Deze samenvatting is geschreven voor het vak 'ontwikkeling van persoonlijke relaties', dat gegeven wordt in het tweede blok van het tweede jaar van de studie psychologie en als keuzevak. Deze samenvatting bevat de besproken stof uit de hoorcolleges en is daarnaast aangevuld met de verplichte artike...
Inhoudsopgave
HC 1: Introductie en vroege sociale relaties.................................................................................................... 4
§1.1 Het begin van sociale relaties......................................................................................................................4
§1.2 Dyadische relaties (één-op-één relaties)......................................................................................................5
§1.3 Onderliggende vaardigheden.......................................................................................................................7
§1.4 Interpersoonlijke relaties en vroege peerrelaties.........................................................................................8
Aanvullingen vanuit de artikelen.........................................................................................................................8
HC 2: Sociale netwerken................................................................................................................................ 9
§2.1 Theorieën....................................................................................................................................................10
§2.2 Oudere VS jongere volwassenen................................................................................................................12
Aanvullingen vanuit de artikelen.......................................................................................................................13
HC 3: Ouder-kind relatie en opvoeding......................................................................................................... 13
§3.1 Benaderingen om het effect van de ouder-kind interactie op socialisatie-uitkomsten van het kind te
onderzoeken.......................................................................................................................................................14
§3.2 Self-determination theory (SDT).................................................................................................................16
§3.3 Determinanten van familie socialisatie strategieën (Belsky).....................................................................18
§3.4 Welke andere systemen kunnen de ouder-kind interactie beïnvloeden?..................................................19
Aanvullingen vanuit de artikelen.......................................................................................................................20
HC 4: Ouder-kind relaties na de kindertijd.................................................................................................... 21
§4.1 Communicatie............................................................................................................................................21
§4.2 Intergenerationele transmissie..................................................................................................................22
§4.3 Mechanismen van transmissie...................................................................................................................24
§4.4 Latere ouder-kind relaties (volwassenheid)...............................................................................................25
Aanvullingen vanuit de artikelen.......................................................................................................................26
HC 5: Vriendschap........................................................................................................................................ 27
§5.1 Ontwikkeling in de definitie van vriendschap (Sullivan, Bigalow, Damon)................................................27
§5.2 Kenmerken van vriendschap in de levensloop met Eriksons stadia...........................................................28
§5.3 Theorieën over de ontwikkeling van individuele vriendschappen.............................................................30
§5.4 Vriendschapskwaliteit................................................................................................................................31
§5.5 Verschillen tussen vrienden........................................................................................................................31
§5.6 Methoden om vriendschap te onderzoeken...............................................................................................32
§5.7 Eenzijdige en wederzijdse vriendschappen................................................................................................32
HC 6: Sociale status...................................................................................................................................... 33
§6.1 Sociale status..............................................................................................................................................33
§6.2 Populariteit.................................................................................................................................................34
§6.3 Hoe hangen sociale voorkeur en populariteit samen met ontwikkelingsuitkomsten?..............................34
, §6.4 Selectie en invloed......................................................................................................................................34
§6.5 Theorieën over selectie en invloed.............................................................................................................37
§6.6 Moderatoren van selectie en invloed.........................................................................................................37
§6.7 Interventies.................................................................................................................................................38
Aanvullingen vanuit de artikelen.......................................................................................................................38
HC 7: Negatieve peerrelaties........................................................................................................................ 39
§7.1 Sociale teruggetrokkenheid.......................................................................................................................39
§7.2 Afwijzing.....................................................................................................................................................40
§7.3 Pesten.........................................................................................................................................................41
§7.4 Pesten over de levensloop..........................................................................................................................42
HC 8: Eenzaamheid...................................................................................................................................... 43
§8.1 Centrale dimensies bij eenzaamheid..........................................................................................................44
§8.2 Eenzaamheid meten...................................................................................................................................45
§8.3 Individuele verschillen................................................................................................................................45
§8.4 Oorzaken over de levensloop en factoren die eenzaamheid voorspellen..................................................46
§8.5 RAM-model................................................................................................................................................47
§8.6 Gevolgen van eenzaamheid en de Pyramide van preventie......................................................................48
HC 9: Romantische relaties........................................................................................................................... 49
§9.1 Dimensies...................................................................................................................................................49
§9.2 Typologieën................................................................................................................................................50
§9.3 Theorieën van romantische relaties (Furman)...........................................................................................51
§9.4 Romantische relaties van jongeren............................................................................................................51
§9.5 Theorieën 2.0..............................................................................................................................................53
§9.6 Break-ups en scheidingen...........................................................................................................................54
§9.7 Romantische relaties en welzijn.................................................................................................................55
Aanvullingen vanuit de artikelen.......................................................................................................................55
HC 10: Emerging adulthood.......................................................................................................................... 57
§10.1 Kenmerken van emerging adulthood.......................................................................................................57
§10.2 Hoe is emerging adulthood ontstaan? (Arnett).......................................................................................58
§10.3 Veranderingen in peerrelaties in emerging adulthood............................................................................59
Anvullingen vanuit de artikelen.........................................................................................................................60
HC 11: Online peer relaties........................................................................................................................... 60
§11.1 Soorten vriendschappen...........................................................................................................................60
§11.2 Uitdagingen in onderzoek naar online sociale relaties............................................................................61
§11.3 Gevaren van sociale media......................................................................................................................61
Problemen met theorieën van sociale en ontwikkelingspsychologie.................................................................65
§11.4 Individuele verschillen..............................................................................................................................65
2
,HC 12: Sociale relaties en gezondheid........................................................................................................... 67
§12.1 Sociale stress............................................................................................................................................67
§12.2 Trier social stress test (TSST)....................................................................................................................68
§12.3 Fysiologische responses op stress............................................................................................................69
§12.4 Hoe beïnvloedt sociale steun onze gezondheid?......................................................................................70
§12.5 Stress-buffer hypothese gedurende de levensloop..................................................................................71
§12.6 Gezondheidsgedrag..................................................................................................................................72
Aanvullingen vanuit de artikelen.......................................................................................................................72
LEGENDA:
- Rood = begrip
- Blauw = auteur, belangrijk persoon
- Schuingedrukt = voorbeeld
- Dikgedrukt = belangrijk woord (maakt het makkelijk om de tekst in 1x te begrijpen
wanneer je het al geleerd hebt)
- Plaatje = uitleg bij een foto
3
, HC 1: Introductie en vroege sociale relaties
§1.1 Het begin van sociale relaties
De meeste ontwikkelingstheorieën (klassieke theorieën) stellen 3 hypothesen:
1. Baby’s zijn niet in staat tot echte sociale interactie hun capaciteiten hiervoor zijn beperkt en
baby’s zouden alleen reageren
2. Latere (peer)relaties zijn gebaseerd op/afgeleid van de relaties met de primaire verzorgers
3. Peers beginnen er pas in de latere ontwikkeling toe te doen en het vermogen om peerrelaties
aan te gaan ontwikkelt zich pas later in de kindertijd
Je zou dus verwachten dat baby’s geen voorkeur hebben wat betreft sociale interacties, maar dit is in
contrast met wat er in de praktijk wordt gevonden in een onderzoek met knuffels blijkt dat baby’s al
de voorkeur hebben voor een zorgzame knuffel i.p.v. een slechte knuffel conclusie = kinderen
begrijpen het verschil tussen goed en slecht en hebben een voorkeur voor het goede (zelfs als baby’s de
vaardigheden nog niet hebben om motorisch contact te zoeken met mensen kijken langer naar het
goede)
Daarnaast zijn er een aantal klassieke theorieën:
- Psychoanalytische theorie = de moeder/vader-kind dyade is pas op latere leeftijd van belang en
peerrelaties van baby’s zijn niet belangrijk in de ontwikkeling. Het ID domineert de acties van de
baby, wat zorgt voor emotionele beperkingen
- Evolutionaire theorie = in vergelijking met sociaal-geïsoleerde baby’s (van peerrelaties) had het
opgroeien met leeftijdsgenoten een beschermende functie voor de sociale ontwikkeling van
primaten
- Bowlby: Hechtingstheorie = baby’s zijn biologisch geprogrammeerd om monotrope hechtingen
aan de primaire verzorgers te vormen het voelen van veiligheid en gehechtheid in een
asymmetrische relatie met de verzorgers is belangrijker dan gelijkwaardige relaties met
leeftijdsgenoten
- Sociale leertheorie = imitatie is een belangrijke sociale vaardigheid die gedurende de eerste
twee levensjaren ontwikkelt en de interactie met peers van baby’s ondersteunt. Ouders worden
gezien als belangrijke invloeden op de sociale ontwikkeling van het kind. Op latere leeftijd
worden peerrelaties gezien als een bijdrage aan ‘volgend’ gedrag (antisociaal gedrag)
- Cognitieve ontwikkelingstheorie = vroege peerrelaties worden beperkt door cognitieve
beperkingen van jonge kinderen (egocentrisme in het pre-operationele stadium) kinderen
gaan geleidelijk verbale interacties aan met peers en hiervan wordt gedacht dat dit het begrip
van andermans perspectief ondersteunt
- Gedrag en genen theorie = de rol van genen en aangeboren temperament wordt steeds
belangrijker, waardoor de invloed van ouders afneemt. De wisselwerking tussen genen en milieu
kijkt naar de unieke ervaringen van kinderen en kijken niet naar peer invloed
Moderne theorieën stellen echter dat kinderen biologisch gebouwd zijn om naast hun primaire
verzorgers ook aandacht aan anderen te schenken er is een sociale behoefte . Daarnaast wordt het
kind beïnvloedt door het gehele sociale systeem. Als laatste kunnen vroege relaties met leeftijdsgenoten
belangrijk zijn voor de latere ontwikkeling Sociale systemen theorieën benadrukken dus:
- De vermogens van baby’s om betrokken te zijn bij meerdere relaties
- De complexe sociale netwerken waar baby’s en hun familie in zijn ingebed
- De sociale aard van baby’s baby’s worden aangetrokken tot soortgenoten en socialiseren
elkaar
Deze theorieën stellen dat baby’s lid zijn van een brede samenleving en een actieve rol aannemen in
sociale interacties binnen deze samenleving
4
,Scrambled faces paradigm = aan net geboren baby’s (3-27 minuten oud) werden
verschillende plankjes getoond, waarop een normaal gezicht te zien was, door elkaar
gehusselde gezichten en een blank gezicht baby’s bewegen hun hoofd/ogen meer bij
het normale gezicht, de gehusselde plankjes waren minder interessant en het lege plankje
was helemaal niet prikkelend conclusie = op heel jonge leeftijd zijn mensen al gericht
op objecten die op mensen lijken en kinderen lijken van nature sociale wezens te zijn
- Er worden geen verschillen meer gevonden wanneer een baby 1 maand oud is
