Werkgroepen Strafprocesrecht
Week 2
Deel 1
Het legaliteitsbeginsel staat in art. 1 Sv. Daar staat in dat er een wettelijke grondslag nodig is
voor de toepassing van opsporingsmethoden. Het gaat om een formele wet. Niet alle
opsporingsmethoden zijn in de wet geregeld, bijv. warmtebeeldcamera en stille sms niet.
In art. 141/142 Sv en art. 3 Politiewet 2012 staan algemene taakstellingen van de
opsporingsdiensten. Daarin staat dat de opsporingsambtenaren moeten opsporen en dat
impliceert dat die ambtenaren ook de bevoegdheid hebben.
Art. 141 Sv met opsporing zijn belast;… daaruit kan je niet afleiden of een bevoegdheid wel
of niet toegestaan is. In jurisprudentie vind je dan of de bevoegdheid is toegestaan.
Voorwaarden voor toegestane bevoegdheid (arrest Stille sms)
- Niet te grote inbreuk maken op de grondrechten van betrokkene.
- Of het geen zeer groot risico oplevert voor de integriteit en beheersbaarheid van de
opsporing.
Op grond van de criteria in de jurisprudentie kan je de grondslag vinden in de algemene
wettelijke bepalingen en dan is dus voldaan aan het legaliteitsbeginsel.
Op grond van art. 1 Sv moet er voor een bevoegdheid een wettelijke grondslag zijn. Is er
geen expliciete basis? art. 3 Politiewet 2012 en art. 141/142 Sv.
Arrest Stille sms
- Niet meer dan beperkte inbreuk
o Er is sprake van een meer dan beperkte inbreuk wanneer een methode
geschikt is om een min of meer beeld te verkrijgen van bepaalde aspecten van
het persoonlijk leven van betrokkene (hulpcriterium).
Ook als aan het hulpcriterium niet is voldaan, kan sprake zijn van een
meer dan beperkte inbreuk.
o Als het een goed beeld van iemands bewegingen gaat het te ver. Als het
slechts een beperkt beeld geeft, dan mag het wel.
- Niet zeer risicovol voor de integriteit en beheersbaarheid van de opsporing.
Aspecten
- Duur
- Frequentie
- Intensiteit
Deze toets voor je uit als een opsporingsmethode niet in de wet is gegeven.
,Vraag 1
Op grond van art. 1 Sv moet strafvordering plaatsvinden op de wijze bij de wet voorzien. In
deze casus werd er elk halfuur een stil-bericht gestuurd naar de telefoon van verdachte. De
vraag is dan of art. 3 Politiewet 2012 en art. 141/142 Sv voldoende grondslag bieden voor
het uitoefenen van die bevoegdheid. In de wet staat die bevoegdheid namelijk nergens
genoemd.
Vraag 2
De Hoge Raad onderscheidt twee factoren;
- De mate waarin inbreuk wordt gemaakt op de grondrechten van burgers.
o Het moet gaan om een beperkte inbreuk, zodat de privacy van de verdachte
niet te veel in het geding komt.
- Risico voor de integriteit en beheersbaarheid van de opsporing.
o Opsporing mag niet te ver doorslaan, opsporingsambtenaren moeten niet
meer gaan doen dan is toegestaan.
Vraag 3
1. Door de duur en frequentie van toezending is slechts een beperkt beeld van
bewegingen van gebruiker van de telefoon verkregen (inbreuk op een grondrecht).
o Omdat er slechts een beperkt beeld gevormd is van bewegingen van
verdachte, is er geen grote inbreuk gemaakt op de privacy van de burger.
2. Opsporingsmiddel is ingezet met toestemming van de officier van justitie (integriteit
en beheersbaarheid opsporing).
o De integriteit van de opsporing kwam niet in het geding, omdat er
toestemming is gegeven en de politie dus niet uit zichzelf de berichtjes heeft
gestuurd.
3. Ondanks gebreken in de verslaglegging is uiteindelijk toch voldoende duidelijkheid
over de inzet van de methode verkregen (integriteit en beheersbaarheid opsporing).
o Er is een duidelijk beeld gekregen over de inzet van de methode, dus is de
integriteit van de opsporing niet in het geding gekomen.
4. Op grond van art. 126g, 126m en 126n Sv werd reeds uitvoering gegeven aan door de
officier van justitie gegeven bevelen en een machtiging van de rechter-commissaris,
als bedoeld in art. 126m lid 5 Sv, was verstrekt (integriteit en beheersbaarheid
opsporing).
o Omdat er al een bevel was gegeven, is de integriteit niet in het geding
gekomen.
o Al die andere bevoegdheden staan in de wet en zijn rechtmatig toegepast, die
verkrijgen hun rechtmatigheid langs een andere weg. Voor deze methode
moest het stappenplan van Stille sms worden langsgelopen.
Vraag 4
Het is een casuïstische toets volgens Borgers. Toetsing door de rechter is altijd achteraf,
maar niet altijd casuïstisch. Casuïstisch betekent dat de toets afhankelijk is van de relevante
feiten en omstandigheden van het individuele geval. In dit geval mocht de stille sms wel op
die wijze. Toch had de man heel veel berichten gekregen in weinig dagen, maar in dat geval
,alles meegewogen mocht het. Dat zegt niets over de vraag of het in een ander geval ook zou
mogen, wellicht zijn er dan aanvullende factoren waardoor het toch niet mocht.
Je moet in elk geval de toets nalopen, het kan in elk geval anders uitpakken (casuïstische
toepassing).
Voordeel het is fijn voor de opsporingsdiensten, omdat ze zoveel mogelijk
opsporingshandelingen willen kunnen gebruiken. Als ze iets nieuws bedenken, willen ze
gewoon die methoden kunnen toepassen. Het past dus bij de flexibiliteit van de normering
van de opsporingshandelingen.
Als de Hoge Raad zegt dat het mag en het wordt op jou toegepast, dan heb je als verdachte
pech. Als het casuïstisch is, kan je nog aanvoeren dat het in jouw geval toch onrechtmatig is.
Als verdachte kan je altijd nog zeggen dat het in dat concrete geval niet door de beugel kan.
Als het in de wet staat en het voldoet aan de toepassingsvoorwaarden, dan heb je pech als
verdachte.
Nadeel je weet als verdachte niet waarmee je geconfronteerd kan worden
(rechtsonzekerheid). Voor politie en justitie is het onzeker of ze de bevoegdheid mogen
gebruiken. Ze komen er na de toepassing pas achter of ze het mogen gebruiken of niet.
Chilling effect op de opsporing (Borgers) de politie is zo eerlijk en is zo bang om z’n boekje
te buiten te gaan dat als ze twijfelen of het mag of niet, dat ze het dan niet gaan doen.
Is dat risico er nou wel echt?
Vraag 5
Borgers zegt dat niet alles in de wet kan worden gezet. Hij stelt voor om ‘lichte’
opsporingshandelingen ook mogelijk te maken in de algemene maatregelen van bestuur.
Dan heb je ook de algemene voorschriften.
Borgers stelt voor om de mogelijkheid te bieden de algemene maatregel van bestuur te
hanteren bij de normering van ‘lichte’ opsporingshandelingen. Dat zou kunnen worden
gerealiseerd door in de wet te bepalen dat bij algemene maatregel van bestuur regels
kunnen worden gesteld omtrent de invulling van de opsporingstaak. Zo zou volgens hem de
mogelijkheid ontstaan om het ruime, maar in de kern wettelijk nauwelijks gereguleerde
speelveld om ‘lichte’ opsporingshandelingen te verrichten, te normeren op een wijze die
recht doet aan de aard van die opsporingshandelingen.
De rechterlijke macht zou ook meer kunnen doen. Nu biedt die slechts het casuïstische
kader. De rechter zou een harde streep moeten trekken, ja of nee en niet het casuïstische
kader. Rechterlijke normering is niet altijd casuïstisch. Hij zou bijvoorbeeld ook kunnen
zeggen stille sms wel en warmtemeter niet.
Deel 2
Het opsporingsonderzoek
- Legaliteit x ‘lichte’ opsporingshandelingen
- Verdachte/verdenking
Verdachte (art. 27 lid 1 Sv)
, 1. Materieel
o Feiten en omstandigheden
o Redelijk vermoeden van schuld
o Enig strafbaar feit
2. Materieel
o Nadat vervolging is aangevangen
o Rechtsbescherming.
Zodra je wordt vervolgd heb je rechten. Daarvoor geldt het formele verdachtebegrip (art. 27
lid 2 Sv).
Een andere toest voor verdachte is; (O/I/C- toets)
- Objectiveerbaar objectieve feiten en omstandigheden, dus een onderbuikgevoel
telt niet.
- Individualiseerbaar duidelijk om welk persoon het gaat, of er is een gebouw of
vervoersmiddel. Er moet een bepaalde gerichtheid zijn bij de verdenking.
- Concretiseerbaar welk strafbaar feit, je moet een strafbepaling op het oog
hebben.
Casus 1
Rechtsvraag: Is de inzet van de ‘flockvezelspray’ rechtmatig?
Juridisch kader: Alles moet een basis hebben in de wet (art. 1 Sv). In dit geval heeft het
gebruik van de ‘flockvezelspray’ geen grondslag in de wet. Daarom kijk je of er een
bevoegdheid is op basis van art. 141/142 Sv en art. 3 Politiewet Sv. Hiervoor kan ook worden
gekeken naar arrest ‘Stille’ sms.
In het arrest ‘Stille’ sms is bepaald dat een expliciete wettelijke basis vereist is;
- Bij ernstige en/of stelselmatige inbreuken op grondrechten.
- Of in geval van methoden die risicovol zijn voor de integriteit en beheersbaarheid van
de opsporing.
Toepassing van de feiten: In dit geval gaat het om een lichte inbreuk op de privacy van Eddie.
Er wordt slechts een keer een spray gebruikt en hij wordt niet dagenlang gevolgd. Er is niet
een volledig beeld verkregen van de bewegingen van Eddie, ze hebben alleen gezien dat hij
in dat specifieke huis is geweest.
Ook is er niet sprake van een methode die risicovol is voor de integriteit en beheersbaarheid
van de opsporing. Er is niet gehandeld in opdracht van een hogere persoon. Hilde heeft een
cursus gevolg over de werking van de spray en ze heeft dus niet geheel vanuit haarzelf
gehandeld. Een agent die op eigen houtje iets gaat doen, is in principe risicovol, maar als het
echt heel risicovol moet zijn, moeten er meer indicaties zijn dan een enkele spray. Het feit
dat de officier niet is gebeld, maakt niet heel erg uit. Dat het in stille sms als aspect werd
genoemd, maakt niet uit als het niet is gebeurd.
Conclusie: Het is een lichte inbreuk op de privacy van Eddie en het is niet risicovol voor de
integriteit en beheersbaarheid van de opsporing. De inzet van de ‘flockvezelspray’ was
rechtmatig. Er wordt namelijk niet voldaan aan de vereisten uit het arrest ‘Stille’ sms op
grond waarvan een expliciete wettelijke basis vereist is.
