Seksuologie 2022/2023
Samenvatting Seksuologie
De hoofdstukken zijn op chronologische volgorde van het boek, omdat het tentamen ook op deze
volgorde opgebouwd zal zijn.
Inhoud:
H1: Seksualiteit in perspectief 2
H2: Theoretische benaderingen van seksualiteit 7
H3: Seksuologisch onderzoek 13
H4: Ziekte en medische behandeling en Seksuele Anatomie 19
H5: Sekshormonen 38
H6: Zwangerschap en bevalling 46
H7: Anticonceptie en abortus 57
H8: Seksuele opwinding 64
H9: Seksualiteit en de Levenscyclus: Kindertijd en Adolescentie 72
H10: Seksualiteit en de Levenscyclus: Volwassenheid 78
H11: Aantrekkingskracht, liefde en communicatie 83
H12: Gender en seksualiteit 91
H13: Seksuele geaardheid: homo, hetero of bi? 96
H14: Variaties in seksueel gedrag 102
H15: Seksuele Dwang 109
H16: Seks for Sale 116
H17: Seksuele stoornissen en sekstherapie 121
H18: Seksueel overdraagbare infecties 131
H19: Ethics, Religie en Seksualiteit 139
H20: Seks en de wet 142
Paars = Zelfstudie hoofdstukken
1
,Seksuologie 2022/2023
H1: Seksualiteit in perspectief
Seksuologie is de wetenschappelijke studie van seksualiteit en is interdisciplinair. Het wordt bestudeerd
door biologen, psychologen, antropologen en artsen. Het kan gaan over geslacht, seksuele gezondheid,
functioneren, relaties, interacties, gedrag, genderidentiteit etc.
Seksuoloog
Seksuoloog in Nederland:
- Om als seksuoloog te kunnen werken moet je afgestudeerd zijn in de seksuologie
- Seksuologie is een tweejarige postdoctorale opleiding (RINO)
- Dit programma staat open voor:
• Personen die in het BIG-register staan
o Gezondheidspsycholoog (na masteropleiding, gevolgd door een tweejarige
postdoctorale opleiding)
o Klinische psycholoog (na tweejarige postdoctorale opleiding, gevolgd door een vierjarige
postdoctorale opleiding)
o Psychotherapeut (na masteropleiding, gevolgd door een vierjarige postdoctorale
opleiding)
§ Om psychotherapeut te worden, dient men met succes een cursus seksuologie
aan de universiteit af te ronden.
o Artsen (inclusief psychiaters)
Seksuologie: kernelementen
De wetenschappelijke studie van seksualiteit is interdisciplinair - een gezamenlijke inspanning van biologen,
psychologen, antropologen en artsen.
2
,Seksuologie 2022/2023
Psychologische benaderingen van seksualiteit
Psychologische benaderingen beogen de volgende vragen te beantwoorden:
Benadering Vragen
Ontwikkelingspsychologie Hoe ontwikkelt seksualiteit?
• Ouderen en seksualiteit
Persoonlijkheidspsychologie Hoe beïnvloedt persoonlijkheid de seksuele functie?
• Persoonlijkheid en meer/minder risico’s nemen
Sociale psychologie Welke mechanismen (bijv. Interactie) kunnen seksualiteit
beïnvloeden?
• Sociaal constructivisme
Klinische psychologie Hoe ontsstaat seksuele psychopathologie en hoe kunnen
we seksuele problemen behandelen?
Medische psychologie Hoe beïnvloedt de ziekte/medische behandeling de
seksualiteit van de patiënt (en partners en koppels
seksualiteit)?
Sekse en gender
Sekse (geslacht) refereert naar de seksuele anatomie en seksueel gedrag
Gender refereert naar het zijn van een man of vrouw.
Onderzoeken uit het boek gaan vaak uit van het idee dat gender binair is, dus dat het slechts twee
categorieën heeft: man en vrouw.
Seksueel gedrag veroorzaakt opwinding en verhoogt de kans op een organisme.
Geschiedenis van het begrip seksualiteit
Seksualiteit: religie
Tot ongeveer 100 jaar geleden gaf religie de meeste informatie die mensen hadden over seksualiteit.
Mensen van verschillende religies en tijden hebben andere ideeën over seksualiteit:
- Oude Grieken (homo- en heteroseksualiteit): Grieken dachten dat mensen dubbele wezens waren en op
werden gesplitst in man en vrouw. Vrouw-vrouw wezens, man-man wezens en man-vrouw wezens. Als
je opgesplitst bent, zul je altijd opzoek zijn naar het deel dat je verloren bent. Dus een vrouw-vrouw
wezen zal altijd opzoek zijn naar de vrouw waarvan ze is gesplitst;
- 15e-eeuwse Christenen ('wet dreams'): dachten dat natte dromen ontstonden doordat iemand
gemeenschap had met kleine, spirituele wezentjes. Degene die dit overkwam werd beschouwd als heks;
- Moslims: seks is een van de beste dingen in het leven;
- 19e eeuw: geneeskunde kwam op, waardoor een Medisch Model opkwam. Artsen waren voornamelijk
mannen. Ze gingen kijken naar negatieve of bizarre symptomen die ze niet konden verklaren. Ze stelden
dat seksuele handelingen die niet bijdroegen aan de reproductie (zoals masturbatie) zorgden voor
schade en waren bang dat dit soort gedragingen zich zouden verspreiden over de mensheid. De
attitudes van deze mannelijke artsen waren biased tegenover vrouwen en dit was zelden positief.
Deze religieuze ideeën hebben en hadden een enorme impact.
3
,Seksuologie 2022/2023
Seksualiteit: wetenschap
Wetenschappelijk onderzoek naar seks begon in de 19e eeuw.
Belangrijke doorbraken in het wetenschappelijk begrip van seks kwamen in de 20e eeuw.
John Harvey Kellog (1852-1943):
- Masturberen is slecht;
- Jongetjes: besnijden;
- Meisjes: zuur over clitoris gooien
Belangrijke seksonderzoekers
Vooral mannen (behalve Johnson) en vooral biologisch georiënteerd:
- Sigmund Freud (1856-1939): was arts en de grondlegger van psychiatrie en psychoanalyse. Volgens hem
is seksualiteit de primaire kracht in de motivatie van al het menselijk gedrag en de belangrijkste oorzaak
van alle vormen van neurose. In deze tijd, de Victoriaanse Tijd, waren de normen rond seks erg rigide en
onderdrukkend;
- Henry Havelock Ellis (1859-1939): was net als Freud arts en leefden in de Victoriaanse Tijd en schreef
Studies in de Psychology of Sex. Hij was de voorloper van het moderne seksonderzoek, zo stelde hij:
• Vrouwen zijn net als mannen seksuele wezens;
• Masturbatie is iets wat veel mensen doen;
• Fysieke en psychologische factoren spelen een rol in seksuele problemen;
• Seksuele afwijkingen van de norm zijn vaak onschadelijk en moeten geaccepteerd worden.
- Richard von Krafft-Ebing (1840-1902): was psychiater en schreef Psychopathia Sexualis: eine Klinisch-
Forensische Studie. Hij beschreef seksuele stoornissen gebaseerd op de ervaringen van patie2nten. Hij
bedacht de termen sadisme, masochisme, pedofilie, homoseksualiteit en heteroseksualiteit en
definieerde de fetisj als: de seksuele aantrekkingskracht t.a.v. fysieke objecten en menselijke delen zoals
voeten en tenen. Hij behandelde masturbatie en abnormale seksuele symptomen die hij perversies
noemde: ongewone en extreme seksuele drang en gedragingen;
- Magnus Hirschfield (1869-1935): oprichter van het eerste seksinstituut. Hij heeft de eerste grootschalige
seksenquête opgezet waarbij gegevens van 10.000 mensen werden verzameld op een vragenlijst met
130 items, helaas is bijna alles vernietigd door de Nazi’s. hij bedacht de term travestiet;
- Alfred Kinsey (1894-1956): was zoöloog, entomoloog en seksuoloog. Oprichter van het Institute of Sex
Research. Hij schreef Sexual Behavior in the Human Male (1948) en Sexual Behavior in the Human
Female (1953), beter bekend als de Kinsey Reports. De Kinsey Scale meet seksuele geaardheid op een 7-
puntsschaal;
- Masters and Johnson: voerden het bekendste observationele seksonderzoek uit. Tijdens deze 8-jarige
studie hebben ze 10.000 cycli van orgasmes bekeken. Studeerden de fysiologie van seksuele responses
en seksuele stoornissen. Ze waren kritisch op Freud. Ze schreven Human Sexual Response (1966) en
Human Sexual Inadequacy (1970).
4
,Seksuologie 2022/2023
Seksuologie door de tijd heen
Voor 1900: een religieuze en legale benadering
± 1900: medische, psychiatrische, psychologische benadering
1973-2000: belangrijke veranderingen. Constructivisme vs medicalisatie
- 1973: homoseksualiteit uit de DSM
- Sociale psychologie
- Geneeskunde
Media
De media in Amerika speelt dezelfde rol als religie in voorgaande eeuwen. Er zijn verschillende theorieën
over hoe media ons kan beïnvloeden:
- Cultivation (cultivatie): focust op het idee dat mensen beginnen te denken dat wat ze zien op tv en in
andere media weergeeft wat in het echte leven in onze cultuur gebeurt (mainstream).
- Agenda setting or framing theory: het idee dat de media bepalen wat belangrijk is en wat niet door de
verhalen die ze verslaan. De media geeft aandacht aan bepaalde onderwerpen en laat anderen liggen,
wat suggereert hoe we moeten denken of de problemen moeten framen.
