Verdiepend contract- en aansprakelijkheidsrecht
Hoorcollege 1: De doorwerking van Europees recht in nationaal privaatrecht 2
Hoorcollege 2: De invloed van het Unieverdragsrecht: De vier vrijheden 11
Hoorcollege 3: De invloed van het Unieverdragsrecht: Mededinging 26
Hoorcollege 4: Europese grondrechten 37
Hoorcollege 5: Staatsaansprakelijkheid 47
Hoorcollege 6: Staatsaansprakelijkheid 58
Hoorcollege 7: Richtlijnenrecht: Oneerlijke handelspraktijken 71
Hoorcollege 8: Digitale inhoud 84
Hoorcollege 9: Richtlijnenrecht: Productaansprakelijkheid 93
Hoorcollege 10: Richtlijnenrecht: Online Platformen 106
,Verdiepend contract- en aansprakelijkheidsrecht
Hoorcollege 1: De doorwerking van Europees recht in nationaal privaatrecht
Inleiding bij het college
Ons privaatrecht is niet beperkt tot het Burgerlijk Wetboek (BW). Leerstukken, concepten en
concrete regels die beslagen liggen in ons BW staan in verbinding met diverse
andersoortige regelcomplexen en worden daardoor beïnvloed. Een kenmerkende en in de
commerciële rechtspraktijk belangrijke invloed gaat uit van het Europees recht. Dat recht
omvat het primaire Verdragsrecht van de Europese Unie (EU), het secundaire EU-recht
(verordeningen, richtlijnen en besluiten) en grondrechten zoals vervat in het Handvest van
de grondrechten van de EU (Handvest) en het Europees verdrag voor de rechten van de
mens (EVRM). De taak van de Nederlandse wetgever, rechters, toezichthouders en
advocaten om het Nederlandse privaatrecht toe te passen, uit te leggen en te handhaven, is
daarmee veel complexer geworden.
Verplichte literatuur
- A.S. Hartkamp, Mr. Assers Handleiding tot de beoefening van het Nederlands
Burgerlijk Recht. 3. Vermogensrecht algemeen. Deel I. Europees recht en
Nederlands vermogensrecht, Deventer: Wolters Kluwer 2019, nrs. 1 t/m 26.
- K.J.O. Jansen, ‘Reflexwerking van Europees privaatrecht’, NTBR 2022/1, afl. 1.
- Nu het Europese recht steeds dieper doordringt in ons nationale privaatrecht,
neemt ook het belang toe van een mogelijke reflexwerking van Europees
recht op deelterreinen van het privaatrecht die (nog) niet door het Europese
recht worden beheerst. In dit redactioneel wordt betoogd dat bij de
toekenning van reflexwerking aan Europese rechtsregels de privaat- of
publiekrechtelijke aard van die regels een belangrijke rol zou moeten spelen.
Verplichte jurisprudentie
Rechtbank Den Haag 26 mei 2021, Shell zaak, ECLI:NL:RBDHA:2021:5337
- Klimaatzaak tegen Royal Dutch Shell
- De rechtsvraag die in deze zaak centraal staat, is de vraag of Shell zich voldoende
inspant voor CO2-reductie. De rechtbank oordeelt dat Royal Dutch Shell (hierna:
Shell) verplicht is om via het concernbeleid van de Shell-groep te zorgen voor een
CO2-reductie van de Shell-groep, haar toeleveranciers en afnemers. Dat vloeit voort
uit de op Shell rustende ongeschreven zorgvuldigheidsnorm, die geldt op grond van
de feiten, breed gedragen inzichten en internationaal aanvaarde standaarden. Van
belang is dat Shell het beleid van de Shell-groep hieromtrent heeft aangescherpt en
bezig is om dat uit te werken. Omdat het beleid echter niet concreet is, vele
voorbehouden kent en uitgaat van het volgen van de maatschappelijke
ontwikkelingen in plaats van een eigen verantwoordelijkheid om te zorgen voor
CO2-reductie, oordeelt de rechtbank dat sprake is van een dreigende schending van
de reductieverplichting.
HvJ EEG, zaak 36/74 Walrave en Koch [1974] Jur. 1405.
- Het verbod van discriminatie op grond van nationaliteit heeft geen betrekking op de
samenstelling van sportploegen, met name in de vorm van nationale ploegen, daar
de opstelling dezer ploegen alleen van belang is voor de sport en als zodanig buiten
de economische activiteit staat.
,Verdiepend contract- en aansprakelijkheidsrecht
- Het discriminatieverbod geldt niet alleen voor het optreden van het openbaar gezag
maar strekt zich ook uit tot bepalingen van andere aard, strekkende tot collectieve
regeling van arbeid in loondienst en dienstverrichtingen.
- De non-discriminatieregel is van toepassing op alle rechtsbetrekkingen, die, hetzij
wegens de plaats waar zij worden aangegaan, hetzij wegens de plaats waar zij hun
uitwerking hebben, op het grondgebied van de Gemeenschap kunnen worden
gelokaliseerd.
- Artikel 59, eerste alinea, doet, althans voor zover het is gericht op de afschaffing van
elke discriminatie op grond van nationaliteit, na afloop van de overgangsperiode voor
particulieren, rechten ontstaan die door de nationale rechter moeten worden
gehandhaafd.
HvJ EEG, zaak 157/86 Murphy [1988] Jur. 673.
- Artikel 119 EEG-Verdrag (nu artikel 157 VWEU), dat rechtstreekse werking heeft in
die zin dat de belanghebbende werknemers zich met een beroep op dat artikel tot de
rechter kunnen wenden en dat de nationale rechter deze bepaling als een onderdeel
van het gemeenschapsrecht in aanmerking dient te nemen, moet aldus worden
uitgelegd dat het, afgezien van het geval van ongelijke beloning voor gelijke arbeid of
voor arbeid van gelijke waarde, ook betrekking heeft op het geval waarin de
werknemer die zich op deze bepaling beroept ter verkrijging van een gelijke beloning
in de zin van deze bepalingen, arbeid verricht van hogere waarde dan de arbeid van
degene die als vergelijkingsbasis dient.
- Het staat aan de nationale rechter voor wie een beroep wordt gedaan op een
rechtstreeks toepasselijke verdragsbepaling, om, ten volle gebruik makend van de
hem door zijn nationale recht toegekende beoordelingsvrijheid, nationale bepalingen
in overeenstemming met de eisen van het gemeenschapsrecht uit te leggen en toe te
passen en, wanneer dit niet mogelijk is, elke daarmee strijdige nationale bepaling
buiten toepassing te laten.
HvJ EEG, zaak 47/90 Delhaize tegen Promalvin e.a. [1992] Jur. I-3669.
- Een op wijnen met benaming van oorsprong toepasselijke nationale wettelijke
regeling die het gebruik van de naam van het productiegebied als benaming van
oorsprong afhankelijk stelt van de voorwaarde, dat de wijn in dat gebied is gebotteld,
en die de hoeveelheid wijn die ongebotteld kan worden uitgevoerd, beperkt, doch de
verkoop van ongebottelde wijn binnen het productiegebied toestaat, is een door
artikel 34 EEG-Verdrag verboden maatregel van gelijke werking als een kwantitatieve
uitvoerbeperking. Zij leidt immers tot een specifieke beperking van de uitvoer van
ongebottelde wijn en verschaft daardoor een bijzonder voordeel aan de in het
productiegebied gevestigde nationale bottelarijen.
- Zij kan niet worden gerechtvaardigd met een beroep op artikel 18 van verordening nr.
823/87, dat de Lidstaten toestaat om, met inachtneming van een eerlijk en constant
gebruik, voor het verkeer van wijnen met benaming van oorsprong strengere
voorwaarden vast te stellen dan die welke in die verordening zijn geformuleerd. Dat
artikel kan namelijk niet aldus worden uitgelegd, dat het de Lidstaten machtigt af te
wijken van de verdragsbepalingen inzake het vrije goederenverkeer.
- De verplichting de wijn in het productiegebied te bottelen, zou slechts
gerechtvaardigd zijn uit hoofde van de bescherming van de industriële en
commerciële eigendom in de zin van artikel 36 EEG-Verdrag, indien zij noodzakelijk
, Verdiepend contract- en aansprakelijkheidsrecht
was om te waarborgen dat de benaming van oorsprong haar specifieke functie
vervulde: verzekeren dat het aldus aangeduide product afkomstig is uit een bepaald
geografisch gebied en bepaalde bijzondere kenmerken bezit. Dit is echter niet het
geval wanneer botteling in het productiegebied geen handeling is die aan de wijn
bijzondere kenmerken verleent of die onontbeerlijk is voor het behoud van de door
de wijn verworven specifieke kenmerken.
- Artikel 34 EEG-Verdrag is rechtstreeks toepasselijk en verleent als zodanig aan de
particulieren rechten welke de rechterlijke instanties van de Lid-Staten dienen te
handhaven. Bijgevolg kunnen particulieren zich voor de rechterlijke instanties van de
Lid-Staten in gedingen tussen hen en andere particulieren op die bepaling beroepen.
HvJ EG, zaak C-265/95 Commissie tegen Frankrijk [1997] Jur. I-0695 (Spaanse aardbeien)
- Het arrest Spaanse aardbeien is een uitspraak van het Hof van Justitie van de
Europese Gemeenschap van 9 december 1997 in een geding dat in 1995 door de
Europese Commissie tegen Frankrijk was aangespannen, omdat het vrije verkeer
van landbouwproducten (tussen de lidstaten) ernstig werd verstoord door het
optreden van particuliere actiegroepen van Franse landbouwers, waartegen de
Franse overheid onvoldoende heeft opgetreden. Franse landbouwers particuliere
actiegroepen die op grote schaal actie ondernamen tegen invoer (en doorvoer) van
groenten en fruit uit andere lidstaten. De Franse politie heeft nauwelijks opgetreden.
Het vrije verkeer van goederen is een fundamenteel beginsel van het
gemeenschapsrecht. Artikel 30 EG-verdrag verbiedt kwantitatieve beperkingen en
alle maatregelen van gelijke werking tussen de lidstaten. Dit verbod omvat (dus) ook
belemmeringen van het vrije goederenverkeer, waarvan de oorzaak buiten de sfeer
van de overheid ligt. Zo nodig dient een lidstaat handelend op te treden. Een lidstaat
is verplicht alle noodzakelijke en passende maatregelen te treffen om het vrije
verkeer van goederen op zijn grondgebied te verzekeren. De Franse overheid heeft
gefaald in deze verplichting om toereikende en passende maatregelen te treffen.
Invloed van Europees recht
Europees recht:
- Primair Unierecht:
- Verdragsrecht: VWEU en VEU (en alle voorgangers)
- Handvest van de Grondrecht van de Unie
- Rechtsbeginselen: deels verankerd in de Verdragen en het Handvest, maar
kunnen ook ongeschreven zijn. Zijn als zodanig ook een rechtsbron van
Unierecht
- Secundair Unierecht
- Vorderingen, richtlijnen en besluiten die voortkomen uit de bevoegdheden die
zijn overgedragen door de lidstaten aan de Unie op grond van het
verdragsrecht
- EVRM en protocollen
- Hier vinden we bijvoorbeeld het eigendomsrecht, vrijheid van ondernemen,
non discriminatie, etc. Ook van toepassing in privaatrechtelijke
rechtsverhoudingen
- NB: we gaan niet letten op het Europees “professorenrecht” (PECL, PETL, DCFR).
Dit is soft law, en niet aangenomen door de Uniewetgever. Als zodanig is het geen
geldend recht, en wij richten ons op het geldende Europese recht.
