Minor Mensenrechten in de moderne samenleving (UvA)
Collegejaar 2022 – 2023
Week 4
Table of Contents
Literatuur...........................................................................................................................2
T. Wolff: Multiculturalisme en Neutraliteit...................................................................................2
W. Kymlicka: Contemporary Political Philosophy.......................................................................16
D. Miller: Majorities and Minarets: Religious Freedom and Public Space...................................18
C. Laborde: Liberalism’s Religion................................................................................................21
,Literatuur
T. Wolff: Multiculturalisme en Neutraliteit
Niet verplicht: de casus Hoofddoek en rechterlijke macht.
De verhouding tussen liberale neutraliteit en het EVRM
Perfectionistische staat: gebruikt het rechtsstelsel om te proberen het karakter en het
gedrag van hun burgers te vervolmaken volgens een specifieke opvatting over wat goed
leven is. De meeste landen zijn tot op zekere hoogte perfectionistisch (landen als Saoedi-
Arabië en Noord-Korea zijn extreme voorbeelden).
Liberalen (o.a.: John Locke & John Rawls) pleiten voor een scheiding tussen opvattingen van
goed leven en de staat, dit zijn antiperfectionisten. Antiperfectionisten onderschrijven het
ideaal van levensbeschouwelijke neutraliteit.
Een neutrale staat bevorderd alleen waarden en goederen die neutraal zijn (= waarden en
goederen die gewenst zijn door alle levensbeschouwingen). Neutrale goederen worden ook
wel primaire goederen of all-purpose means genoemd.
Het EVRM is een raamwerk van mensenrechten plus neutrale beperkingsgronden. Dit is een
onvolmaakte benadering van het liberale ideaal van neutraliteit.
Staten kunnen bijvoorbeeld belastinggeld gebruiken om niet-neutrale waarden en
goederen te bevorderen. Ook kunnen ze gerichte belastingen heffen om gedrag te
ontmoedigen.
Een omstandigheid die tot perfectionistische, of i.i.g. niet-neutrale gevolgen kan leiden is
dat de uitleg van mensenrechten door het EHRM in sommige gevallen vrij restrictief en
behoudend is, zodat bijvoorbeeld sommige levensovertuigingen wel de sterke bescherming
van de vrijheid van godsdienst genieten, terwijl andere buiten de boot vallen. Idem voor
manifestaties.
Zedelijkheidswetgeving: de invulling hangt af van de opvatting van de toevallige
meerderheid, dus niet neutraal.
,Filosofisch multiculturalisme (Will Kymlicka, Bikhu Parekh en Charles Taylor):
Aanhangers hebben een stelling die wel de bias-claim wordt genoemd. Zij stellen dat de
ruimte voor perfectionistisch beleid door staten in de regel wordt ingevuld op een manier
die grofweg overeenstemt met de dominante (autochtone) meerderheidscultuur. Dit moet
volgens deze auteurs worden rechtgetrokken door het verlenen van juridische ontheffingen
ingeval van indirecte discriminatie en erkenning van de symbolen en feestdagen van
minderheden.
Antiperfectionistische liberalen vinden net als multiculturalisten dat een niet-neutrale
inrichting van de samenleving moet worden rechtgetrokken, maar dan door middel van het
wegnemen van perfectionistische wet- en regelgeving.
Ad (a)
1 Uitgangspunten
Politiek-filosofisch staat er twee mogelijkheden tegenover elkaar:
- Perfectionisme: door middel van al dan niet dwingende wetgeving en beleid tracht
de staat een stand van zaken teweeg te brengen waarin haar burgers zoveel mogelijk
beantwoorden aan het staatsideaal van wat voor soort bestaan juist en goed is.
- Liberalisme: de staat onthoudt zich juist zoveel mogelijk van oordelen over
opvattingen over het goede leven.
De meeste perfectionisten laten nog wel enige ruimte voor zelfbeschikking. De meeste
liberalen erkennen dat volledige neutraliteit niet mogelijk is. De twee mogelijkheden zijn,
met andere woorden, polen op een spectrum.
Wolff denkt dat het liberale gedeelte van het spectrum het bij het rechte eind heeft, en dat
een analyse van levensbeschouwelijk pluralisme en wat het multiculturalisme daarover
heeft te zeggen, plaats dient te vinden tegen de achtergrond van liberale principes.
Ad (e)
De afwerende werking van grondrechten laat de mogelijkheid van niet-dwingende
wetgeving intact. Subsidies, accijnzen, propaganda en andere manieren van bevorderen en
ontmoedigen door de overheid worden niet geraakt door de garanties van de
constitutionele vrijheden. In principe legt de notie van neutraliteit van rechtvaardiging de
, overheid aan banden voor zover zij goederen en belangen wil steunen op grond van hun
intrinsieke, niet-instrumentele waarden, dus vanuit overwegingen in de sfeer van het goede
leven. Maar zulke steun wordt door Den Hartogh gerechtvaardigd als er een groot draagvlak
bestaat onder de bevolking. Maar ook voor intrinsieke goederen zonder publieke dimensie
staat Den Hartogh staatssteun toe bij een voldoende brede consensus. Bij strikte neutraliteit
zouden ook elementen van het goede worden uitgesloten waarover een consensus bestaat.
Het zou gek zijn om iets degelijks dan niet te bevorderen.
Wat is er tegen een perfectionistisch beleid op een gebied waarover brede consensus
bestaat? Een belangrijke kanttekening is dat een moderne samenleving dynamisch is in
levensbeschouwelijk opzicht – er worden dus nieuwe levensidealen gevormd. Het is dus
aannemelijk dat een consensus over het goede slecht een tijdelijk en onstabiel karakter zou
hebben. Nieuwkomers op de marketplace of ideas en reeds aanwezige burgers die hun oude
ideeën herzien treffen dan een gevestigde, door de overheid bevorderde, ‘consensus’ aan,
die overigens op dat moment al geen echte, ‘kamerbrede’ consensus meer is. Dit probleem
speelt des te meer wanneer je suggereert dat er reeds sprake is van een overlappende
consensus over het goede, zelfs wanneer er een zeer substantieel aantal buitenstaanders is.
Als deze buitenstaanders bestaan uit leden van een etnisch- culturele minderheid, dan krijgt
de bias-claim ineens veel betekenis.
Consensus biedt bovendien geen garantie voor juistheid. Verder is de kans aanwezig dat er
vanuit het contingent buitenstaander (begrijpelijk) ressentiment zal ontstaan over het
selectieve perfectionisme van de staat. Of politieke minderheden ook steeds netjes zullen
samenvallen met etnische minderheden, zoals de bias-claim suggereert, is twijfelachtig. Bij
de interpretatie en prioritering van neutrale instrumentele goederen ontkomen we niet aan
het noodzakelijke kwaad van het meerderheidsbeginsel, maar dat betekent niet dat we het
ook moeten accepteren voor de voorziening van perfectionistische goederen. Als het door
de overheid bevorderen van specifieke elementen van het goede leven wordt aanvaard als
rechtvaardiging voor overheidsbeleid, dan is neutraliteit van rechtvaardiging ingeruild voor
een simpel meerderheidsbeginsel.
Ad (f)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper tatianakingma. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,39. Je zit daarna nergens aan vast.