- Social cognitive theory (Sociaal cognitieve theorie): het idee dat de media rolmodellen levert die we
imiteren.
- Selectivity (selectiviteit): Het idee dat mensen bepaalde media-inhoud selecteren en er aandacht aan
besteden.
- Reinforcing spiral theory: iemands sociale identiteit en ideologieën voorspelt iemands mediagebruik en
op zijn beurt beïnvloedt mediagebruik iemand identiteit en overtuigingen.
- Differential susceptibility model: niet iedereen reageert hetzelfde op dezelfde media-inhoud.
Cross-culturele perspectieven van seksualiteit
Culturele psychologen definiëren cultuur als het deel van de omgeving dat gemaakt wordt door mensen,
waaronder de set betekenissen die een groep aanneemt; deze faciliteren sociale coördinatie, maken
duidelijk waar de grenzen tussen groepen liggen en maken het leven voorspelbaar.
5
, Seksuologie 2022/2023
Er zijn drie soorten culturen:
- Individualistische culturen: benadrukken independentie en autonomie en individuele rechten;
- Collectivistische culturen: benadrukken interdependentie en verbindingen tussen mensen. De groep is
belangrijker dan het individueel;
- Eerculturen: benadrukken “face”; dit is iemands reputatie en het respect of de eer die mensen tonen
naar anderen. In een eercultuur is het soms logisch om een vrouw dood te stenigen wanneer ze overspel
heeft gepleegd, omdat ze de eer in die cultuur geschonden heeft.
Etnocentrisme beïnvloedt ons begrip van menselijk seksueel gedrag. Veel hebben ervaring met seksualiteit
in slechts een cultuur en zien dat dus ook als "normaal".
- Neiging om de eigen cultuur als superieur te beschouwen
- Geloof dat de eigen gebruiken de norm zijn waarmee andere culturen moeten worden beoordeeld.
Alle maatschappijen beïnvloeden seksueel gedrag in een manier, maar de manier waarop kan verschillen.
Overal zijn er wel regels over wat wel en niet geaccepteerd wordt.
- Incest taboes: regels die seksuele interactie tussen bloedverwanten verbieden zijn bijna universeel.
- Verkrachting is ook bijna universeel: veroordeling van gedwongen seksuele betrekking
Samenlevingen reageren verschillend op:
- Seksuele technieken (bijv. zoenen): In Westerse culturen is zoenen vanuit romantisch of seksueel
perspectief heel normaal, terwijl andere culturen dit niet doen of heel anders. Cunnilingus (beffen) is bij
ons heel normaal en in een paar andere culturen ook. In sommige culturen is het normaal om elkaar pijn
te doen, bijv. door stukjes van de wenkbrauwen van de partner af te bijten. De frequentie verschilt ook
per cultuur, van één of twee keer per maand tot meerdere keren op een avond.
- Masturbatie: sommige culturen tolereren of moedigen masturbatie in de kindertijd aan, terwijl anderen
het op iedere leeftijd afzweren. Echter wordt het in bijna alle culturen wel gedaan.
- Seks voor het huwelijk: In sommige culturen wordt seks voor het huwelijk aangemoedigd, terwijl het in
andere culturen verboden is. De Siwans in Egypte verwijderen de clitoris van een meisje wanneer ze 7 of
8 is zodat ze minder in de verleiding komt doordat seks minder plezierig zal zijn. Ze trouwt meestal rond
12 of 13 jaar, om zo minder in de verleiding te komen om seks voor het huwelijk te hebben.
- Buitenechtelijke seks: Buitenechtelijke seks wordt in de meeste culturen niet aangemoedigd of het is
verboden.
- Seks met partners van hetzelfde geslacht: Seks met partners van hetzelfde geslacht (homoseksualiteit)
bestaat ook in verschillende culturen. In sommige culturen is het verboden, terwijl anderen het toestaan
en weer anderen het aanmoedigen. Mensen uit Denemarken, Nederland en Zweden hebben de meest
positieve attitudes. Attitudes zijn het negatiefst in landen als Kroatië, Polen en Portugal. Er lijken twee
regels te zijn:
• Same-gender seksueel gedrag wordt bijna universeel gevonden in alle culturen;
• Het is nooit de voornaamste vorm van seksueel gedrag in volwassenen.
- Normen van aantrekkelijkheid: Het verschilt per cultuur op welke lichaamsdelen de nadruk ligt wanneer
gekeken wordt naar aantrekkelijkheid. Voor sommige is het de vorm van de oren, voor anderen de
schaamlippen. Wat bijna universeel lijkt is dat een slechte huidskleur onaantrekkelijk is.
Betekenis van de interculturele studies:
- Geeft de variatie in menselijk seksueel gedrag aan;
- Plaatst persoonlijke normen en gedrag in perspectief;
- Biedt bewijs voor het belang van cultuur en leren bij de vorming van seksueel gedrag.
6
