Psychopathologie
Bijeenkomst 1 – Persoonlijkheidsstoornissen: DSM 5 cluster A (zonderling)
Voorbereiding
Bestudeer:
Thunnissen M, Oranje HW. Persoonlijkheidsstoornissen. In: Clijsen M et al., redactie.
Leerboek Psychiatrie voor verpleegkundigen. Amsterdam; Reed; 2015. Paragraaf 3.12
(Verpleegkundige zorg bij patiënten met een persoonlijkheidsstoornis) en 3.13 (Casuïstiek en
leervragen).
Les 1 – De aantekeningen:
Rehabilitatie en herstel in de psychiatrie -> Mensen met psychiatrische beperkingen helpen beter te
functioneren, zodat ze met succes en naar tevredenheid kunnen wonen, werken, leren en sociale
contacten kunnen hebben in de omgeving van hun keuze met zo min mogelijk professionele hulp.
Rehabilitatie brengt het herstelproces van de cliënten op gang: verandering van houding, waarden,
gevoelens, doelen, vaardigheden en/of rollen.
Het herstellen gaat om het herstel als persoon -> dat de patiënt weer in zijn eigen kracht komt te
staan en zijn/haar eigen identiteit terugvindt.
Uitgangspunten bij rehabilitatie:
Rehabilitatie moet een aanvulling op de behandeling zijn bij ernstig psychiatrisch lijden
(vervangt niet de behandeling.
De patiënt bepaalt wat er gebeurt
Rehabilitatie sluit aan bij dagelijks leven van de patiënt
De nadruk ligt op mogelijkheden, niet op beperkingen
Rehabilitatie betreft alle levensdomeinen: wonen, werken, dagbesteding, financiën,
seksualiteit, sociale contacten, zingeving.
Persoonlijkheidsstoornissen:
Cluster A – Schizoïde, Schizo typisch, Paranoïde
Cluster B – Antisociaal, Borderline, Histrionisch, Narcistisch
Cluster C – Vermijdend, Afhankelijk, Dwangmatig
Hoe wordt een persoonlijkheidsstoornis (diagnose) vastgesteld?
A. Duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen dat binnen de cultuur van de
betrokkene duidelijk afwijkt van de verwachtingen. Dit patroon wordt zichtbaar op twee (of
meer) de volgende terreinen:
Affecten: de variatie, intensiteit, labiliteit en adequaatheid van emotionele reacties
Cognities: de wijze van waarnemen en interpreteren van zichzelf, anderen en
gebeurtenissen
Interpersoonlijk functioneren (sociaal): contacten met anderen
Impulsbeheersing (vaak niet bij cluster A)
B. Het duurzame patroon is star/inflexibel en uit zich op een breed terrein
van persoonlijke en sociale situaties.
C. Het duurzame patroon veroorzaakt in belangrijke mate lijden en
beperkingen in het sociale en beroepsmatig functioneren of het
functioneren op andere belangrijke terreinen.
, D. Het patroon is stabiel en van lange duur, het begin kan worden
teruggevoerd op ten minste de adolescentie of vroege volwassenheid.
Cluster A (zonderling) persoonlijkheidsstoornis
Kenmerken algemeen:
Vreemd, excentriek en zonderling;
Vaak cognitieve en perceptuele stoornissen;
Beperkte emotionele expressie;
Terugtrekken uit sociale contacten;
Sociaal vaak onhandig en overgevoelig;
Geen helder zelfbeeld/ doel.
Kenmerken schizoïde persoonlijkheidsstoornis ‘Kluizenaar’:
Voorkeur voor solistische bezigheden;
Weinig plezier beleven aan activiteiten;
Geen verlangen naar intieme (en seksuele) relaties;
Ongevoelig voor lof of kritiek;
Gevoelsarmoede (beperkte expressie);
Komt kil en afstandelijk over;
Egosyntoon: wordt ervaren als bij persoon passend;
Geen hulpvraag, redelijk functioneren, weinig in GGZ.
Kenmerken schizo typische persoonlijkheidsstoornis ‘dorpsgek’:
“Vreemd’ en excentriek gedrag (vanuit eigenaardige
overtuigingen/waarnemingen);
Vaak paranoïde en wantrouwend in contact met anderen;
Buitensporige sociale angst, ook in vertrouwde omgeving;
Verminderd vermogen om (intieme) relaties met anderen aan
te gaan;
Inadequaat of beperkt affect;
Egodystoon: zich anders voelen, gevoel niet erbij te horen;
Lijkt op schizofrenie, maar minder ernstige symptomen.
Kenmerken paranoïde persoonlijkheidsstoornis ‘complotgekkie’:
Wantrouwen en achterdocht staat op de voorgrond;
Interpreteren anderen als kwaadwillend;
Vastomlijnde, rigide manier van denken;
Komt emotieloos of boos/ vijandig over, maar dat komt voort uit angst en kwetsbaar voelen.
Bijeenkomst 2 – Persoonlijkheidsstoornissen: DSM 5 cluster B (dramatisch) en
cluster C (angstig)
Voorbereiding
Bestudeer:
Hengeveld MW, Van Balkom AJLM, redactie. Leerboek Psychiatrie. 3e druk. Utrecht: de
Tijdstroom; 2016. Hoofdstuk 22 Persoonlijkheidsstoornissen, pagina 525 t/m 544.
Les 2 – De aantekeningen:
Cluster B (dramatisch) persoonlijkheidsstoornis
Kenmerken algemeen:
2
