Samenvatting Hoorcolleges
Ziekteleer 2022-2023
Hoorcollege 1: Diabetes deel 1
Diabetes: de cijfers
Ruim 1,2 miljoen Nederlanders heeft een vorm van diabetes
Het zijn vaker mannen dan vrouwen
Kwart van de mensen met diabetes weten niet dat ze dit hebben
Op basis van zelfrapportage is het aantal mensen met diabetes lager
Ongeveer 9% van alle diabetespatiënten heeft type 1
Mensen met een Hindoestaanse, Turkse of Marokkaanse afkomst hebben een grotere kans
op het krijgen van diabetes
Rijke mensen hebben over het algemeen ook minder vaak diabetes, omdat ze vaak slanker
zijn
Wat is diabetes?
Diabetes is een stofwisselingsziekte die primair gekenmerkt wordt door teveel glucose in het
bloed dit wordt ook wel chronische hyperglykemie genoemd
Het hormoon insuline speelt een sleutelrol bij het op peil houden van de hoeveelheid glucose
in het bloed en dus ook bij diabetes
Insuline zorgt ervoor dat glucose dat in het bloed zit in de cellen komt waar glucose verbrand
wordt
Insuline wordt gemaakt in de alvleesklier
Als gevolg van defecten in de secretie (afgifte) van insuline, treden ook stoornissen op in vet-
en eiwitstofwisseling
Eilandjes van Langerhans
Dit zijn groepjes met cellen in de alvleesklier die de insuline maken
De bètacellen in de alvleesklier zijn verantwoordelijk voor de productie van insuline
Wat zijn criteria voor het stellen van de diagnose van diabetes mellitus?
Dit doe je op basis van de waarde van de bloedglucose
Dit kan gemeten worden aan de hand van een vingerprik (capillair bloed) of uit een ader
(veneus plasma) het bloed is op beide plekken anders
De makkelijkste manier is via de vingerprik, maar de meest betrouwbare manier is uit een
ader
De glucosewaardes betekenen het volgende:
Capillair bloed Veneus plasma
Diabetes Nuchter ≥ 6,1 mmol/l ≥ 7,0 mmol/l
2 uur na 75 gram OGTT ≥ 11,1 mmol/l ≥ 11,1 mmol/l
Normaal Nuchter < 5,6 mmol/l < 6,1 mmol/l
2 uur na maaltijd < 7,8 mmol/l < 7,8 mmol/l
OGTT is een drankje met suiker dit wordt nu niet meer veel gedaan, behalve bij vrouwen
die zwanger zijn en er gedacht wordt aan zwangerschapsdiabetes
Pre-diabetes: dit wordt ook wel glucosestofwisselingsstoornis genoemd dit heb je als je
tussen een normale waarde en een diabetes-waarde zit
Onderverdeling van de verschillende vormen van diabetes
, Diabetes type 1: de alvleesklier maakt geen insuline meer insulinedeficiëntie
- Auto-immuun diabetes type 1: het immuunsysteem richt zich op het eigen lichaam in
plaats van een bacterie of virus waarbij er ook antistoffen worden gevonden
- Idiopathische diabetes type 1: er worden geen antistoffen aangetroffen in het bloed
Diabetes type 2: er wordt wel insuline aangemaakt, maar je bent er minder gevoelig voor
- Je hebt in dit geval dan meer insuline nodig om een effect te bereiken
- Dit is niet meteen een probleem, maar er komt een moment waarbij de alvleesklier op
zijn maximale afgifte van insuline zit en op dit punt is er niet meer genoeg insuline om de
glucose in het bloed af te breken dit noemen we insulineresistentie
- Insulineresistentie is afhankelijk van je gewicht hoe zwaarder je bent, hoe meer
insuline je nodig hebt
- Maar ook van je leeftijd hoe ouder je wordt, hoe minder insuline de alvleesklier
produceert
- Type 2 diabetes wordt ook bepaald door genetische factoren
Zwangerschapsdiabetes
- Bij zwangerschapsdiabetes liggen de grenzen van de bloedglucosewaarden wat lager