zou te maken hebben met de hersenontwikkeling
§1.2 Dyadische relaties (één-op-één relaties)
Contingentie = reacties die voortbouwen op wat de andere persoon heeft gedaan (als een baby eerst
zijn schouder en dan zijn voet aanraakt, zal de andere baby in de dyade precies hetzelfde doen)
- 6 maanden baby’s zijn zich bewust van andermans acties en zijn in staat hier voortbouwend
op te reageren (= nadoen) = contingente reacties
- Het ene tweetal verschilt van het andere tweetal wat een baby bij de ene partner leert, past
hij/zij ook toe bij een andere partner geeft hun een idee wat voor sociaal gedrag normaal is
en wordt verwacht
- Contingentie, onvoorspelbaarheid en flexibiliteit kunnen peerinteracties op jonge leeftijd
stimuleren
- Imitatie speelt een grote rol:
15 maanden baby’s imiteren volwassenen
24 maanden baby’s imiteren peers
Prosociaal gedrag = vrijwillige acties die bedoeld zijn om een ander individu of een groep individuen te
helpen of ten goede te komen empathie, delen, samenwerken en conflict
- 2 jaar ontstaan empathie en individuele verschillen probleemoplossend gedrag, agressie
en leedvermaak neemt toe
- Reacties op angst pasgeborenen huilen als reactie op andere huilende baby’s, maar ze
reageren niet op gesimuleerd huilen poging om in te grijpen voor een slachtoffer, om de
situatie te veranderen of de distress te verminderen
8 maanden baby’s laten meer reactie zien kijken naar de huilende baby, reageren
met affect of een fysieke reactie hebben een gedragspatroon (zie onderzoek
volgende blz)
2 jaar begin van individuele verschillen sommigen zien het huilen van anderen als
amusement, anderen willen het probleem oplossen en anderen zien het als agressie
mogelijke link met het temperament van het kind
Kinderen met het downsyndroom, autisme en ‘normale’ kinderen reageren anders op
acties/emoties van andere mensen autisme reageert niet op emoties van anderen
(heeft/herkend wel de emoties, maar weet niet wat hij/zij ermee moet doen), kinderen
met downsyndroom reageren juist heel fel op de emoties van anderen
- De ontwikkeling van delen gaat samen met het begrip van eigenaarschap
1 jaar affiliatief delen = egoïstisch delen, delen om samen mee te spelen
1,5 jaar delen wanneer gevraagd begrip van eigenaarschap
2 jaar kinderen delen spontaan en onderling, maar niet-delen komt ook vaak voor
er is een relatie met de mate van gevoeligheid voor angst/distress van anderen
4 jaar delen neemt toe gerelateerd aan Theory of Mind = mate waarin we in staat
zijn om ons te verplaatsen in de mindset van anderen, het kunnen lezen van anderen
5
, - Samenwerken
1 jaar rudimentaire vorm van samenwerken = nog niet goed ontwikkeld
2 jaar samenwerken is complexer en taal speelt een belangrijke rol (samen aftellen
bij touwtje trekken)
2 jaar kinderen moeten kiezen tussen samenwerken VS competitie kinderen
spelen om de beurt met speelgoed X, maar dit samenwerken kan omgezet worden in
competitie wanneer je snel moet zijn omdat anders een ander kind steeds met speelgoed
X speelt meisjes kiezen vaker voor samenwerken, jongens voor competitie
Conflict
- Conflict is functioneel zorgt voor de ontwikkeling van vaardigheden en stelt kinderen in staat
te oefenen met strategieën (onderhandelen)
- 1 jaar conflict over speelgoed met fysieke kracht
- 2 jaar conflict met verbale middelen vergelding in conflict vindt plaats (reciprociteit)
- 3 jaar genderverschillen beginnen te ontstaan fysieke manieren om controle te krijgen
nemen af bij meisjes, maar blijven bij jongens
- Kinderen lijken conflicten zo veel mogelijk te vermijden intentionele agressie is zeldzaam
- Groepsverschillen er bestaan groepen die vooral kiezen voor fysieke oplossingen van
conflicten, terwijl andere groepen juist conflicten vermijden en niet op conflict reageren
- Oudere kinderen conflicten zijn sociaal gericht (meer over spelregels dan over waar mee
gespeeld wordt)
Unieke peerrelaties?
- 6 maanden leden van dyaden zijn vergelijkbaar met elkaar en uniek t.o.v. van andere dyaden
- Wanneer baby’s dagelijks tijd met elkaar doorbrengen, ontwikkelen ze voorkeuren voor
bepaalde maatjes voorkeuren worden beïnvloed door sekse, individuele kenmerken en
stadium van locomotorische ontwikkeling van de peer
Homofilie principe = voorkeur voor mensen die op jou lijken komt voort uit de infancy
- Op jonge leeftijd kunnen peers een bron van aanmoediging en comfort zijn stimuleren elkaar
nieuwe omgevingen te ontdekken
Reacties op distress
In een onderzoek werd de reactie op distress gemeten bij baby’s van 8 maanden oud. Hierbij werd de
baby in het midden gezet in een driehoek van kinderwagens. Hierna begon een kind in de kinderwagen
te huilen en werd er gemeten hoe de baby in het midden hierop reageerde gedragspatroon = kijken
reageren met affect fysieke reactie eigen angst
Triadische relaties
Triade = de mogelijkheid om te interacteren met meer dan één peer om hetzelfde moment
- Pasgeborenen non-verbale communicatie in drietallen (iemand nadoen)
- 6 maanden gedeelde betekenis ontwikkeling van een soort gezamenlijke groepsnorm
(driehoek van kinderwagens alle kindjes pakken hun voet vast)
- 2 jaar er zijn veel triadische relaties in verschillende vormen vorm waarbij twee met
elkaar interacteren en een derde kind toekijkt komt het meeste vorm
- Kleuters gevoeligheid voor sociale categorieën, waarschijnlijk door de verschillende
behandeling van seksen
Status en dominantie
6
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sannehielkema. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
