INHOUDSOPGAVE
Anatomie en fysiologie .......................................................................................................... 5
Leerdoel 1: anatomie en fysiologie benoemen van het centrale en perifere zenuwstelsel:
cerebrum en hersenkwabben, diencephalon, mesencephalon, pons, cerebellum, medulla
oblongata, ruggenmerg en hersenvliezen .......................................................................... 5
Algemeen ....................................................................................................................... 5
Cerebrum en hersenkwabben ........................................................................................ 7
Truncus cerebri: pons, medulla oblongata en mesencephalon ....................................... 8
Cerebellum, ruggenmerg, limbisch systeem en diencephalon .......................................10
Hersenvliezen ...............................................................................................................12
Leerdoel 2: anatomie en fysiologie benoemen van neuronen, gliacellen en grijze en witte
stof....................................................................................................................................13
Leerdoel 4: centrum van Broca en het centrum van Wernicke beschrijven ......................15
Leerdoel 5: bloedvoorziening van de hersenen beschrijven .............................................15
Leerdoel 6: hersenventrikels en de functie van het liquor beschrijven ..............................16
Leerdoel 7: sluitingsdefecten van de neurale buis benoemen ..........................................18
Leerdoel 8: beschrijven normaalwaarden en hersendruk: CPP, CBF en MAP, Monro Kellie
doctrine en papiloedeem ...................................................................................................19
Aantekeningen ................................................................................................................21
Neurologische aandoeningen – bewustzijnsstoornissen .......................................................23
Leerdoel 1: verschillende bewustzijnsstoornissen en hun oorzaken benoemen:
herseninfarct, hersenbloeding, SAB, cerebrale contusie, intracranieel hematoom en
neurotrauma: commotio cerebri, DAI, epiduraal en subduraal hematoom .........................23
Intracraniële druk en inklemming ...................................................................................23
Hersenletsel: commotio cerebri, DAI, cerebrale contusie en intracranieel hematoom,
epiduraal hematoom, subduraal hematoom en SAB ......................................................24
Externe ventrikeldrain en externe lumbaal drain ............................................................27
Leerdoel 2: verschillende oorzaken van bewustzijnsstoornissen benoemen in de
categorieën: respiratoir, hemodynamisch en systemisch ..................................................29
ARAS en DRAS.............................................................................................................30
Leerdoel 3: symptomen en invloed op vitale functies bij een (dreigende) inklemming
benoemen.........................................................................................................................31
Leerdoel 4: beschrijven SAB, symptomen en interventies................................................32
Leerdoel 5: beschrijven CVA, symptomen en interventies ...............................................33
Leerdoel 6: verschillen tussen slaap, delier en een coma benoemen ..............................35
Leerdoel 7: AVPU, EMV-score, pupilreactie en MRC-score toepassen............................38
AVPU ............................................................................................................................38
EMV ..............................................................................................................................38
Pupilcontrole .................................................................................................................40
MRC-schaal ..................................................................................................................42
1
, FAST-score ...................................................................................................................42
Leerdoel 8: toepassing van de FOUR-score kunnen beschrijven .....................................43
Aantekeningen ................................................................................................................44
Neurologische aandoeningen – epilepsie .............................................................................46
Leerdoel 1, 2 en 3: benoemen epilepsie, verschillende soorten aanvallen, diagnostiek en
behandeling ......................................................................................................................46
Partiële aanval ..............................................................................................................47
Gegeneraliseerde aanval ..............................................................................................48
Postictale fase ...............................................................................................................49
Leerdoel 4: verpleegkundige aandachtspunten tijdens een epileptisch insult benoemen .49
Leerdoel 4: diagnostiek bij epilepsie benoemen...............................................................50
Leerdoel 5, 6 en 7: benoemen status epilepticus, verschillende vormen en complicaties 50
Leerdoel 8: werking van continue EEG monitoring beschrijven ........................................51
Aantekeningen ................................................................................................................51
Neurologische aandoeningen – delier ..................................................................................52
Leerdoel 1, 2, 3 en 4: benoemen delier: vormen, beïnvloedende factoren, symptomen en
aandachtspunten ..............................................................................................................52
Pijn .......................................................................................................................................54
Leerdoel 1: benoemen definitie en ontstaan van pijn .......................................................54
Leerdoel 2: benoemen nociceptoren: A- en C-vezels.......................................................54
Leerdoel 3: uitleggen van de poorttheorie van Malzack: sensorische en motorische banen
.........................................................................................................................................55
Leerdoel 4: benoemen van de onderdelen van het pijnmodel van Loeser ........................55
Leerdoel 5: benoemen van de verschillende soorten pijn en de kenmerken: nociceptief,
neuropathisch, visceraal, vasculair en oncologisch ...........................................................56
Leerdoel 6 en 7: benoemen acute en chronische pijn: definitie, behandeling en
voorbeelden ......................................................................................................................56
Leerdoel 8 en 9: benoemen van het belang van het uitvoeren van de pijnscore en
meetinstrumenten: NRS, VAS en VRS..............................................................................57
Leerdoel 10 en 11: benoemen van het belang van goede pijnbestrijding en beschrijven
opbouw van WHO-pijnladder ............................................................................................57
Postoperatieve, viscerale, oncologische en chronische pijn..................................................59
Leerdoel 1: definitie van postoperatieve pijn ....................................................................59
Leerdoel 2: basismedicatie bij postoperatieve pijn ...........................................................59
Leerdoel 3: PCA: indicatie, werking en contra-indicaties ..................................................60
Leerdoel 4: uitleggen esketamine: indicatie, werking en bijwerkingen ..............................60
Leerdoel 5: epidurale pijnbestrijding: indicaties, samenstelling, epidurale ruimte,
verpleegkundige controles en complicaties .......................................................................61
Leerdoel 6: perifere zenuwblokkade: indicaties, voorbeelden, werking, verpleegkundige
controles en complicaties ..................................................................................................63
2
, Leerdoel 7 en 8: benoemen viscerale, oncologische en chronische pijn en hun oorzaken,
symptomen en behandeling ..............................................................................................64
Oncologische pijn ..........................................................................................................64
Viscerale pijn .................................................................................................................66
Chronische pijn .............................................................................................................67
Opioïden...............................................................................................................................69
Leerdoel 1: benoemen wat opioïden zijn, hun indicatie en hun werking: tramadol,
oxycodon, fentanyl, morfine en methadon.........................................................................69
Tramadol .......................................................................................................................69
Oxycodon ......................................................................................................................70
Fentanyl ........................................................................................................................70
Morfine ..........................................................................................................................70
Methadon ......................................................................................................................71
Leerdoel 2: benoemen van het verschil tussen zwakke en sterke opioïden .....................71
Leerdoel 3: behandeling met opioïden: toedieningsvormen en bijwerkingen ....................71
Leerdoel 4 en 5: benoemen addictie en gewenning en klachten bij onttrekkingssyndroom
.........................................................................................................................................72
Leerdoel 6: uitleggen opioïdenintoxicatie: symptomen en complicaties............................73
Leerdoel 7: benoemen van de indicaties en contra-indicaties voor PSA ..........................73
Leerdoel 8: benoemen van de methoden voor PSA: sedativa en analgetica,
sedatieniveaus ..................................................................................................................74
Leerdoel 9: benoemen van de aandachtspunten bij het monitoren van een patiënt met
PSA ..................................................................................................................................75
Leerdoel 10: benoemen van de complicaties bij PSA: onder- en oversedatie ..................75
Leerdoel 11: benoemen wat de BIS-index inhoudt ...........................................................76
Zintuigen ..............................................................................................................................77
Leerdoel 1: beschrijven weg die een prikkel aflegt die door de sensorische functies
worden geregistreerd ........................................................................................................77
Leerdoel 2: verschillende soorten sensoren en hun functie benoemen ............................78
Leerdoel 3: beschrijven gezichtsvermogen, gehoorzin, evenwichtszin, smaakzin, reukzin
en tastzin ..........................................................................................................................78
Leerdoel 4: algemene en de speciale zintuigen beschrijven ............................................80
Leerdoel 5: verschillende receptoren beschrijven ............................................................81
Leerdoel 8: stoornissen in sensorische functies en de oorzaken hiervan beschrijven ......81
Leerdoel 9: verouderingsproces van de reukzin, de smaakzin, het gezichtsvermogen en
de gehoorzin beschrijven ..................................................................................................82
Endocrien stelsel ..................................................................................................................83
Leerdoel 1: ligging, hormonen en functies beschrijven van de centrale regulatie door de
hypofyse en hypothalamus ...............................................................................................83
Hypothalamus ...............................................................................................................83
Hypofyse .......................................................................................................................84
3
,Leerdoel 2: ligging, hormonen en functies beschrijven van de lagere endocriene organen:
(bij)schildklier, bijnieren, epifyse, pancreas en nieren .......................................................86
Glandula thyroidea ........................................................................................................86
Glandula parathyroideae ...............................................................................................87
Nieren ...........................................................................................................................88
Bijnieren ........................................................................................................................89
Pancreas .......................................................................................................................89
Epifyse ..........................................................................................................................91
Leerdoel 3: belangrijkste groepen hormonen benoemen .................................................91
Leerdoel 4 en 5: werking van de hormonen op doelorganen uitleggen en
terugkoppelingsmechanisme beschrijven..........................................................................92
Leerdoel 6: benoemen endocriene ontregelingen: hyperthyreoïdie en thyreotoxische
crisis, diabetes mellitus en hyperglycemie, diabetische keto-acidose en hyperosmolair
hyperglycemisch syndroom, ziekte van Addison en Addison crisis en syndroom van
Cushing ............................................................................................................................93
Hyperthyreoïdie en thyreotoxische crisis .......................................................................93
Diabetes mellitus, hyperglycemie en hypoglycemie .......................................................93
Diabetische keto-acidose en hyperosmolair hyperglycemisch syndroom .......................94
Ziekte van Addison, Addison crisis en syndroom van Cushing ......................................96
Aantekeningen ................................................................................................................98
4
,ANATOMIE EN FYSIOLOGIE
LEERDOEL 1: ANATOMIE EN FYSIOLOGIE BENOEMEN VAN HET CENTRALE
EN PERIFERE ZENUWSTELSEL: CEREBRUM EN HERSENKWABBEN,
DIENCEPHALON, MESENCEPHALON, PONS, CEREBELLUM, MEDULLA
OBLONGATA, RUGGENMERG EN HERSENVLIEZEN
ALGEMEEN
3 functies zenuwstelsel:
- Interne en externe milieu meten
- Informatie integreren van de zintuigen
- Coördineren van gewilde en ongewilde reacties van de orgaanstelsels
• Zenuwstelsel bestaat uit 2 delen en die bestaan uit andere delen:
- Centrale zenuwstelsel (CZS): hersenen en ruggenmerg → functies:
o Integreren en coördineren de verwerking van sensorische informatie
o Doorgeven van impulsen naar de spieren
o Hogere functies → emoties, intelligentie en geheugen
- Perifeer zenuwstelsel (PZS): al het zenuwweefsel buiten het CZS → functie:
o Communicatie regelen tussen CZS en rest van het lichaam
2 soorten spiercontracties:
- Willekeurig = onder bewuste controle → bijv. een boek op tafel leggen
- Onwillekeurig = onbewuste gereguleerde bewegingen → bijv. wegtrekken van de
hand als je deze op een hete kachel legt, zelfs voordat je pijn hebt opgemerkt → deze
automatische reactie = reflex
PZS bestaat uit 2 delen:
- Afferente deel → functie: geleiden sensorische (zowel intern als extern) informatie
vanuit lichaam naar CZS
- Efferente deel → functie: geleiden motorische opdrachten vanuit CZS naar spieren en
klieren → bestaat uit:
o Somatisch zenuwstelsel (SZS)
- Willekeurige bewegingen
- Functie: reguleert alle bewuste contracties van skeletspieren → bijv:
lopen omdat je ergens naartoe wilt
o Autonome / vegetatieve zenuwstelsel (AZS)
- Onwillekeurige bewegingen
- Functie: reguleert onbewust gladde spierweefsel, hartspierweefsel,
kliersecretie en vetweefsel → bijv: vasoconstrictie (vaatwand is
gladspierweefsel)
- Bestaat weer uit: sympathicus en parasympathicus
Sympathicus en parasympathicus:
- Sympathicus:
o Functie: brengt in bepaalde situatie lichaam in actiestand ( = fight or flight)
o Hierbij: wordt er plotseling veel inspanning gevraagd → gevolg: verhoging
hartslag, stopzetten spijsvertering, verhoging bloedsuikerspiegel, etc.
- Parasympathicus:
o Functie: brengt lichaam in ruststand ( = rest and digest)
o Hierbij: zorgt bijv. voor vertraagde hartslag bij tv kijken, stimulering van
digestivus en meer opname van voedingsstoffen
5
, Figuur hierboven
• Beschadiging van afferente deel PZS (die dus sensorische informatie naar CZS geleidt),
zou het vermogen om uiteenlopende sensorische prikkels te ervaren, verstoren
• Fysiologie is eigenlijk simpel:
1. Zintuigen nemen iets waar:
o Somatisch → dus: milieu extern
o Visceraal → dus: milieu intern
2. Informatie komt PZS binnen en gaat via afferente gedeelte naar CZS
3. Informatie wordt verwerkt en geregistreerd in CZS
4. CZS geeft motorische impulsen (dus: opdrachten aan het lichaam) via PZS en het
daarin liggende efferente gedeelte
5. Opdracht is bestemd voor SZS of AZS:
a. SZS → skeletspier beweegt
b. AZS → sympathicus of parasympathicus wordt ingezet → dus:
gladspierweefsel, hartspier, klieren en vetweefsel worden ingezet
Hersenen
• Bestaan uit verschillende delen:
- Cerebrum
- Diencephalon = tussenhersenen
- Cerebellum = kleine hersenen
- Truncus cerebri = hersenstam → bestaat uit:
o Mesencephalon = middenhersenen
o Pons
o Medulla oblongata = verlengde merg
6
