Samenvatting: Maatschappijleer
1. Wat is een verzorgingsstaat?
Verzorgingsstaat: staat waar overheid actief bemoeit met welvaart en
welzijn van inwoners
Welvaart: mate waarin mensen over middelen beschikken om behoeften
te vervullen
Welzijn: mate waarin mensen tevreden zijn over lichamelijke en
geestelijke gezondheid
Term verzorgingsstaat voor het eerst gebruikt in 1962 door Nederlandse
socioloog
- eerder wel welvaartstaat: landen waarin overheid zich inspande om
burgers te behoeden voor armoede en andere ellendige
levensomstandigheden
Volgens socioloog moest niet alleen draaien om welvaart, volgens hem,
verzorgingsstaat: samenleving waarin overheid zich garant stelt voor
collectieve sociale welzijn, maar wel binnen democratisch staatsbestel +
handhaving kapitalistische productiesysteem
=> ingrijpen overheid niet ten koste van economische
vrijheid/grondrechten burgers
In verzorgingsstaat solidariteitsgedachte centraal: in groep of
samenleving is er bereidheid om risico’s met elkaar te delen
=> van overheid wordt verwacht dat ze wetten maakt om solidariteit af te
dwingen
Doelen verzorgingsstaat:
- welvaart: zorgen voor voorwaarden waardoor bevolking sociale en
economische activiteiten kan ondernemen, bv. goed ondernemersklimaat,
goede infrastructuur, maar ook kinderopvang en onderwijs
- welzijn: uitkeringen, verzekeringen etc.
4 functies verzorgingsstaat:
- verzekeren: wanneer je werkt, betaal je premies, voor als je ziek of
werkloos raakt. Ook betalen alle Nederlanders belasting, hiervan worden
sociale voorzieningen, als AOW, betaald
=> alle regelingen samen vormen socialezekerheidsstelsel: stelsel dat
mensen verzekert van inkomen bij werkloosheid, ziekte, ouderdom of
ongeschiktheid
- verzorgen: als je fysieke of psychische hulp nodig hebt, kun je 1 van
regelingen treffen, bv. verzekering betaalt huisarts of operatie en alle
vrouwen recht op kraamhulp
- verheffen: goede opleiding geeft je kans talenten te ontplooien, ook
vergroot het je kansen op arbeidsmarkt. Goed onderwijs is belangrijk voor
concurrentie met economieën VS en Azië
=> hoogopgeleiden betalen vaak meer belasting en premies, hierdoor is
goed onderwijs ook nog gunstig voor verzorgingsstaat
, - verbinden: door collectieve karakter bindt verzorgingsstaat mensen, bv.
door socialezekerheidsstelsel omdat dat mensen afhankelijk van elkaar
maakt, maar ook omdat overheidsbemoeienis sociale ongelijkheid tussen
mensen verkleint
=> dat geldt ook voor onderwijs: tegenwoordig is normaal dat meisjes
naar universiteit gaan
Sociale grondrechten, niet afdwingbaar bij rechter, maar grondwet
verplicht overheid wel om daar actief naar te streven, bijvoorbeeld:
- voldoende werkgelegenheid (artikel 19)
- goed onderwijs (artikel 23)
- bestaanszekerheid en welvaart (artikel 20)
Bij verzorgingsstaat horen niet alleen rechten, maar ook plichten, bv.
sollicitatieplicht
- in artikel 19 staat dat ‘bevordering van werkgelegenheid voorwerp van
zorg van overheid is’ => overheid moet zich dus inspannen om iedereen
aan werk te helpen
=> in ruil hiervoor moet iedereen actief baan zoeken, gebeurt dat niet,
dan geen uitkering
Andere plicht: betalen van premies aan verzekering en betalen van
belasting voor bv. AOW
Planeconomie => gelijkheid
Communisme en socialisme gebaseerd op gelijkheid, bv. economie SU,
hoofdkenmerk: productiemiddelen (grond, bedrijven, kapitaal) van
overheid, die het vervolgens verdeelt
Communistische staatsopvatting: staat neemt totale verzorging van
burgers op zich
=> relatief goed georganiseerde onderwijs, kinderopvang en zorg, laag
analfabetisme etc.
Communisme in Sovjet-Unie ging echter gepaard met veel geweld en
onderdrukking, mensen gedwongen bepaald werk te doen en verdiensten
af te staan
- door slechte planning miljoenen Russen aan honger overleden
=> wie in verzet kwam, kreeg zware straf
Communisme in China, ook planeconomie en dwangmaatregelen,
hongersnood en geweld
- dat was het geval onder bewind van Mao Zedong (1949-1976), volgende
heerser Deng Xiaoping (1976-1989) besloot economie te hervormen en
particulier bezit toe te staan
=> begin van spectaculaire groei Chinese economie
Alleen door loslaten planeconomie werd ook totale staatsverzorging
losgelaten, veel Chinezen zijn daardoor nu niet meer verzekerd tegen
werkloosheid en moeten veel geld betalen voor medicijnen of operaties
=> door hervormingen lijkt gelijkheidsideaal van communisme aan de
kant geschoven