Samenvatting
Maatschappijleer - Samenvatting: Rechtsstaat
Samenvatting van het hoofdstuk Rechtsstaat uit het boek Thema's Maatschappijleer voor VWO voor het vak maatschappijleer op het VWO.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 12 pagina's
Voorbeeld 2 van de 12 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting: Maatschappijleer1. Idee en oorsprong van de rechtsstaat
Nederland => democratische rechtsstaat, houdt in dat burgers recht hebben om
mee te beslissen over politieke kwesties, maar ook dat ze beschermd worden
door de overheid
Rechtsstaat: staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen
macht en willekeur => door de overheid
=> Kamerleden, ministers, burgemeesters etc. moeten zich aan wet houden
=> basis rechtsstaat, zo wordt willekeur en machtsmisbruik tegengegaan
Rechtsstaat => een soort sociaal contract => burgers houden zich aan
democratisch gekozen wetten en overheid passen die regels op burgers toe (dus
geen andere!)
Bv. belastingplicht (burgers), plicht om in tijden van gevaar land te verdedigen
(overheid)
Trias politica, grondrechten en legaliteitsbeginsel => beginselen van rechtsstaat
=> ontstond rond 18e eeuw, koningen regeerden met absolute macht, dus ook
met willekeur
- trias politica: Montesquieu (1748) => tegenover macht van koning moest een
door het volk gekozen parlement komen die wetten mocht maken, tegenover
deze beiden machten moest een onafhankelijke rechterlijke macht komen
=> zo ontstonden de 3 staatsmachten: wetgevend, uitvoerend en rechterlijk
- grondrechten: rechten die zo fundamenteel zijn voor de vrijheid, ontplooiing,
welzijn en bescherming van het individu dat ze in de grondwet zijn vastgelegd
Bv. godsdienstvrijheid, vrijheid van meningsuiting en vrijheid van vereniging en
vergadering
=> ontstond in Amerika, burgers die belasting betaalden mochten ook stemmen
=> later ook in Frankrijk, de Franse revolutie, die ervoor gezorgd heeft dat er een
einde kwam aan de absolute macht van vorsten => vanaf toen constitutionele
monarchieën
Constitutionele monarchie: vorsten zijn gebonden aan grondwet, geen
absolute macht
- legaliteitsbeginsel: overheid mag alleen beperkingen opleggen aan vrijheid
van burgers als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd en voor iedereen
gelden
Dictatuur: 1 machthebber of 1 partij bepaalt, vaak heel willekeurig, wat de
regels zijn
=> weinig vrijheden voor burgers: geen persvrijheid, vrijheid van meningsuiting
=> tegenovergestelde van rechtsstaat, dictaturen vind je in landen als Iran en
Noord-Korea
20e eeuw => fascistische dictaturen EU => na 2 de wereldoorlog,
rechtsstaatgedachte actueel:
- 1948: VN stelt ‘Universele verklaring van Rechten van de Mens’ (UVRM) op
- 1950: Europese landen stellen ‘Europese verklaring van Rechten van de Mens’
(EVRM) op
=> deze beide verdragen hadden een grote rol bij de verbetering van mensen
rechten
, - zonder mensenrechten is er geen rechtsstaat!
Rechtsstaat => de ondergrens waaraan je bepaalde situaties, gebeurtenissen
kunt afmeten
=> dus is de rechtsstaat de maatstaf als we bv. het beleid van de overheid willen
controleren
2. Grondwet en grondrechten
1798 - voorloper grondwet: Staatsregeling van de Bataafse Republiek => in
Nederland gekomen onder invloed van Franse Revolutie en later de Franse
bezetting
=> zo werd Nederland een gecentraliseerde eenheidsstaat
1ste grondwet => 1814, nadat Nederland in 1806 constitutionele monarchie was
geworden
=> in 1815 werd deze gewijzigd, België voegde zich bij NL en in 1840 opnieuw:
Belgen weg
- 1848 => belangrijke wijziging door Thorbecke => ‘De koning is onschendbaar,
ministers verantwoordelijk’
=> vanaf toen werd er geregeerd met ministeriële verantwoordelijkheid:
ministers zijn verantwoordelijk voor beleid en niet langer de koning
Censuskiesrecht: alleen mannen die directe belasting betaalden mochten
stemmen
Andere belangrijke wijzigingen van grondwet sinds 1848:
- 1917: algemeen mannenkiesrecht
- 1922: ook vrouwen kregen algemeen kiesrecht
- 1983: bescherming van burgers tegen discriminatie werd bijgevoegd, ook
andere sociale grondrechten als recht op sociale zekerheid
Grondwet => dient als fundament van onze pluriforme samenleving, doel van
grondwet:
- begrenzing van macht van de staat aangeven, om zo vrijheden voor burgers te
garanderen
- fundamentele rechten voor burgers vast te leggen
- aangeven hoe belangrijkste organen van de staat in grote lijnen zijn
georganiseerd
- eenheid uitdrukken en zeggen dat burgers, ondanks verschillen, 1 willen zijn en
blijven
Inhoud van grondwet => vrij logisch opgebouwd:
- klassieke grondrechten: hierin staat o.a. gelijkheidsbeginsel, politieke
rechten, vrijheidsrechten, daarna volgen artikelen die persoonlijke en juridische
bescherming regelen
=> kenmerk van klassieke grondrechten is dat ze beperking inhouden van
overheidsbevoegdheden tegenover burgers, overheid moet zich dus passief
opstellen en mensen hun gang laten gaan t.o.v. deze punten
=> grondrechten staan in willekeurige volgorde, omdat wetgever ene grondrecht
niet belangrijker vindt dan andere
- sociale grondrechten: overheid heeft een zorgplicht tegenover burgers, op
gebied van:
- werkgelegenheid en vrije keuze van arbeid
- bestaanszekerheid en welvaart
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Niels-99. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53068 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen