Hoofdstuk 1
Deel 2: Wat is sociale psychologie?
We gedragen ons vaak op een manier dat op lange termijn schade brengt, maar op korte termijn
prettig is? Waarom doen we dit? Waarom worden mensen anders behandeld op basis van hun
uiterlijk? Waarom is het zo lastig voor mensen om regels te volgen die essentieel zijn voor de
gezondheid? Waarom is het zo moeilijk voor slachtoffers om zich uit te spreken? -> sociale
psychologie kan hier inzicht in geven -> ook in je eigen invloedrijke gebeurtenissen in je leven.
Psychologie -> de wetenschappelijke studie naar het gedrag en het innerlijke leven (gedachten &
gevoelens) van mensen.
Sociale psychologie -> de wetenschappelijke studie naar de manier waarop de gedachten, gevoelens
en het gedrag van mensen worden beïnvloed door de aanwezigheid van anderen (studie van mens in
context van andere mensen).
Mensen worden beïnvloed door de werkelijke (expliciete) of ingebeelde (impliciete) aanwezigheid
van anderen.
Sociale invloed -> het effect dat de woorden, daden of alleen al de aanwezigheid van andere mensen
hebben op onze gedachten, gevoelens, houdingen of gedrag.
Bij klinische psychologie en persoonlijkheidspsychologie zoomen ze vooral in op het individu -> bij
sociale psychologie is het analyse niveau het individu in de context van anderen.
Construct -> de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren.
Deel 3: Perspectieven in de sociale psychologie
De drie perspectieven die worden besproken:
- Evolutionair
- Socio-Cultureel
- Sociaal leren
1. Evolutionair perspectief = sociaal gedrag wordt verklaard door te kijken hoe genetische factoren
over de eeuwen heen zijn aangepast om de overlevings- en voortplantingskansen te vergroten -> hoe
wij nu zijn is resultaat van eeuwenlang proces van aanpassing -> wij zijn nu de optimale mens.
Natuurlijke selectie = het proces waarbij belangrijke eigenschappen die gunstig zijn voor de
overleving worden doorgegeven aan het nageslacht -> nog steeds super relevant -> Guppy
experiment (verdeeld over 10 vijvers met sommige bodemvariatie (5 fijn zand, 5 grove kiezels),
roofdieren) -> 1,5 jaar later -> vijver met roofdieren met fijn zand hadden kleine stippels en met
grove kiezels hadden grote stippels -> camouflage!, vijvers zonder roofdieren waren ook veranderd,
mannetjes felle kleuren om vrouwtjes aan te trekken!
Hoe helpt evolutie om menselijk gedrag te verklaren?
- Mensen hebben veel gemeen met andere dieren
- Sommige menselijke gewoonten zijn universeel (vormen relaties, incest)
2. Socio-cultureel perspectief = sociaal gedrag wordt verklaard door te kijken naar de invloed van
grotere sociale groepen.
,Hoe helpt cultuur om menselijk gedrag te verklaren? -> sommige gewoonten, tradities en
gedragingen zijn verschillend, afhankelijk van de culturele context -> wat we eten of we elkaar
aanspreken bijvoorbeeld verschilt per cultuur.
Cross-cultureel onderzoek -> onderzoek wat wordt uitgevoerd bij de leden van verschillende
culturen om te zien of een bepaalde factor/variabele/gedraging aanwezig is in beide culturen of
specifiek is voor een bepaalde cultuur.
3. Sociaal leren perspectief = sociaal gedrag wordt verklaard door te kijken hoe leerervaringen in het
verleden toekomstig gedrag voorspellen.
Hoe helpt sociaal leren om menselijk gedrag te verklaren? -> mensen zijn geneigd om gedrag te
imiteren van rolmodellen (vaak familie, leerkracht etc.) -> statistisch hogere kans om religieus te zijn
als je hier ook mee bent opgegroeid.
Interactie tussen perspectieven -> bijvoorbeeld taal -> taal leren is universeel (verbaal en non-
verbaal) -> specifieke taal hangt af in welke cultuur je geboren bent -> evolutietheorie & socio-
cultureel perspectief. Het ene perspectief is niet beter dan de ander!
Deel 4 Persoon x situatie
Wat bepaalt ons gedrag?
Kurt Lewin (1890) -> grondlegger sociale psychologie -> ontwikkelde formule om gedrag van mensen
te begrijpen: B = f(P X E) (B= behaviour, P = persoon, E = omgeving/situatie) -> altijd rekening houden
met de situatie waarin een persoon zich bevindt.
Persoon x omgeving -> waar ben je opgegroeid?
Persoon x situatie -> aanwezigheid van anderen (wel handen wassen of niet -> moreler gedragen),
normen (stappen met vrienden vs. ontmoeten schoonouders)
Situatie x persoon -> herdenking oorlog 2010 -> 1 iemand schreeuwde -> vervolgens iedereen in
paniek -> 1 persoon kon die situatie compleet veranderen!
Als er iets gebeurt, ligt dit dan aan de persoon of aan de situatie -> vooral naar gekeken bij extreme
situaties -> terroristische aanslag of extreme gevangenis -> onder welke omstandigheden werd dit
gedrag zo gestuurd?
Milgram experiment -> experiment met shocken voor gehoorzaamheid -> berucht en extreem.
Gestalt psychologie -> bestudeert de subjectieve manier
waarop een object in de geest van mensen verschijnt. Wat je
ervaart is afhankelijk van jouw interpretatie. Het ene is niet
meer waar dan het ander, maar vaak hebben mensen het idee
dat wat zij zien de echte waarheid is.
Naïef realisme -> de dingen hoe wij ze zien de echte waarheid is -> wij hebben de waarheid in pacht.
Dit leidt tot veel conflicten in de politiek of met je partner -> wij zijn overtuigd van onze eigen
interpretaties.
Basale menselijke motieven:
- Zelf-verbeteringsmotief = mensen willen een goed gevoel hebben over zichzelf
(zelfvertrouwen beschermen)
- Accuraatheidsmotief = mensen willen een correct beeld hebben over zichzelf
,Deze twee motieven zijn vaak met elkaar in strijd -> oplossing? -> illusies in ons brein om de
motieven in overeenkomst te brengen: beter-dan-gemiddeld effect (eigen capaciteiten
overschatten), onrealistisch optimisme (onderschatten kans op slechte gebeurtenissen/overschatten
kans goede gebeurtenissen), vals consensus effect (de slechte eigenschappen die je hebt geldt
eigenlijk wel voor iedereen, iedereen is wel lui, hierdoor minder erg maken), vals uniciteitseffect (de
goede eigenschappen die je hebt zie je als heel erg uniek) -> mensen die depressief zijn zien deze
illusies vaak niet en zijn hierdoor niet per se negatiever, eerder realistischer.
Hoofdstuk 2
Deel 1: Sociale psychologie in crisis
Sociale psychologie is problematisch veld van de wetenschap -> sociale psychologen hebben
problemen -> 3 problemen:
- Imago -> ‘is sociale psychologie gewoon gezond verstand?’ ‘dit weten we allemaal wel!’ ->
hindsight bias (=informatie te horen krijgen die heel logisch klinkt, waardoor je denkt dat je
dit ook zo wel had kunnen voorspellen) (minste probleem van de sociale psychologen)
- Slechte onderzoekspraktijken -> denk aan hoogleraar Tilburg University Diederik Stapel ->
wetenschapsfraude -> verzon data -> door deze gebeurtenis zijn we kritischer gaan kijken
naar de methodes die we gebruiken om onderzoek te doen, want hoe heeft niemand dit
ontdekt? -> bleek dat veel onderzoeken niet goed waren uitgevoerd -> replicatiecrisis
(opnieuw uitvoeren van bestaand onderzoek, vind je soms andere resultaten, dit is best
problematisch) -> hierdoor nu wel op dit moment beter onderzoek doen. Hoe doen we
onderzoek om dit soort praktijken te voorkomen? -> uitvoeren replicatieonderzoek, meta-
analyses (kijken naar verschillende studies met zelfde onderzoeksvraag, gemiddelde van al
die studies), open science (heel open in de manier waarop we onderzoek doen -> hypothese
doen we pre-registreren (vastzetten op openbare website), open data en open materialen).
