Samenvatting: Aardrijkskunde
§1
Veel bekend over geologische periode Perm, duurde van 300-250 miljoen
jaar geleden
- komt door fossielen-/gesteenteonderzoek en reconstructie van plaat-
tektonische beweging
=> sedimenten op oceaanbodem kunnen met diepzeeboring naar boven
gehaald worden
=> continentverschuiving en daarmee gepaard gaande
zeespiegelbewegingen zijn bepalend voor klimaat
1915 - Wegener publiceert boek dat alle continenten vroeger in elkaar
pasten => hij noemde dit supercontinent Pangea en de omliggende zee
Pantalassa ( zie bron 2.2)
=> volgens hem viel dit supercontinent uiteen in 2 stukken:
- Laurazië (Europa, Noord-Amerika en Azië)
- Gondwana (Zuid-Amerika, Afrika, India, Australië, Antarctica)
=> ondanks dat Wegener talloze bewijzen had voor z’n theorie, kon hij
niet verklaren waarom Pangea was opengebroken en uiteen was gedreven
Jaren ’70 vorige eeuw - verschillende ontdekkingen:
1. al lang bekend dat er gebergterug middenin Atlantische Oceaan loopt,
pas jaren ’50 bekend dat dit niet uniek was: zulke gebergtegordels liggen
namelijk ook in andere oceanen
=> onderzoek gesteenten toonde aan dat oceaangesteente jonger is dan
continentgesteente
2. hoe verder weg van onderzeese gebergteketens gesteente gevonden
werd, hoe ouder het bleek te zijn => blijkbaar vernieuwt gesteente in
oceanen zich telkens
- middenin oceanengebergtes lopen soort leidingen waaruit magma van
binnenste aarde naar buiten komt: wordt snel horizontaal verplaatst door
nieuwer gesteente dat opwelt => proces wordt seafloor
spreading genoemd
Aardkorst is niet aaneengesloten stuk, maar bestaat uit allemaal delen die
bij midoceanische ruggen uit elkaar drijven => oceaanbodem beweegt
horizontaal en neemt continenten mee
=> als platen aangroeien op oceaanbodem, moeten ze ergens anders
worden afgebroken
=> er zijn dus plekken waar platen met elkaar botsen en waar platen
onder elkaar duiken:
Beweging van platen wordt aangedreven door inwendige aardwarmte:
binnenste van aarde is zeer heet en zoekt uitweg naar oppervlak
- hete lava stijgt en koude zakt (zie bron 2.4): zo ontstaan kringlopen =>
convectiestromen
=> in gebieden waar convectiestroom boven komt wordt korst omhoog
gedrukt en scheurt
, => vervolgens wijken platen uiteen en tussenliggend gebied wordt
opgevuld met stollend magma en zo ontstaan in oceanen midoceanische
ruggen
Oercontinent Pangea ontstaan door botsing van platen, gebergtes als
Ardennen, Appalachen en Uralgebergte laten zien waar platen gebotst zijn
=> continent had veelal continentaal klimaat, omdat veel land ver van
oceaan af lag, daardoor erg droog en aarde was grotendeels woestijn
In Gondwana’s ijskap lag veel water opgeslagen, hierdoor stond zeespiegel
relatief laag
- bij zo’n zeespiegelstand werden meer gesteenten blootgesteld aan
verwering en erosie
- afbraakmateriaal dat hierdoor ontstond namen rivieren mee naar
oceanen, hierdoor kreeg flora en fauna beschikking over meer
voedingsstoffen en kon ze flink gaan groeien
=> sterke plantengroei leidde weer tot onttrekking van veel CO2, en dit
lage CO2-gehalte kon weer leiden tot vermindering broeikaseffect en dus
tot afkoeling => ijskappen groeiden, zeespiegel daalde
Ook zandlagen, die in woestijn werden afgezet, zijn op tal van plaatsen in
huidige landschap nog te herkennen: kenmerkende rode kleur, ontstaan
door ijzerdeeltjes in het zand
=> bv. Grand Canyon, of gebieden in Argentinië en Spanje
Ook in NL zijn er zandlagen terug te vinden => alleen niet zichtbaar,
liggen op 4-5 km diepte
- Nederland heeft ook zoutsteenlaag, ontstaan tijdens Perm:
1. NL lag tijdens Perm op 20-30 NB, ter hoogte van huidige Sahara =>
maakte deel uit van grote woestijn die zich van UK tot Polen uitstrekte en
omgeven was door gebergtes
2. aan eind van Perm overstroomde dit gebied aantal keer door uitloper
van Pantalassa
=> gevolg: zoutkristallen afgezet op zeebodem, dit proces herhaalde zich
een aantal keer: hierdoor kan die laag wel 1 km dik zijn
Ontstaan steenkool en aardgas in Nederland:
1. periode voor Perm (het Carboon) lag huidig NL op plek Suriname,
weelderige begroeiing
2. afgestorven planten komen in zuurstofarme moeraswater terecht => zo
vormden zich dikke veenlagen
=> als planten droog zijn bestaan ze voor ±50% uit koolstof en verder uit
zuur- en waterstof
3. als dode planten in zuurstofarme omgeving ontbinden, ontstaan
waterdamp, moeras- en koolzuurgas => deze gassen kunnen makkelijk
ontsnappen
=> op deze wijze verdwijnt relatief weinig koolstof, hierdoor neemt
aandeel koolstof in achterblijvende massa steeds verder toe
4. in de loop van de tijd gaat dit inkolingsproces verder als nieuwe
lagen/sedimenten plantenresten verder bedekken
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Niels-99. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