- Vrouwen met hogere bloedglucosewaarden krijgen grotere en zwaardere baby’s
- Dit komt doordat de glucose niet voldoende wordt afgebroken in het bloed van de
moeder en zo dus naar de baby kan gaan
- Dit is vooral een probleem voor de bevalling
- Vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben, krijgen dan vaak dieetadviezen en
eventueel een diabetes-behandeling
- Het gevolg bij het kind is dat het meer insuline gaat produceren om die extra glucose af
te kunnen voeren, maar wanneer het kind is geboren en het die extra insuline dus niet
meer hoeft te produceren, kan dit ervoor zorgen dat het kind een te lage bloedglucose
heeft dit moet goed gecontroleerd worden
Overige specifieke typen diabetes
- Diabetes door medicatie: bijvoorbeeld bij prednison dit verlaagt de insuline-
gevoeligheid, maar dit kan ook weer weggaan wanneer de medicatie gestopt wordt
- Mensen met problemen aan de alvleesklier: bijvoorbeeld wanneer een tumor wordt
weggehaald, waarbij ook een deel van de alvleesklier wordt weggehaald, zorgt ervoor
dat er minder insuline wordt geproduceerd
- MODY: een monogenetische vorm van diabetes er is 1 gen dat verantwoordelijk is
voor het ontwikkelen van diabetes, wat betekent dat je 50% kans hebt dat een kind dit
krijgt
- LADA: een vorm van type 1 diabetes die je pas op latere leeftijd krijgt
Diabetes mellitus type 1
Type 1 diabetes ontstaat doorgaans op jongere leeftijd, vrij acuut met flink ziek zijn en
gewichtsverlies
Ongeveer 9% van alle mensen met diabetes heeft type 1
Door een afweerreactie van het lichaam tegen de bètacellen in de eilandjes van Langerhans
wordt er geen insuline meer gemaakt
Erfelijke vatbaarheid en omgevingsfactoren spelen hierbij een rol
Het lichaam kan geen suiker gebruiken als brandstof, omdat de insuline deze niet
transporteert naar de cellen waar glucose wordt omgezet in brandstof
Hierdoor pakt het lichaam vetzuren, omdat het toch energie nodig heeft
Hierbij komen ketonen vrij, wat vervolgens in het bloed gaat zitten
Ketonen zijn zuur, waardoor het bloed gaat verzuren
Als je hier niets aan doet, kan dit extreme gevolgen hebben misselijkheid, buikpijn,
overgeven, slap, coma en uiteindelijk de dood
Dit wordt een ketoacidose genoemd
,Hoe werkt insuline?
Voeding wordt afgebroken tot glucose
Insuline is een soort sleutel die de cel openmaakt waar glucose dan in kan om omgezet te
worden in energie
Wanneer er dus geen insuline wordt aangemaakt, kan de glucose niet in de cellen komen
waar het omgezet wordt en blijft de glucose in het bloed
Diabetes type 2
Type 2 diabetes ontstaat doorgaans op oudere leeftijd, al komt het steeds vaker bij jongeren
voor dit komt door vroegtijdig overgewicht
Dit type ontstaat meestal geleidelijk met weinig klachten
Omdat mensen met type 2 diabetes wel insuline aanmaken, zullen ze nooit een ketoacidose
ontwikkelen
Omdat deze noodsituatie niet voorkomt bij type 2 diabetes, kan de bloedsuikerspiegel
eindeloos stijgen, tot het moment dat iemand aan de bel trekt
Door insulineresistentie ontstaat er op langere termijn bètaceldisfunctie de alvleesklier
raakt uitgeput, omdat het steeds de hoogste insulineproductie moet leveren en dit zorgt
ervoor dat de eilandjes van Langerhans kapot gaan
Als dit gebeurt, ontstaat er een insulinedeficiëntie en moet er ook, net zoals bij type 1,
insulinetherapie aan te pas komen wanneer men op dit punt is, kan er wel weer een
