Politieke communicatie
Hoorcollege 1
Politieke communicatie = de interacties tussen politiek, media en het publiek.
Het gaat om de relatie tussen politieke actoren, media/journalisten en burgers. Focus op
machtsrelaties.
Wat verwachten we van de media?
- De media is de vierde macht
- Media is essentieel onderdeel van het democratisch systeem
Functies van de media in een ideale democratie (McNair, 2011)
1. Informatie monitoring, informeren van het publiek
2. Educatie uitleggen wat feiten en events betekenen
3. Platform media als een virtuele plaats waar ideeën kunnen uitgewisseld worden
(horizontaal)
4. Waakhond controle en rapportering over wat de overheid (of bedrijven) doet
5. Kanaal politieke boodschappen en meningen moeten een kans krijgen, media stellen
daarvoor plaats ter beschikking (verticaal)
Journalisten rolopvattingen (David Weaver):
1. Disseminator = informatieverspreiding
2. Interpreter = uitleggen en duiden
3. Adversarial = zich zeer kritisch opstellen tegenover politici en bedrijven
4. Populist mobilizer = probeert mensen mee te krijgen, egagement
Functies van media en de rolopvatting van journalisten komt erg overeen
Bedreigingen functies:
1. Het publiek slaagt er niet (meer) in de boodschappen te begrijpen of kan foute informatie
niet onderscheiden van echt nieuws
2. Journalisten die vasthouden aan veilige routines, waardoor ze het publiek niet nieuws bieden
dat ze nodig hebben
3. Commercialisering met als gevolg minder en minder kwaliteitsvol politiek nieuws, media
logica
4. Politieke actoren (her winnen
Eerste bedreiging: Kennis/ wil publiek
- Videomalaise = nieuws kijken via televisie heeft negatieve effecten op mensen
- Idee: nieuwe media zijn slecht voor het politieke ervaren
- Meer cynisme, minder vertrouwen in de politiek en minder political efficacy
o Political efficacy = politiek zelfvertrouwen. Ben ik in staat om politiek te begrijpen?
Maken mijn acties uit?
- Vroeger was alles beter”
- Mensen kunnen en willen politiek nieuws niet meer verwerken
- Later kritiek op mediamalaise theorie
- Ook positievere effecten op media-inhoud mogelijk
, - Sommige eerder sentionele elementen zorgen er precies voor dat meer mensen bereikt
worden
- Journalisten proberen wellicht meer om alle burgers aan te spreken al potentieel publiek
- Fake news: als je alleen maar over een klein stukje word geinformeerd of onwaarheden
Welke functies zijn bedreigd: Platformfunctie, educatie en kanaal functie. Waakhond hoeft niet in
gedrang te zijn.
Oplossingen: opnieuw vertrouwen opbouwen in media, filter bubbels en echo chambers vermijden,
politieke satire, regulering voor sociale media
Tweede bedreiging: journalisten houden vast aan veilige routines waardoor ze het publiek niet het
nieuws bieden dat ze nodig hebben.
- Journalisten laten zich leiden door opinies van de politieke elites. Als die het eens zijn, komen
er meestal geen andere stemmen meer aan het woord
- Redenen: routines, gemakzucht, veiligheid, vermijden van risico’s
Welke functies zijn bedreigd: platformfunctie en waakhond. Deels ook andere functies voor zover
bepaalde informaties en meningen het nieuws niet helemaal halen
Oplossingen: een andere journalistieke aanpak (denk aan de rolopvatting)
Derde bedreiging: de kwaliteit van de informatie (nieuws) onder druk door commercialisering
- Verschuiving in de journalistiek van de normatieve naar de commerciële pool
- Commercialisering = zo groot mogelijk publiek aantrekken
o Doel: geld verdienen dus sensationeel nieuws.
Zorgen voor minder uitgaven
Meer kijkers trekken
- Sensationele elementen in het nieuws (format, thema keuzes en levendigheid)
o = niet altijd goed voor kwaliteit
- Ook mix met politiek en entertainment
Waarom lagere kwaliteit?
