College aantekeningen
Hoorcollege 1: Inleiding in wetenschapsfilosofie van de geesteswetenschappen
Hoorcollege aantekeningen van het vak Wetenschapsfilosofie voor Geesteswetenschappen (UvA),
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 4 pagina's
Voorbeeld 2 van de 4 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
1 beoordeling
Door: sitanoor • 8 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
HC 02/02: Inleidingdinsdag 2 februari 2016 11:17
Inhoud
• Wat is wetenschapsfilosofie?
• Wat zijn geesteswetenschappen?
• Wetenschapsfilosofie als zelfstandige filosofische sub discipline is ontstaan begin 20e eeuw, jonge tak van filosofie
dus
○ Eerste reden is dat wetenschap steeds belangrijker werd als maatschappelijk verschijnsel
Maatschappij begon doordrenkt te raken van wetenschap: reeks aan technische vernieuwingen die
voortkwamen uit de natuurwetenschappen
□ Telefoon, auto, spoorwegnet, vliegtuigen
○ Andere factor zijn heel radicale vernieuwingen in natuurwetenschappen
Relativiteitstheorie, kwantumfysica
Eind 19e eeuw dachten ze dat natuurwetenschappen wel 'af' was, dat ze alles wel zo ongeveer wisten.
Begin 20e eeuw werd dat idee overhoop geschopt.
□ Newton, dat vanaf de 17e eeuw als onbetwistbaar waar werd gehouden, leek niet meer te
kloppen. Is die dan niet meer wetenschappelijk? Is alleen de natuurkunde van Einstein
wetenschappelijk? Op grond van wat voor soort criteria krijgt Einstein voorkeur boven Newton?
Hoe is vooruitgang mogelijk?
• Wetenschapsfilosofie kijkt naar veranderingen in de wetenschap, stelt de vraag wat goede wetenschap is, criteria
voor vooruitgang, waarom sommige wetenschappen anders zijn dan andere
• Wetenschapsfilosofie = meta discipline, gaat over andere disciplines
○ Onderzoekt vooronderstellingen, structuur en basis van wetenschappelijke kennis
○ Kijkt hoe wetenschap in elkaar zit, wat wetenschappers aannemen, op grond waarvan ze hun werk doen
• Wetenschapsfilosofie = De wetenschapsfilosofie beschrijft welke methoden of stijlen van redeneren in de
wetenschappelijke praktijk een rol spelen, en vraagt wat de standaarden voor goed onderzoek zijn (De Vries)
• Wetenschapsfilosofie:
○ Wat is wetenschap?
○ Wat is goede wetenschap?
• Wetenschapsfilosofie:
○ Descriptief: beschrijft wat wetenschap doet, wat de aannames zijn, structuur, vooronderstellingen, kennis
○ Normatief: zoekt naar normen, vaststellen wat goede wetenschap is (waar, objectief, reproduceerbaar,
waardevrij? = eisen die wetenschapsfilosofen stellen aan wetenschap)
• Descriptieve kant en normatieve kant hoeven niet altijd met elkaar in overeenstemming te zijn. Spanningen
onderling.
○ Normatief: waardevrije wetenschap vs. praktijk: vrijwel geen waardevrije wetenschap mogelijk. Onderzoekers
hebben altijd te maken met belangen
Deugd dan de norm niet of moet de praktijk veranderen?
• Spanning tussen historische adequaatheid en filosofische adequaatheid
○ Historische adequaatheid = criterium dat eist dat een theorie of beschrijving in overeenstemming is met de
historische kennis van het feitelijk handelen van een bestudeerd persoon
Dus: beschrijving moet kloppen met hoe wetenschap feitelijk werkt, zowel vroeger als nu
○ Filosofische adequaatheid = criterium dat eist dat wetenschapsfilosofie in overeenstemming is met
filosofische ideeën en opvattingen
Dus: filosofisch verdedigen waarom je bijvoorbeeld bepaalde eisen aan wetenschap stelt. Als je vindt
dat wetenschap objectief moet zijn, moet je een filosofisch idee van objectiviteit hebben en
onderbouwen waarom dat belangrijk is
• Spanning tussen die twee. Analyse moet aan de ene kant filosofisch gefundeerd zijn met goede normen van
wetenschap maar ook recht doen aan de wetenschappelijke praktijk zoals die feitelijk historisch gevormd is
○ Beschrijvend, historisch, sociologisch perspectief vs. normatief, filosofisch perspectief
• Dat zijn niet twee verschillende zijden! Je moet altijd beide erbij betrekken als je wetenschappelijk filosofisch bezig
bent
• Wat is wetenschap en wat is goede wetenschap lopen door elkaar, geen twee aparte vragen eigenlijk
Wat is wetenschap?
• Snel beeld van laboratoria of oude professor in een rommelig kantoor
• Affaire Stapel: bekende wetenschapper die als vooraanstaand werd beschouwd in zijn vakgebied bleek gefraudeerd
te hebben met psychologische onderzoeken, die veel bekendheid hadden omdat het om maatschappelijk relevante
WF Pagina 1
, te hebben met psychologische onderzoeken, die veel bekendheid hadden omdat het om maatschappelijk relevante
thema's ging
○ Onderzocht door commissie Levelt
○ Groot nieuws
○ Hoe kijk je naar zo'n affaire?
Simpel: het is fraude door één individu
□ Maar het laat zien dat dit soort fraude in de wetenschap heel ernstig is blijkbaar. Waarom is dit zo
erg? Er gaat niemand dood aan.
In de wetenschap lijkt fraude extra kwalijk omdat wetenschap wordt geacht te zoeken naar
waarheid.
Bovendien wordt wetenschap als cumulatief gezien. Wetenschappers werken verder aan
eerder wetenschappelijk onderzoek. Als dat gebaseerd is op foute data is dat ook heel erg.
Vertrouwen in cumulatieve karakter van wetenschap wordt door fraude ondermijnd
□ Misschien is er ook wel iets mis met de context. Commissie constateert dat er in de wetenschap
waar Stapel werkzaam was een gebrek was aan samenwerking/transparantie. Wetenschappers
werkten niet samen maar waren concurrenten. Hierbij hoort ook de publicatiedrang bestaat in de
wetenschap. Het idee dat goede wetenschap betekent dat je heel veel publiceert. Door die druk
wordt de verleiding groter om gegevens te verzinnen
□ Derde contextfactor waardoor fraude gepleegd kon worden. is gebrekkige peerreview.
Wetenschap zou zelfreinigend en kritisch moeten zijn maar dit systeem heeft niet goed gewerkt
□ Laatste punt is slordigheid
□ Punt van Bos zelf is dat het een soort parodie is op wetenschap. Als je maar ergens over
publiceert, maakt niet uit wat. Maatschappelijk nut gaat verloren, als je maar ergens een verband
uit kan concluderen.
○ Affaire Stapel laat zo iets zien van wat er belangrijk is in de wetenschap. Wetenschappers moeten zoeken naar
waarheid, wetenschap moet cumulatief zijn, samenwerking, transparantie. Criteria voor goede wetenschap.
• Criteria voor goede wetenschap
○ Waar
○ Objectief
○ Kritisch
○ Cumulatief
○ Methodisch
○ Relevant
• Deze criteria zijn voor alle wetenschappen relevant (psychologie, rechten, scheikunde, kunstgeschiedenis)
• Reproduceerbaarheid staat er niet bij omdat dat voor geesteswetenschappen veel lastiger wordt. Waarom zou je als
historicus naar precies hetzelfde archief gaan en precies hetzelfde artikel nog een keer lezen? Deels wel
controleerbaarheid maar niet reproduceerbaarheid. Dat is meer van toepassing bij natuurwetenschappen,
experiment op dezelfde manier uitvoeren
○ Reproduceerbaarheid dus wel belangrijk maar in sommige wetenschappen niet goed toe te passen
○ Het is (slechts) om ervoor te zorgen dat wetenschappelijke kennis waar en objectief is
Wat zijn geesteswetenschappen?
• Hebben disciplines eigen karakter? Overkoepelend karakter? Is het wel wetenschappelijk?
• Moderne wetenschap heeft onderscheid in drie wetenschappen:
○ Natuurwetenschappen
○ Maatschappijwetenschappen
○ Geesteswetenschappen
• Waar zit het verschil?
• Wetenschapsfilosofie zegt vaak dat het verschil komt door onderscheid in
○ Object: verschillende wetenschapsgebieden bestuderen andere dingen
Natuur of cultuur
Dit gaat niet altijd op. Maatschappijwetenschappen en geesteswetenschappen komen dicht bij elkaar
met hun objecten (sociale geschiedenis vs. sociologie)
Dit onderscheid lijkt relevant maar niet altijd consequent toepasbaar
○ Methode: verschillende wetenschapsgebieden gebruiken verschillende methoden
Empirisch/verklarend door natuurwetenschappen: observeert met zintuigen en instrumenten en
verklaart
Vaker wordt gezegd dat geesteswetenschappen interpreterend zijn
Dit 19e eeuwse onderscheid is heel lang belangrijk geweest.
Sociale wetenschappers zoeken vaak naar empirisch/verklarend, aan de hand van data. Geen universele
wetten maar komt in de buurt. Geesteswetenschappen interpreteren.
Kanttekening: in de geesteswetenschappen heb je ook wetenschappers gehad die vonden dat bijv.
WF Pagina 2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper manonblanke. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 75323 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen