Deze samenvatting is een uittreksel van het dictaat dat gebruikt wordt door Dhr Prof.dr. F.A.J. de Haas bij het vak Antieke Wijsbegeerte aan de Universiteit Leiden. De samenvatting is geschreven is collegejaar 2014/2015, maar de syllabus zal in grote lijnen dezelfde informatie bevatten waardoor dez...
Leven: Aristoteles werd geboren in 385 vC in het noorden van Griekenland. In 367
ging hij naar Athene om in de leer te gaan bij Plato en zijn leerlingen in de
Academie. Na de dood van Plato verliet hij Athene en vertrok hij naar Lydië (Klein-
Azië) met Xenocrates naar hun vriend Hermias. Daar ontmoette hij Theophrastus,
zijn latere opvolger van het Lyceum. Na drie jaar vertrok hij naar Macedonië om
Alexander (de Grote) op te voeden. Hij bleef hier zeven jaar en keerde daarna
terug naar Athene waar hij het Lyceum stichtte. De school was meer een
gemeenschap van onderzoekers dan een onderwijsinstelling, en hij stond twaalf
jaar lang aan het hoofd. Onder druk vertrok hij toen uit Athene en nam
Theophrastus het over.
Oevre: Al snel lijken de werken van Aristoteles aan het oog onttrokken en werd
alleen nog aandacht besteedt aan de Topica en de Retorica. Gelukkig kwamen ze
later weer in de aandacht door Andronicus van Rhodos die een catalogus
opstelde en samenvattingen schreef in de eerste eeuw nC. Hij stelde ook de
volgorde op. Helaas zijn ook veel dialogen verloren gegaan en hebben we vooral
nog veel aantekeningen van zijn colleges over, waar we niet veel meer aan
hebben.
Het is onduidelijk of Aristoteles ooit de ideeënleer van Plato heeft omarmd. In
Aristoteles’ Metaphysica staan allerlei argumenten tegen de ideeënleer.
1. Plato’s volgelingen beweren dat een meervoudig aantal dingen die
bijvoorbeeld mensen zijn, en allemaal mensen worden genoemd, dit te
danken hebben aan één mens die iets naast de individuen is: de idee
mens. Aristoteles zegt dan dat er ook ideeën van ontkenningen moeten
zijn, zoals de niet-mens, maar dan zijn er zaken die allebei onder deze
noemer vallen die wel verschillen (tafel en hond zijn allebei niet-mens).
Daarnaast is het alleen een argument voor het bestaan van universele
begrippen die anders zijn dan de individuele dingen waardoor wij ze leren
kennen. De begrippen corresponderen niet automatisch met de ideeën. In
universele begrippen vatten wij de eigenschappen van individuele dingen
in de zichtbare wereld, die daarna als begrippen in ons denken tot stand
komen. Er zijn dan dus alleen immanente vormen. (immanent = gaat het
bewustzijn niet te boven)
2. Als uit de gelijkenis tussen individuele mensen besloten mag worden dat
het idee mens bestaat, moet de gelijkenis tussen de idee en de individuen
die erop lijken weer berusten op een derde mens en zo door tot in het
oneindige. Je bereikt dus niet want een oneindige reeks oorzaken biedt
geen verklaring.
3. Het postuleren van eeuwige, onveranderlijke oorzaken biedt geen
verklaring voor de processen van verandering in de waarneembare wereld.
Zulke oorzaken doen niet , produceren niets en zijn dus een verdubbeling
van de werkelijkheid.
, Het gevolg was dat Aristoteles alle terreinen van de Platoonse filosofie opnieuw
vorm moest geven. Door het wegvallen van de ideeën viel ook de aangeboren
kennis vervallen, die al in onze ziel aanwezig zou zijn. Aristoteles bedacht hierop:
de ziel is in staat op grond van de gestage stroom gegevens uit de
zintuiglijke waarneming de principes en structuren van de werkelijkheid
te vatten. Door zijn ziel met gegevens te voeden kan een beoefenaar
van de wetenschap zichzelf inzicht verschaffen in de werkelijkheid.
Van aangeboren naar aangeleerde kennis: Volgens Aristoteles wil de mens
van jongs af aan leren; dit blijkt uit de waardering voor zintuigen en ontzag
voor vaklieden en wijze mensen. Leren begint altijd bij wat de betrokkene al
weet. Leren is een weg van wat inzichtelijk is voor ons, naar wat inzichtelijk is van
de natuur uit gezien. Zijn vertrouwen in deze methode berust gedeeltelijk op de
ontwikkeling van de astronomie, die toen conclusies wist te trekken over
bewegingen van hemellichamen, op grond van eeuwenlange waarnemingen
(phainomena). Hij vindt dan ook dat de theorie in overeenstemming gebracht
moet worden met de waarneming en niet omgekeerd. Dit noemen we inductie:
inzichten ontwikkeling uit waarnemingen. Waarneming van stenen leidt tot
het begrip steen. Begrippen mens en hond leiden samen met nieuwe
waarnemingen weer tot het begrip dier. Aristoteles beschrijft het proces waarin
een inzicht wordt veroorzaakt door waargenomen objecten via de zintuigen
inwerken op de kennende geest.
De ontwikkeling van de filosofie illustreert dit volgens Aristoteles; pre-socraten
zijn als kinderen die nog geen doordacht begrippenapparaat hebben; ze hebben
inzichten zonder te beseffen waarom deze juist zijn. Toch moeten we ze serieus
nemen, want hun kennis is niet minder waar dan de onze.
De endoxa (gangbare meningen) van deskundigen vormen een reservoir van
reeds aanwezige informatie dat net zoals de eigen waarneming een uitgangspunt
is. Aristoteles formuleert ook aporieën, die problemen identificeren van eerder
gedane voorstellen. Hij probeert echter niet alleen het ongelijk van zijn
voorgangers te bewijzen maar ook een oplossing te geven. Hieruit ontstond
doxografie: het ordenen en verzamelen van de filosofische opvattingen van zijn
voorgangers. Het bood een nuttig overzicht dat kon dienen als opstap voor een
nieuw inzicht. Hij bekeek ook de taal en analyseerde begrippen. Als laatste neemt
hij aan dat de ervaring met de werkelijkheid bij alle mensen dezelfde begrippen
in de ziel tot stand brengt, al worden zich in verschillende talen uitgedrukt door
verschillende woorden. Taal geeft dus toegang tot inzicht in de werkelijkheid.
Toch vindt hij vaak dat nieuwe begrippen bedacht moeten worden of dat termen
een nieuwe definitie krijgen. Hij onderscheidt klassen gebieden van het kennen:
- Productieve takken van kennis: poetica, retorica, geneeskunde, bouwkunde
etc.
- Praktische kennis is kennis gericht op het handelen van het individu,
bijvoorbeeld de kundigheid als goed burger deel uit te maken van een
gemeenschap
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper AnoukMyrthe. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
