Terrorisme en terrorismebestrijding
Week 1 Terrorisme als verschijnsel
Terrorisme als risico, E.R. Muller (2012).
Risico van terrorisme is complex en niet heel groot, wordt ingeschat door versterkende
politieke, maatschappelijke, financiële, media en persoonlijke effecten. Het potentiële effect
is wel zeer groot.
Het hedendaagse terrorisme:
• Doelen zijn diffuus en concentreren zich op algemene eisen. Motieven worden
gevonden in streven naar maximaal mogelijke integratie van staat en religie.
Primaire doel: creëren wereldwijde angst zodat ruimte ontstaat voor fundamentele
veranderingen binnen staten, dus meermalen herhalen van terroristische acties.
Zoveel mogelijk willekeurige slachtoffers. Voor moderne terroristen is hun eigen
leven niet meer belangrijk. Nauwelijks relatie tussen slachtoffers en politieke doel,
vroeger wel een voorkeur, dus minder angst. Zo probeerden terroristen steun en
legitimiteit onder de bevolking te realiseren.
• Is primair internationaal. Moderne terroristen maken dus gebruik van de vrijheden
die in het internationale verkeer inmiddels gebruikelijk zijn, er wordt intensief
gereisd en intensieve communicatie via internet.
• Terroristen wonen in veel verschillende landen en geen sprake meer van strak
geleide organisatie. Sprake van fluïde netwerk waarbij vele kernen beslissingen
nemen tot het uitvoeren van terreuracties. Ook geen eenduidig profiel, hebben
alleen gemeen dat ze zekere mate van religieus extremisme hebben. Financiering
ook nauwelijks te achterhalen.
• Ze hebben langetermijnperspectief, terwijl bestrijding meer focust op korte termijn.
Terrorisme verdwijnt waarschijnlijk nooit, zullen altijd redenen blijven. Beheersing van
terrorisme is het hoogst haalbare. Dit is één van de kosten van een democratische
samenleving. In het heden veel politiek-religieus terrorisme, heeft verschillende vormen:
- Religieus sektarisme: de bereidheid van terroristische groeperingen met een
religieus sektaristische grondslag tot het gebruik van grootschalig geweld lijkt groot.
- Religieus fundamentalisme: islamitische fundamentalisten zetten zich af tegen de
toenemende secularisatie in de wereld, ineffectieve moslimregeringen en
buitenlandse inmenging in de islamitische wereld.
Gaat in het heden meer om een nieuwe ontwikkelingsfase in het brede terrorisme.
Combinatie van factoren die in de geschiedenis nog niet vaak tegelijkertijd voor zijn
gekomen. Oude terrorisme nog niet verdwenen, dus ook aandacht voor blijven houden.
Mogelijkheden om NBC-wapens te ontwikkelen als groepering organisatie en kennis heeft,
financiële bronnen en in staat is om langere tijd buiten politie en justitie te blijven. Dus
vooral focus op voorfase om te voorkomen dat terroristen überhaupt in bezit komen van de
wapens.
,Terrorisme is te complex voor eenvoudige oplossingen, noodzakelijk om te differentiëren
naar de aard en achtergrond van het specifieke soort en land. Zal gaan om een combinatie
van de maatregelen. Ook is het van belang te onderkennen dat terrorismebestrijding
onderdeel is van een breder crisismanagement in een land en moet als belangrijk
uitganspunt gelden dat uitbannen van terrorisme een illusie is. Inlichtingen een van de
belangrijkste methoden tegen terrorisme, goede informatiepositie kan terroristische acties
voorkomen. Is wel heel gecompliceerd, er moet een verantwoord evenwicht komen tussen
nationale belangen en de daarbij behorende terughoudendheid tot het uitwisselen van
informatie en de internationale belangen die juist vereisen dat de informatie wel wordt
uitgewisseld.
Het is lastig om eenmaal toegekende repressieve maatregelen weer terug te draaien, zeker
als de bevoegdheden in noodwetgeving permanente bevoegdheden worden, worden de
vrijheden van de rechtstaat steeds verder aangetast. Moeten dus heldere criteria worden
opgesteld. Inmiddels meer aandacht voor andere vormen van preventie, o.a. formulering
bewuste communicatiestrategieën om risico dat groepen zich tot terrorisme bekeren te
verminderen. Meest omvangrijke wordt gevormd door de aanpassing van buitenlands
beleid van de grootmachten zodat in verschillende plekken op de wereld minder conflicten
zijn, maar is alleen over lange termijn realistisch dus meer te verwachten van het vroegtijdig
interveniëren in conflicten binnen en tussen laden. Bestrijding is op lange termijn alleen
succesvol als een verantwoorde combinatie wordt gemaakt tussen preventieve en
repressieve maatregelen.
Media speelt grote rol, voor terroristen ideaal om hun boodschap naar buiten te brengen,
maar ook voor bestrijders cruciaal. Ze kunnen zo de terroristen als vijand definiëren
waardoor ze meer ruimte creëren om maatregelen te treffen.
De internationale flexibiliteit die kenmerkend is voor moderne terroristen is groter dan de
flexibiliteit in de internationale samenwerking tussen landen. Bij bestrijding terrorisme zijn
er vijf opdrachten aan de overheid:
1. Bevolking van overheid verwachten dat ze dreiging van terrorisme zoveel mogelijk
proberen te beperken.
2. Bevolking mag autoriteiten er op aanspreken dat ze het terroristen zo moeilijk
mogelijk maken
- Ze voor zijn → pre-emptive war, grootschalige dreiging zo vroeg mogelijk verstoren
- Informatie → zo structureren dat de informatie terechtkomt bij degenen wier
specifieke taak het is daar concrete actie op te ondernemen
- Screening → nieuw personeel, ‘stangers’, het screenen van eigen personeel staat
haaks op de professionele cultuur waarin kennis en informatie vrij gedeeld kan en
moet worden
- Strafrechtelijke maatregelen → afschrikwekkende werking werkt nauwelijks voor
terroristen, kunnen wel opsporing vergemakkelijken. Moet meer lijken op een
oorlogssituatie of andere uitzonderingstoestand ipv op commune misdrijven binnen
een geordende samenleving. Strafrecht moet het mogelijk maken dat autoriteiten
niet hoeven te wachten tot terroristen op het punt staan iets te doen, daarom is
samenspannen tot ernstige terroristische misdrijven ook strafbaar
- Financiële interventies
, 3. Acuut crisismanagement: ervoor zorgen dat autoriteiten doeltreffend handelen bij
acute dreiging
- Niet alleen aandacht op gepleegde aanslag, maar ook voorkomen dat er meer zullen
plaatsvinden
- Onderlinge bevoegdheden en verantwoordelijkheden moeten duidelijk zijn
- Er dienen voorzieningen te zijn voor als gezagsdragers voor een bepaalde tijd niet bij
machte zijn hun taak uit te oefenen
4. Bij aanslag het onheil en leed zoveel mogelijk beperken
- Rekening houden met nieuwe dreigingen, nooit onderschatten. Nieuwe terrorisme
vergt meer samenwerking tussen justitie, politie en hulpverleningsdiensten
5. Collectieve stress van bevolking kanaliseren
- Voortdurende spanning gaat ten koste van kwaliteit van dagelijks leven
- Bevolking krijgt twijfels over vermogen van overheid → interne eensgezindheid,
krachtige maatregelen nemen en heldere communicatie richting bevolking
Wat terroristen willen, L. Richardson (2006).
Terrorisme is complex, kan niet zomaar ontmanteld worden door de leider te pakken. Je
moet de aard van de beweging leren kennen. Wanneer de organisatie gegroepeerd is
rondom één figuur kan het zinvol zijn om achter de leider aan te gaan, maar terroristische
bewegingen kunnen op verschillende manieren georganiseerd zijn en het is essentieel om
de verschillen te kennen.
Terroristische gedrag wordt door zowel korte als lange termijn doelen gemotiveerd. Ze
hebben drie doelen op de korte termijn: wraak nemen, roem vergaren en vijand dwingen
tot een reactie. Terrorisme heeft zeven belangrijke kenmerken:
1. Een terroristische daad is politiek geïnspireerd
2. Er is altijd sprake van (dreiging van) geweld
3. Niet gericht op vijand verslaan, maar boodschap overbrengen
4. Daad en slachtoffer hebben symbolische betekenis: terroristische bewegingen zijn
zonder uitzondering onderbemand en onderbewapend tov haar tegenstanders,
daarom hanteren ze methoden die extra aandacht genereren
5. Wordt door niet-nationale groeperingen bedreven, dus niet door staten. Er zijn
echter wel staten die terrorisme gesteund hebben omdat ze de risico van openlijke
aanval op een machtig land wilden vermijden
6. De slachtoffers en publiek waarvoor de boodschap bedoeld is, zijn niet hetzelfde.
Slachtoffers zijn een middel en worden willekeurig gekozen of als
vertegenwoordigers van een grotere groep
7. Opzettelijke geweldpleging tegen burgers
De meeste terroristen beschouwen zichzelf als vrijheidsstrijders, maar beweren dan
vrijheidsstrijders terroristen kunnen zijn is het door elkaar halen van doelen en middelen.
Een terrorist die gewonnen heeft kan staatsman worden en een terrorist die verliest zal
terrorist blijven, het is geen vrijheidsstrijder of guerrillastrijder.