Dit bestand bevat een samenvatting van alle leerstof voor het tentamen van Methoden en Technieken, het is een beknopte, duidelijke en overzichtelijke samenvatting van de leerstof. De tekst is zo af en toe ondersteund met plaatjes vanuit het boek of de colleges, om de tekst begrijpelijker te maken; ...
Samenvatting Methoden &
Technieken
Boeken Effectonderzoek in de gedragswetenschappen & Onderzoeksmethoden
,Inhoud
Hoofdstuk 2: het onderzoeksplan......................................................................................................5
2.1 inleiding en leerdoelen.................................................................................................................5
2.2 De tien onderdelen van een onderzoeksplan...............................................................................5
2.3 Literatuuronderzoek: voorbereiding op het onderzoeksplan.......................................................5
2.4 de probleemstelling......................................................................................................................6
2.5 onderzoeksontwerp......................................................................................................................7
2.6 ethische en praktische overwegingen..........................................................................................9
2.7 wijzigingen in het onderzoeksplan................................................................................................9
Hoofdstuk 3: Benaderingen van onderzoek.......................................................................................9
3.2 Typen onderzoek..........................................................................................................................9
3.3 Het positioneren van onderzoek.................................................................................................10
3.4 Benaderingen van onderzoek.....................................................................................................14
3.5 Overzicht en inzicht....................................................................................................................16
Hoofdstuk 4 theorieën, hypothesen en operationalisaties..............................................................16
4.1 inleiding en leerdoelen...............................................................................................................16
4.2 Theorie als een samenhangend stelsel van uitspraken...............................................................16
4.3 methodologische spelregels.......................................................................................................17
4.4 Wetenschappelijke definities......................................................................................................19
4.5 Operationaliseren.......................................................................................................................20
4.6 Kwaliteit van de operationalisaties: validiteit en betrouwbaarheid...........................................23
4.7 Bruikbaarheid.............................................................................................................................26
4.8 Terugblik, vooruitblik: van vraagstelling naar theorie, hypothese, operationalisaties en weer
terug.................................................................................................................................................26
Hoofdstuk 5: grootschalig onderzoek..............................................................................................27
5.1 Inleiding en leerdoelen...............................................................................................................27
5.2 Probleemstelling: wat en waarom?............................................................................................27
5.3 Onderzoeksontwerp: hoe?.........................................................................................................28
5.4 Terugblik en vooruitblik..............................................................................................................37
Hoofdstuk 6: Experiment.................................................................................................................38
6.1 Inleiding en leerdoelen...............................................................................................................38
6.2 Probleemstelling: wat en waarom?............................................................................................38
6.3 Onderzoeksontwerp: hoe?.........................................................................................................39
6.4 Hoe wil je rapporteren?..............................................................................................................44
6.5 Overzicht en vooruitblik..............................................................................................................44
,Hoofdstuk 10: gebruik van bestaande gegevens..............................................................................45
10.1 Inleiding en leerdoelen.............................................................................................................45
10.2 Verschillende soorten bestaande gegevens.............................................................................45
10.3 Registraties en officiële statistiek.............................................................................................45
10.4 Secundaire analyse op bestanden uit data-archieven..............................................................46
10.5 Voor- en nadelen van het gebruik van bestaande gegevens....................................................47
Boek: Effectonderzoek in de gedragswetenschappen......................................................................49
Hoofdstuk 3: Definities van enkele relevante begrippen.................................................................49
3.1 Inleiding......................................................................................................................................49
3.2 Gedragswetenschappen.............................................................................................................49
3.3 Interventie(programma).............................................................................................................49
3.4 Effectiviteit van interventies.......................................................................................................50
3.5 Effectonderzoek..........................................................................................................................51
3.6 Effect size....................................................................................................................................53
Hoofdstuk 4: Ideaal model voor effectonderzoek............................................................................54
4.1 Inleiding......................................................................................................................................54
4.2 Algemene richtlijnen bij het inventariseren van begrippen en doelen op basis van het
theoretisch raam..............................................................................................................................54
4.3 Algemene richtlijnen bij het operationaliseren van variabelen in criteria..................................58
4.4 Algemene richtlijnen bij het opstellen van meetinstrumenten..................................................60
4.5 Algemene richtlijnen bij het kiezen van het onderzoeksdesign..................................................64
4.6 Algemene richtlijnen bij het verzamelen, analyseren en interpreteren van data.......................67
4.7 Algemene richtlijnen bij het rapporteren van het effectonderzoek...........................................70
Hoofdstuk 5: Methodologische problemen.....................................................................................70
5.1 Inleiding......................................................................................................................................70
5.2 Problemen bij het inventariseren van variabelen en doelen......................................................70
5.3 Problemen bij het operationaliseren van variabelen in criteria..................................................72
5.4 Instrumentatieprobleem............................................................................................................73
5.5 Probleem bij het kiezen van het onderzoeksdesign....................................................................76
5.6 Problemen bij het verzamelen, analyseren en interpreteren van de data.................................79
5.7 Problemen bij het rapporteren van het effectonderzoek...........................................................81
Hoofdstuk 6: Methodologische mogelijkheden...............................................................................81
6.1 Inleiding......................................................................................................................................81
6.2 Hulpmiddelen bij het inventariseren van variabelen en doelen.................................................81
6.3 Mogelijkheden bij het operationaliseren van doelen: het meten van verandering....................84
6.4 Mogelijkheden bij het opstellen van meetinstrumenten............................................................85
,6.5 Mogelijkheden bij het kiezen van het onderzoeksdesign...........................................................86
6.6 Oplossingen bij de verzameling, analyse en interpretatie van data............................................91
6.7 Mogelijkheden bij het rapporteren van het effectonderzoek.....................................................95
,Boek: Onderzoeksmethoden
Hoofdstuk 2: het onderzoeksplan
2.1 inleiding en leerdoelen
Het onderzoeksplan bestaat uit twee delen. Het eerste deel is de probleemstelling: wat wil je
onderzoeken en waarom? De probleemstelling bestaat uit drie onderdelen: de vraagstelling, de
doelstelling en het theoretische raamwerk, ook wel conceptueel model genoemd. Het tweede deel
van het onderzoeksplan is het onderzoeksontwerp. Hierin staat ‘hoe’ je het onderzoek wilt uitvoeren.
Het ‘hoe’ houdt in: de manier waarop je je onderzoek wilt verzamelen, wanneer en waar. Verder
bevat het onderzoeksontwerp een plan voor de manier waarop je de gegevens wilt analyseren en je
onderzoek wilt rapporteren. Het ‘hoe’ is belangrijk, want daarmee laat je zien welke keuzes je maakt
voor je onderzoek aanpak en welke ethische overwegingen je daarbij gemaakt hebt. Van een plan
moet je soms afwijken. Het uitvoeren van een onderzoek start dus met het ontwikkeling van een
onderzoeksplan. Elk wetenschappelijk onderzoek is gericht op het genereren van kennis, ongeacht
wie opdracht geeft tot het onderzoek. Die te genereren kennis is bedoeld om bij te dragen aan het
oplossen van kennisproblemen maar ook van praktijkproblemen. De wetenschap kent een
systematiek waarbij zo veel mogelijk voor de uitvoering van het onderzoek wordt vastgelegd in het
onderzoeksplan. Met dat onderzoeksplan maak je expliciete beslissingen voor anderen kenbaar. Zo’n
onderzoeksplan is handig om te hebben wanneer je wilt overleggen over de beslissingen die je als
onderzoek moet nemen.
2.2 De tien onderdelen van een onderzoeksplan
2.2.1 probleemstelling
De vraag naar wetenschappelijk onderzoek komt zelden uit de lucht vallen. Vaak is er een
maatschappelijk probleem dat om een oplossing vraagt waarvoor specifieke kennis ontbreekt. Ook
zijn er veel wetenschappelijke vragen die voortkomen uit nieuwsgierigheid van onderzoekers. De
probleemstelling in het onderzoeksplan geeft altijd antwoord op de vragen wat je wilt onderzoeken
en waarom je dat wilt onderzoeken en vanuit welk theoretisch raamwerk jij dat onderzoek wilt doen.
Je kunt onderzoek over de sociale werkelijkheid op verschillende manieren benaderen. Zo’n
benadering wordt ook wel een paradigma genoemd; een stelsel van opvattingen over wat de juiste of
beste wetenschap is. Zijn twee belangrijke paradigma’s: de empirische-analytische benadering en de
empirische interpretatieve benadering. Maatschappelijke verschijnselen worden vaak
gerepresenteerd in zogenaamde theoretische concepten, die abstract zijn en niet direct
waarneembaar.
2.2.2 onderzoeksontwerp
In het onderzoeksontwerp leg je uit hoe je een antwoord op je vraagstelling wilt verkrijgen en
beschrijf je de zogenaamde methodologische beslissingen. Je vraagstelling staat daarbij centraal.
Gegeven je vraagstelling, beschrijf je hoe jij je onderzoek wilt onderwerpen. In het zogenaamde
dateverzamelingsplan geef je antwoord op de vraag wat voor data jij wilt verzamelen om de
verschijnselen waarvoor jij belangstelling hebt te onderzoeken in de sociale werkelijkheid. Dan volgt
jouw voorlopige antwoord op de vraag bij wie of bij wat je de date wilt verzamelen. Het zogenaamde
steekproefplan beschrijft bij welke eenheden je data wilt verzamelen en hoe je deze eenheden
identificeert en benadert om deel te nemen aan je onderzoek. In je onderzoeksplan kijk je ook
vooruit naar wat je wilt doen met de data die je gaat verzamelen.
2.3 Literatuuronderzoek: voorbereiding op het onderzoeksplan
Het literatuuronderzoek waar we hier op doelen is gericht op het verkennen van wat er zoal bekend
is over het onderwerp van je keuze. Het doel van dit verkennende literatuuronderzoek is dat je je
,vraagstelling, doelstelling en het theoretisch raamwerk beter geïnformeerd kunt kiezen. Maar je leert
ook hoe eerdere onderzoekers terugkijken op het door hun gekozen onderzoeksplan. Je verkenning
van de literatuur heeft zowel nut voor de inhoudelijke kant van je onderzoek als voor de
methodologische kant. Bij de inhoudelijke kant van een fundamenteel wetenschappelijk probleem
gaat het bijvoorbeeld om de volgende vragen: welke vraagstellingen hebben eerdere onderzoeken al
beantwoord en met welke doelstellingen? Wie zijn er allemaal bij het onderwerp betrokken en wat
staat er voor hen op het spel? Als het een praktijkprobleem betreft, gaat het bij dit
literatuuronderzoek om vragen zoals: welke kennis is er waarmee andere vergelijkbare problemen
hebben helpen oplossen, en welke kennis ontbreekt er?
2.4 de probleemstelling
De probleemstelling van het onderzoek is cruciaal in het onderzoeksplan. De probleemstelling
bestaat uit drie onderdelen:
1. De vraagstelling: wat wil je als onderzoeker weten, geformuleerd in een overkoepelende
vraag, meestal vergezeld van enkele deelvragen;
2. De doelstelling van het onderzoeksplan: waarom wil je het onderzoek uitvoeren en
eventueel voor wie (welke opdrachtgever);
3. Een theoretisch raamwerk of conceptueel model: vanuit welk perspectief of
wetenschappelijke theorie wordt de vraagstelling beantwoord?
Een goede en volledige probleemstelling bevat idealiter een overkoepelende vraagstelling gevolgd
door en set daarmee samenhangende deelvraagstellingen. Zo’n goede en volledige probleemstelling
geeft ook aanwijzingen voor het onderzoeksplan, dat wil zeggen de wijze waarop het onderzoek het
best kan worden uitgevoegd.
2.4.1 de vraagstelling
De vraagstelling van een onderzoek kan worden getypeerd als een overkoepelende vraag die jij wilt
beantwoorden en die weergeeft wat jij precies wilt onderzoeken. Een vraagstelling is dikwijls een
globale karakterisering van enkele deel- of onderzoeksvragen. Deelvragen specificeren de
onderdelen van de vraagstelling. De antwoorden op de deelvragen leiden naar het antwoord op de
gehele vraagstelling.
We onderscheiden hier drie verschillende typen vraagstellingen: beschrijvende, verklarende en
voorspellende vraagstellingen.
Je kunt beschrijvende vraagstellingen herkennen aan formuleringen die beginnen met
woorden als wie of wat voor, welke, wanneer en hoe. Beschrijvende vraagstellingen kunnen heel
divers zijn. Wanneer er ten minste twee tijdstippen worden vergeleken is er sprake van een
beschrijvende trend vraagstelling.
Het tweede type vraagstelling noemen we verklarende vraagstelling. Bij verklarende
vraagstelling is het startpunt een verschijnsel waarvoor men één of meerdere verklaringen zoekt.
Deze vraagstellingen zijn te herkennen aan woorden als waarom, waardoor, hoe komt het dat en wat
is de reden voor.
Ten slotte zijn er de voorspellende vraagstellingen. Hier gaat het om concrete voorspellingen
die je in het onderzoek verwacht aan te treffen. De vraagstelling van een voorspellende vraagstelling
wordt geformuleerd met termen als “tot welke … leidt? En “wat gebeurt er als gevolg van…? Het gaat
dus niet om de voorspelling van toekomstige gebeurtenissen.
