Hoorcollege 1: Geschiedenis van Rusland onder Tsaren
en communisten
Inleiding
o Fjodor tsjoettsjev (1803-1873)
Russische dichter en slavofiel (Russische intellectuele en politiek-culturele
beweging uit de 19 e eeuw) interesse Russische cultuur, ondoorgrond
bare Russische ziel
Op Rusland krijgt het brein geen vat,
zij gaat gewone norm te boven:
zij meet zich met een eigen lat.
In Rusland kan men slechts geloven.
Samobytnost eigenheid, wereld apart, belangrijke rol in identiteit en
houding. Rusland is apart en onafhankelijk maar er valt nog steeds veel te
leren
Bronse ruiter Peter de Grote
Opgedragen aan peter door Catherina de Grote
Peter de grote die op de sokkel staat en een sprong maakt naar het
westen vanuit Sint-Petersburg open staan voor
Beeld in romeinse stijl door Europese maker
Agenda college 1
o 1. Inleiding en probleemstelling
Het eeuwige en vreemde Rusland: veraf en nabij => twee vragen:
1. Verhouding tussen geschiedenis van Rusland en het Westen?
2. Verhouding tussen de Russische staat en samenleving?
Praktische opzet van college en van handboek van Hosking
o 2. Geografie ‘not only Russia’s setting, but also her fate’ (Hosking)
Kenmerken van grond, klimaat, natuur en het leven in Rusland
Invloeden op de geschiedenis van de Russen
o 3. Pre- en protohistorie = beginsituatie en omstandigheden
Rusland vóór de Russen: volkerenpoort
De Russen vóór Rusland: volksverhuizing
o 4. Conclusie:
Verschillende ingrediënten voor ontwikkeling Rusland en het Westen
1. Inleiding en probleemstelling
o Spiegeling van Rusland en het westen
Kijken naar Rusland is kijken naar je zelf, de grote ander.
De cultuur die je bekijkt en probeert te verklaren waardoor je je zelf gelijk
beter begrijpt
o Probleemstelling
1. Verhouding tussen de Russische geschiedenis en de Algemene
geschiedenis van het Westen:
- Verschillen en tegenstellingen?
- Verbanden en beïnvloeding?
- Identiteit en plaatsbepaling van Rusland?
2. Eén Geschiedenis, van twee Ruslanden:
- Rossija – politieke ontwikkelingen, heersers, staat (Rijk)
, - Roes – sociale ontwikkelingen, onderdanen, natie (Volk)
- Hoe is de wisselwerking tussen beide aspecten?
o Spotprent ~ spiegelen van Rusland en het westen
Rusland die zich hopelijk kan voegen na 1991 in de gemeenschap/ westelijke
puzzel
Spanning tussen staat en volk en tussen Rusland en Europa
o Thematiek van Geoffrey Hosking, Russia and the Russians (2001/12)
Rusland onze ‘Grote Ander’ = (omgekeerd) spiegelbeeld
Beeldvorming over Rusland tussen hoop en vrees
Op zoek gaan naar de verklaring voor onze ambivalentie
Op zoek gaan naar begrijpen van Russische identiteit(en)
Met historisch overzicht (narrative) en beschouwing (theme)
College: rooster, bronteksten, midterm-essay, tentamen
Geen leerboek, maar eerder een essay
o Aanvullende literatuur
Klassiek:
Bezemer, Een geschiedenis van Rusland (1988 e.v.)
Riasanovsky, A history of Russia (1963 e.v.)
Pipes, Russia under the Old Regime (1974 e.v.)