ketoacidose ontstaan
Dit type komt vaak bij meerdere mensen in een familie voor
De belangrijkste oorzaken zijn erfelijke vatbaarheid om ongevoelig te worden voor insuline
bij overgewicht en onvoldoende beweging
Pathofysiologie van diabetes type 2
Diabetes type 2 heeft twee belangrijke mechanismen
1. Glucosetoxiciteit (het verlammen van de alvleesklier door continu hoge glucoseniveaus)
zorgt voor bètacel-falen, wat weer zorgt voor insulinedeficiëntie
2. Ouderdom en overgewicht zorgt voor insulineresistentie
Een derde mechanisme wat in de laatste jaren ook een rol blijkt te spelen, is het verminderde
incretine-effect
Incretines zijn verzadigingshormonen
Wanneer iemand begint met eten, zorgen incretines ervoor dat er een signaal wordt
gestuurd naar de hersenen dat er een eetproces gestart is en dat er voorbereidingen
getroffen kunnen worden het alvast produceren van insuline voor als er zo meteen
glucose in het bloed komt, wat ervoor zorgt dat de glucosespiegel niet te hoog wordt
Mensen met diabetes type 2 hebben minder incretine-hormonen
Dit betekent dat zij een minder verzadigingsgevoel hebben en een verminderd voorspellend
vermogen wat betreft het aanmaken van insuline wanneer er net begonnen is met eten
Het belangrijkste incretine-hormoon is GLP-1
Insulinetherapie is meestal de enige oplossing 7-12 jaar nadat de diagnose type 2 is gesteld
tegenwoordig is dit pas wat later als dit vroegtijdig wordt ontdekt
Welke symptomen heeft een patiënt met diabetes?
Moe zijn
Veel plassen: polyurie
Afvallen zonder specifieke reden
Wondjes die slecht genezen
Seksuele problemen
Altijd honger
, Wazig zien
Zenuwschade
Veel dorst: polydipsie
Vaginale schimmelinfecties
De klachten ontstaan meestal bij een bloedglucose van 10-15 mmol/l
Acute klachten diabetes type 1: ketoacidotische ontregeling
Het snel ontstaan van bovenstaande klachten
Misselijkheid en overgeven
Buikpijn
Soms verminderd bewustzijn en uitputting
Snelle diepe ademhaling (wordt ook wel kussmaul genoemd)
Ruiken naar aceton
Uitdrogingsverschijnselen
Het normale beloop van glucose- en insulineconcentratie over 24 uur
In principe is de insulineconcentratie laag
Wanneer er wordt gegeten, dan gaat deze concentratie omhoog
Bij type 2 patiënten maakt het lichaam te weinig insuline aan ten opzichte van wat het
lichaam nodig heeft in de grafiek lijkt het alsof iemand met type 2 altijd minder insuline
produceert dan een normaal persoon, maar dit is niet altijd het geval. Het kan ook zijn dat
iemand met type 2 meer insuline produceert dan een normaal persoon, maar dan is de
bloedglucose nog hoger, waardoor de insuline op dat moment niet genoeg is om die
glucosewaarden te laten dalen
In de grafiek zie je ook dat de insulinespiegel later stijgt bij type 2 dan normaal dit komt
door de incretine hormonen
Micro- en macrovasculaire complicaties
Als de glucosewaardes op lange termijn buiten de grenzen blijven, zorgt dit voor schade aan
de bloedvaten
Dit heeft gevolgen op verschillende niveaus
1. Microvasculaire complicaties: complicaties in de kleine bloedvaten
- Retinopathie : schade aan de ogen
- Nefropathie : schade aan de nieren
- Neuropathie : schade aan de zenuwen
2. Macrovasculaire complicaties : complicaties in de grote bloedvaten
- CVA
- Myocardinfarct
- Perifeer vaatlijden
De gemiddelde diabetespatiënt heeft na 20-25 jaar een van deze complicaties