Zowel verklarende vraagstellingen als voorspellende vraagstellingen zijn zogenaamde causale
vraagstellingen, dat wil zeggen: ze vragen naar de oorzaken van een verschijnsel. Een belangrijk
verschil is dat verklarende vraagstellingen beginnen bij het gevolg en de voorspellingsvraagstellingen
bij de oorzaak.
2.4.2 de doelstelling
, De doelstelling geeft aan waarom het onderzoek gedaan wordt. Als het om een kennisprobleem gaat,
noemen we het onderzoek fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Met dit type onderzoek
beogen onderzoekers meer kennis en inzicht te verkrijgen om daarmee het kennisprobleem te
kunnen oplossen. Deze reden wordt wel de wetenschappelijke relevantie genoemd. In praktijkgericht
wetenschappelijk onderzoek vormen praktische problemen van aanwijsbare mensen of groepen in
de samenleving het uitgangspunt voor het onderzoek. De onderzoekers beogen kennis en inzichten
aan te dragen die gebruikt kunnen worden bij het vinden en uitproberen van praktische oplossingen
voor deze problemen. In de doelstelling van een wetenschappelijk onderzoek moet dus worden
aangegeven wat de wetenschappelijk en maatschappelijke relevantie van het onderzoek is. Bij een
fundamenteel onderzoek houdt dit meestal in dat je aangeeft dat bepaalde aspecten van het te
onderzoeken verschijnsel nog onvoldoende in kaart zijn gebracht of dat er twijfel bestaat over
bepaalde conclusies. Bij de maatschappelijke relevantie geven onderzoekers aan voor wie de
resultaten van het onderzoek bruikbaar kunnen zijn. Bij de doelstelling is verder het onderscheid
tussen explorerend onderzoek versus toetsend onderzoek van belang. Als er nog maar weinig kennis
aanwezig is wordt een explorerend onderzoek gedaan. Is het belang om na te gaan of die kennis al
dan niet juist is. Dit gebeurt via een toetsend onderzoek.
Bij de formulering van de doelstelling van een onderzoek spelen diverse belanghebbenden
een rol. Zoals opdrachtgevers, externe organisaties. Bij praktijkonderzoek heeft dit vaak een
belangrijkere rol dan bij fundamenteel onderzoek.
2.4.3 het conceptuele model of theoretische raamwerk
Wanneer je als onderzoeker eenmaal tot een voorlopige probleemstelling bent gekomen waarin je
vraagstelling en doelstelling hebt beschreven, kun je besluiten om met name de vraagstelling
schematisch weer te geven, in een zogenaamd theoretisch raamwerk of conceptueel model. Het is
de algemene leidende gedacht waarin het streven schuilgaat om die gedachte uit te werken tot een
theorie. Het theoretisch raamwerk kan worden weergegeven als een mode: een versimpelde
weergave van de denkbeelden die je gedurende je literatuuronderzoek en ander werk aan jouw
probleemstelling hebt ontwikkeld.
2.5 onderzoeksontwerp
Op basis van de probleemstelling kies je voor een specifieke manier van onderzoek doen. Gegeven de
probleemstelling en andere voorwaarden waaronder je moet werken, kies je dat onderzoeksontwerp
dat het beste antwoord kan geven op de overkoepelende vraagstelling en de deelvraagstellingen om
de doelstellingen te helpen realiseren. In het onderzoeksontwerp maak je dus een plan voor de
aanpak en de uitvoering van het onderzoek. De volgende punten komen daarin aan de orde:
4. Wat is de opzet? Hoe wil je de dataverzameling organiseren?
5. Wat voor data wil je verzamelen: met welke operationalisaties?
6. Bij wie?
7. Wanneer?
8. Waar?
9. Hoe wil je de data analyseren?
10. Hoe wil je de antwoorden op de vraagstelling bekendmaken?
De hiervoor genoemde vragen beantwoord je in het onderzoeksontwerp in onderlinge samenhang.
2.5.1 Opzet
De probleemstelling vormt een leidraad voor de keuze uit de manieren waarop het onderzoek wordt
opgezet. De opzet geeft de structuur voor de dataverzameling aan met de volgende kenmerken: de
mate van controle die de onderzoeker nodig heeft, het tijdsperspectief en het aantal momenten van
dataverzameling
Een beschrijvende vraagstelling op een grote populatie kan je gebruik maken van
grootschalig veldonderzoek.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lyanneeilander. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