- Journalistiek is duur en het doel is geld verdienen winst maximalisatie
- Nieuws = gemeengoed (commodity). Je kan het online gratis krijgen, dus willen mensen er
doorgaans niet voor betalen
- Business modellen van de traditionele media komen waar onder druk
- Gevolg: besparingen, ontslagen van journalisten, meer freelancers, minder investeringen in
de onderzoeksjournalistiek, media concentratie, meer competitie voor de aandacht van het
publiek en voor advertenties.
o Keuze voor sensatie = lagere kwaliteit
Kwantiteit
- Misschien is de grote hoeveelheid informatie op internet en sociale media wel enigszins
misleidend
o Pew Project for excellence in journalism
, - News Ecosystem – studie over Baltimore, USA (2010)
- Waar komt het nieuws vandaan
o Conclusie:
95% van het nieuws komt van traditionele media
Baltimore sun: 32% minder items in 10 jaar, 73% minder in 20 jaar
o Het lijkt alsof het heel veel is, maar media praten elkaar veel na
Welke functies zijn bedreigd: informatie functie, educatie, platform, waakhond
Medialogica in de politiek: een deel van een groter verhaal
- Definitie: zich laten richten van deelnemers aan het debat in het publieke domein naar
nieuwswaardigheidseisen die door journalisten en programmamakers worden gehanteerd bij
de interpretatie en presentatie van de actualiteit
- In lijn met grotere maatschappelijke trends
o Individualisering, ontzuiling, de crisis van politiek partijen, grotere volatiliteit van
kiezers (= meer zwevende kiezers)
Mediatisering:
- Strömbäck (2008)
- Fase 1: mediatie
o Wanneer media het belangrijkste kanaal worden tussen politiek en burgers
- Fase 2:
o Media worden onafhankelijker
o Professionelere journalistiek
o Politieke systeem is nog steeds dominant
o Media geven niet zomaar boodschappen meer door, ze selecteren en verwerken die
nu eerst
- Fase 3:
o Media worden zo onafhankelijk dat andere actoren zich gaan aanpassen aan de
media
o Media dominant, maar nog buiten de politiek zelf
o Politici moeten hun mediavaardigheden bijschaven om aan te passen aan de media
logica
Het volgen van de stijl, inhoud, opbouw en ritme van de media
o Typisch iets voor campagnes
- Fase 4:
o De politiek past zich niet alleen aan, maar neemt ook de medialogica over
o De medialogica wordt zo deel van het politieke proces
Bijvoorbeeld beoordelen van thema’s om beleid rond te voeren
o Media zijn nu niet meer extern aan de politiek, ze zitten in de kern van de politiek
o Politici die zich nog moeten verantwoorden voor het volk, zijn het meest kwetsbaar
Nuance van de dominantie van de media (met name 4 e fase)
- Mediatisering is duidelijk vast te stellen maar de vierde fase is niet overal bereikt:
o Geen globale of louter stijgende trend
o Media gaan nooit de politieke functies willen/kunnen overnemen
o Matiging van de mediatisering afhankelijk van het politieke en media-systeem
, o Maar ook op sociale media volgen veel politici de media logica (sterke publieke
omroep)
Andere factoren:
- Ideologie speelt een rol
- Er zijn in de maatschappij vaak meerdere politieke breuklijnen, die de media zelden
willen/kunnen overbruggen
- Media impact is vaak schijn, want gestart vanuit de politiek.
- Ook NGO’s kunnen iets op de agenda plaatsen, dat lijkt dan via de media te komen
- Misschien zijn politieke actoren vooral slim, en wachten ze hun moment af
Vierde bedreiging: controle van de overheid over media inhoud
- Gebrek aan onafhankelijkeid
- Gebrek aan intern en extern pluralisme
Pluralisme = verscheidenheid van stemmen die we in de media horen
Intern pluralisme: één krant laat alle stemmen horen
Extern pluralisme: sommige kranten hebben linkse signatuur en sommige kranten hebben rechts
signatuur
Voorbeelden:
- Censuur
- Staatsomroepen
- Politieke inmenging op d redactie
- Media eigenaars die ook politicus zijn
- Selectieve toekenning van de overheidsadvertenties
Welke functies worden bedreigd: informatie en educatie, platform, waakhondfunctie en kanaal
functie
Oplossingen: grotere rol van de staat. Onafhankelijkheid van de pers garanderen, media
accountability systems, garanties voor persvrijheid, een beter definitie van wat media zijn. Negatieve
en positieve persvrijheid.
Negatieve persvrijheid: vrijheid van religie , overheid moet stapje terug doen
positieve persvrijheid: opleiding, overheid moet actie ondernemen
Rol van de overheid: Plessing (2017)