- Onethisch onderzoek -> Zimbardo (Stanford Prison experiment) en Milgram -> hoewel de
onderzoeksideeën goed waren, maar de manier waarop ze dit onderzochten was heel
onethisch. We zijn ons nu meer bewust van onze verantwoordelijkheid als wetenschapper ->
ethiek -> 5 belangrijke componenten die nu belangrijk zijn bij het doen van onderzoek:
informed consent (deelnemers krijgen eerst informatiebrief met wat ze kunnen verwachten
van het onderzoek). We proberen nu ook misleiding te voorkomen (verkeerde informatie
geven, gedrag sturen, valse feedback bij taakje uitvoeren). We willen nu ook deelnemers
beschermen (tegen pijnlijke experimenten). Zorgen voor een grotere vertrouwelijkheid
(gegevens deelnemers anoniem maken). Debriefing ook belangrijk (op het einde van het
experiment uitleggen wat je hebt gedaan als onderzoeker, aangezien soms deception
(misleiden participant) niet te voorkomen is). Om te zorgen dat die 5 belangrijke
componenten worden nageleefd is er op de universiteit vaak een institutionele review board
(onderzoek wordt op een goede manier zo gedaan).
Deel 2: Theorieën testen
Hangt selectiviteit bij partnerkeuze af van geslacht?
Evolutietheorie
, Vrouwen zijn selectiever dan mannen
???
Onderzoekers halen inspiratie uit bestaande theorieën en onderzoek voor nieuw onderzoek. Ook kan
de omgeving voor inspiratie zorgen, iets wat een onderzoeker observeert en hier geïnteresseerd in is
en hiernaar onderzoek wilt doen.
Archiefanalyse -> kijken naar data die al beschikbaar is (bureau statistiek, kranten, online dating
applicatie etc.)
Observaties -> veldonderzoek doen (natuurlijk gedrag in domein waar onderzoeksvraag naar boven
komt drijven)
Surveys -> vragenlijst, ook vaak gebruikt bij correlationele methode. Voordelen zijn dat je goed de
relatie kan beoordelen tussen twee variabelen, de mogelijkheid om een representatieve groep van
de populatie te laten deelnemen. Nadeel is dat je ook geen representatieve groep kan krijgen, als je
mensen random kiest door naar de huistelefoon te bellen is het niet representatief. Een ander
nadeel van een survey is de nauwkeurigheid van de antwoorden (sommigen denken te weten
waarom ze iets zo hebben gedaan, maar vaak weten ze dat niet ‘telling more than you can know’)
Basis onderzoek -> antwoord vinden waarom mensen zich gedragen zoals ze doen (pure
nieuwsgierigheid)
Toegepast onderzoek -> een sociaal of psychologisch probleem oplossen
Deel 3: Onderzoeksmethoden
3 onderzoeksmethoden besproken:
- Correlationele methode
- Experimentele methode
- Observationele methode
Correlationele methode -> onderzoekt de
natuurlijke samenhang tussen variabelen, zonder
een van die variabelen te beïnvloeden (extraversie
correleert met aantal vrienden -> via survey) ->
correlatiecoëfficient = geeft informatie hoe sterk 2
factoren met elkaar samenhangen. Bij correlatie kan
je nooit stellen dat de ene factor de andere factor
veroorzaakt.
Experimentele methode -> onderzoeksopzet waarbij deelnemers willekeurig toegewezen worden
aan condities (verschillende groepen). Een variabele wordt beïnvloed, de ander wordt gemeten.
Random sampling extreem van belang bij experimenteel onderzoek. Voordeel bij experimentele
methode is dat je uitspraak kan doen over causaliteit (oorzaak en gevolg).
Onafhankelijke variabele -> de variabele die wordt beïnvloedt (gemanipuleerd) door de onderzoeker
-> de onderzoeker veronderstelt dat die de oorzaak is.
Afhankelijke variabele -> de variabele die wordt gemeten -> de onderzoeker veronderstelt dat dit
het gevolg is.