Modern:
Mark Galeotti, Een kleine geschiedenis van Rusland (2020)
Evtuhov, Goldfrank, Hughes en Stites, A history of Russia: peolpes,
legends, events, forces (2004)
The Cambridge History of Russia, 3 dl (2006) is via de UBL online
beschikbaar:
Cambridge Histories Online : Book Home
2. Geografie
o Rusland op de kaart
Grootste land
Ligt dicht tegen de noordpool aan klimaat landklimaat
Erg droog, koude lange winters
Vrij egaal en vlak land
Oeral is oude afgestompte bergketen, terwijl het wel als grens met
Europa wordt gezien
Vrij vertakte rivieren bieden een infrastructureel netwerk
Grenzen zijn zuid oost en noord zijn dat natuurlijke barrières en in het
westen is het een open grens zo groot dat je kan gaan tot je een
natuurlijke grens tegen komt daarom een speling met het westen
o Geografie Rusland
1. Kenmerken van het land: Ruslands setting
Groot land, noordelijke ligging, open vlakte, rivieren
Streng landklimaat, ongunstige neerslagverdeling invloed op
voedselvoorziening
Vijf vegetatiegordels van noord naar zuid: toendra, taiga, gemengd
woud, steppe, woestijn
o Taiga de plek voor mogelijkheden voor landbouw
o Steppen: droog en vlakte veeteelt, nomaden
, Wel een heel erg groot land maar Beperkte vruchtbaarheid, wel
andere bestaansmiddelen vis, bijen, delfstoffen, wilde dieren,
bond pelsen
o Maar 1/8ste deel geschikt voor landbouw, maar ook hier de
mogelijkheden best beperkt
o In vruchtbare driehoek is de grond 8 maanden per jaar
bevroren (Oekraïne 3 maanden)
Invloeden op de mens: Ruslands fate
Geografische determinisme of slechts het decor? een beschaving
kiest een weg maar is wel beperkt door geografische grenzen die het
een bepaalde weg op kunnen sturen
Theorieën over grensvolk, migratie en zelfkolonisatie
o Door het land de mogelijkheid om te vluchten en verderop
een nieuwe groep te vormen constante migratie semi-
sedentair verhinderd het uit kristalliseren van
eigendommen en rechten
o Westerselanden werden rijk door koloniën maar Rusland is
ook groot en machtig geworden maar niet door kolonisatie
maar door zelfkolonisatie
Hosking: positie van Russen was hun kracht én zwakte, vormend
voor hun karakter: mir, pravda (waarheid en recht tegelijk)en
bipolariteit (extremen en uitersten)
o Grivda onrecht en tegenwerken, boosaardigheid
o Zwakte onbeheersbaar en onbeschermbaar constant
invasies
o Kracht onuitputtelijkheid aan reserves en verliezen te
leiden uitgestrektheid grootte inversteerbaarheid
o Geschiedenis van extremen met gigantische tegenstellingen,
geen gematigdheid zou verbonden kunnen worden met
de setting van Rusland omdat het een land is met extremen
in formaat en klimaat
3. Pre- en protohistorie
o Tussen de Oostzee en de zwarte zee het grote leefgebied
o Rusland vóór de Russen, land beïnvloed door:
* Iraans-Grieks element (1000 v.C. – 200 n.C.) = sterk
* Germaans element (200-370 n.C.) = zwak komen alleen maar voorbij en
meer niet
* Turks-Aziatisch element (370-970 n.C.) = omstreden
Uit centraal Azië van links van boven de Kaspische zee die vanuit
daar optrekken
Krijger volken, iedereen die voorbij komt gezien als slaven en
tributen
o 2. Russen vóór Rusland, volk(en) afkomstig van:
* Slaven: term en thuisland? = taalfamilie, niet één volk
* Grote Volksverhuizing (ca.500) = driedeling W, Z en O
* Oost-Slavische stammen en steden (va. 7e eeuw) => vestigen zich in het
later genoemde ‘Russische land’ talengroep/familie
, Slaven komen uit Oost-Europa tussen de Oostzee en de Karpaten
o Komen daar als gevolg van de volksverhuizing, de slaven
splijten in drieën als gevolg van de komst van de hunnen
Westen polen Tsjechen
Hongaren
Oostslaven komen in Rusland
Slaven gaan over op landbouw
Slaven worden pas Russen als de Vikingen
de slaven zo noemen omdat ze zich boven
de groep slaven stellen
o De Scythen: voorlopers
Te paard begraven,
o De Russen: archetypen
Oerrussen
o Vergelijking
Westen
Geografie: kleinschalig, begrensd gevarieerd, gematigd, gunstige leef
condities
Prehistorie: Klassieke oudheid en Romeins recht, plus input
Germaanse volken
Rusland
Geografie: grootschalig, openheid, onherbergzaam, streng,
ongunstige leef condities
Prehistorie: geen Romeinse erfenis maar nomadische culturen, en
input Slavische stammen
4. Conclusie
o Vergelijk de beginsituaties van Rusland en Westen:
Verschillende geografische uitgangsposities en verschillende culturele
ingrediënten =>
Logisch gevolg: verschillende historische resultaten?
Hoorcollege 2: De Opkomst van Rusland, van Kiev tot
Moskou (862-1462)
Intro: kronieken
o Verhaal van de voorbije jaren ook wel bekend als de Nesterikroniek. Hierin staat de
geschiedenis van hat Kievse rijk beschreven
Inleiding
o Aan het begin van de geschiedenis van Rusland, hier drie vragen aan de orde stellen:
1. Hoe is Rusland ontstaan? => oorsprong, initiatief en schepping (Kiev, vanaf
9e eeuw)
2. Welke ontwikkeling maakte Rusland door? => problemen en
veranderingen (verval en invasies, 12e eeuw)
3. Welk stempel heeft de beginfase gedrukt op het vervolg? => kenmerken,
erfenissen en gevolgen (Moskou, 15e eeuw)
o Overzicht Rusland in 4 fasen: Kiev, Mongolen, Apanages, Moskou
Geschiedenis van Rusland als een geschiedenis die uit te wissen is er weer
opnieuw te schrijven, maar wel laag op laag op laag
