MACHIAVELLISTISCH LEIDERSCHAP IN DE WERKOMGEVING 1
Burned out; de kaars is opgebrand
Machiavellistisch leiderschap, psychologische veiligheid en burn-out klachten bij
werknemers
Sophie van den Beukel (2741708)
Kim Hijdra (2748383)
Melissa Pasman (2733885)
Monique Poelman (2736529)
Floor Strik (2743294)
Faculteit Sociale Wetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam (VU)
Premaster Beleid, Communicatie & Organisatie (BCO)
Premaster Werkgroep academisch schrijven BCO – S_PMASBCO
Begeleider: Dhr. T. Das Dores Cruz
5762 woorden
1 juli 2022
,MACHIAVELLISTISCH LEIDERSCHAP IN DE WERKOMGEVING 2
Burned out; de kaars is opgebrand
De mentale brandstof is uitgeput en het vuur is gedoofd. Dit zijn metaforen die voor
een burn-out worden gebruikt (Freudenberg, 1974). Een burn-out komt steeds vaker voor in
de werkomgeving. Zo verscheen in de Trouw een artikel in 2020 over de problematiek
rondom burn-out klachten bij werknemers. Marli Huijer (2020), hoogleraar publieksfilosofie
aan de Erasmus Universiteit, zegt over burn-out klachten het volgende: “Vaak wordt
geprobeerd om van een burn-out een individueel probleem te maken: jij kunt de werkdruk niet
aan. Terwijl de werkgever er verantwoordelijk voor is”. Het resultaat hiervan is dat de
werknemer er alleen voor staat (van Ditmars, 2020). Onderzoek van Centraal Bureau voor
Statistiek & TNO (2020) ondersteunen dit resultaat. Het onderzoek toont aan dat 17% van de
werknemers in 2019 last had van burn-out klachten.
Maslach et al. (2001) beschrijven een burn-out als volgt: een burn-out is een syndroom
bestaande uit drie aspecten: uitputting, gevoelens van cynisme en een gevoel van verminderde
effectiviteit. Deze aspecten gaan gepaard met een gebrek aan voldoening. Doordat
werknemers constant bloot worden gesteld aan chronische stress factoren ontstaat een
syndroom wat een burn-out wordt genoemd. Voor deze studie wordt de definitie van Maslach
et al. (2001) gevolgd voor het begrip burn-out. Shier en Graham (2010) sluiten zich aan bij
bovenstaande definitie en tonen aan dat dat burn-out klachten bij werknemers worden
beïnvloed door de relatie met collega’s op het werk, de werkomgeving en specifieke aspecten
van het werk, zoals bijvoorbeeld werklast en werkdruk. Volgens Maslach et al. (2001) worden
burn-out klachten versterkt als er geen sprake is van psychologische veiligheid.
Psychologische veiligheid wordt gewaarborgd wanneer een individu zichzelf op de
werkvloer kan uiten. Hierbij heeft het individu geen angst voor negatieve gevolgen voor het
zelfbeeld, de status of de carrière (Kahn, 1990). Volgens Pearsall en Ellis (2011) leidt
psychologische veiligheid in een werkomgeving ertoe dat werknemers open communiceren en
,MACHIAVELLISTISCH LEIDERSCHAP IN DE WERKOMGEVING 3
hun zorgen uiten. De definitie van psychologische veiligheid die tijdens deze studie gebruikt
wordt, luidt als volgt: psychologische veiligheid is een gedeelde overtuiging onder individuen
over de vraag of het veilig is om interpersoonlijke risico's te nemen op de werkplek
(Edmondson, 1999). Leidinggevenden die voor een psychologisch veilig werkklimaat zorgen
verminderen de kans op een burn-out bij werknemers (Moriano et al., 2021).
Een vorm van leidinggeven met een negatieve invloed op het psychologisch veilig
werkklimaat, is het machiavellistische leiderschap. De houding van een machiavellistische
leidinggevende, die omschreven wordt als vijandig en autoritair, heeft als resultaat dat
pestgedrag ontstaat op de werkvloer en intimiderend gedrag wordt vertoond naar de
werknemers toe (Daling et al., 2009). Machiavellistische leidinggevenden maken misbruik
van hun macht, waarbij zij weinig waardering hebben voor de werknemers en hen
onvoldoende steun bieden (Jaime et al., 2012). De definitie van machiavellistisch leiderschap
die tijdens deze studie gebruikt wordt, luidt als volgt: machiavellistische leidinggevenden
manipuleren anderen in de werkomgeving voor het eigen belang (Christie & Geis, 1970).
Het verband: Machiavellistisch leiderschap in de werkomgeving
Den Hartog en Belschak (2012) hebben met onderzoek aangetoond dat manipulatie in
de werkomgeving een negatieve invloed heeft op werknemers. Als gevolg van manipulatie
door de leidinggevenden in het eigen belang, bieden de leidinggevenden geen mentale steun
aan de werknemers. Dit veroorzaakt een psychologisch onveilig werkklimaat. De
consequentie hiervan is dat de psychologische veiligheid op de werkvloer niet kan worden
gewaarborgd door machiavellistische leidinggevenden. Door een tekortkoming aan
psychologische veiligheid op de werkvloer worden de kansen op een burn-out bij werknemers
vergroot (Moriano et al., 2021; Avolio et al., 2004).
Een burn-out bij werknemers, als gevolg van gebrek aan psychologische veiligheid,
wordt in verband gebracht met machiavellistische leidinggevenden. Deze manier van
, MACHIAVELLISTISCH LEIDERSCHAP IN DE WERKOMGEVING 4
leiderschap wordt geassocieerd met psychologische en/of fysieke gezondheidsproblemen en
verminderde arbeidsproductiviteit bij werknemers (Lambert et al., 2012; Yang et al., 2021).
Dit resulteert in dat werknemers stress en negativiteit ervaren en niet voor zichzelf op durven
te komen (Sheriff et al., 2021). Deze symptomen leiden tot emotionele uitputting en
verminderen de arbeidstevredenheid van werknemers (Adamopoulos, et al., 2021; Maslach et
al., 2001).
Onderzoeksopzet
Het onderzoeksmodel stelt dat werknemers door machiavellistische leidinggevenden
vaker burn-outklachten hebben, waaronder psychologische en/of fysieke
gezondheidsproblemen. Machiavellistische leidinggevenden creëren een werkomgeving
waarin het onveilig is voor werknemers om interpersoonlijke risico's te nemen op de
werkplek. Hierdoor ontbreekt de psychologische veiligheid, waardoor het welzijn van de
werknemers niet kan worden gewaarborgd. De negatieve aspecten van machiavellistisch
leiderschap voor werknemers worden de laatste tijd steeds vaker in kaart gebracht (Wisse &
Sleebos, 2016). Door psychologische veiligheid als mediërende factor toe te voegen aan het
verband tussen machiavellistische leidinggevenden en burn-out klachten bij werknemers,
wordt de invloed van psychologische veiligheid op burn-out klachten nader onderzocht.
Het doel van het onderzoek is om de relatie tussen burn-out klachten bij werknemers,
machiavellistisch leiderschap en psychologische veiligheid te verklaren. Het is belangrijk dat
de relatie tussen machiavellistisch leiderschap en psychologische veiligheid onderzocht
wordt, aangezien het aantal werknemers met burn-out klachten toeneemt. Hierdoor gaat de
beroepsgezondheid achteruit. De bovengenoemde relatie wordt nader onderzocht met behulp
van de onderzoeksvraag. De onderzoeksvraag luidt als volgt: “Wat is de invloed van het
gedrag van machiavellistische leidinggevenden op de psychologische veiligheid binnen de
werkomgeving en is er een verband met burn-out klachten bij werknemers?”.