Aansprakelijkheidsrecht
Alle aantekeningen – hoor- en werkcolleges
,Aansprakelijkheidsrecht – HC 1
Doelstellingen/functies
HR 18 maart 2005, ECLI:NL:HR:2005:AR5213 (Baby Kelly)
- Kelly lichamelijk/geestelijk gehandicapt (aangeboren afwijking)
- Achteraf blijkt hogere kans op handicaps doordat eerder in familie voorgekomen
- Moeder had gevraagd om onderzoek tijdens zwangerschap, was door verloskundige
niet nodig geacht
- Daarna ouders geconfronteerd met gevolgen:
Leed van Kelly zelf; gebrekkige ontwikkeling (autistische kenmerken, doof,
herkent ouders niet)
Leed van ouders; Kelly behoeft extra intensieve verzorging zeer belastend,
psychische bijstand nodig voor moeder
Kosten voor medische behandelingen en verzorging
- Ouders van Kelly willen de kosten verhalen op de verloskundige en het ziekenhuis
- Fout schuilt in het verzuim de afwijking vast te stellen en mede te delen aan de
ouders zij hadden dan kunnen kiezen voor de geboorte of niet
Wrongful life-vordering = vordering tot schadevergoeding
- Vorderingen: moeder, vader en Kelly
- Het wettelijk kader:
Art. 6:74, 6:162 en 6:98 BW: fout, schade en causaal verband
o 6:74: overeenkomst niet nagekomen (contractuele aansprakelijkheid)
o 6:162: onrechtmatige daad (buitencontractuele aansprakelijkheid)
o 6:98: causaal verband fout-schade
- De 3 vereisten
Fout: toerekenbare tekortkoming jegens moeder, onrechtmatige daad jegens
vader en Kelly (art. 7:446 BW = medische behandelovereenkomst, art. 7:453 BW
= maatstaf hiervoor als goed hulpverlener)
o Volgens rechtbank niet het geval, door de eerdere afwijkingen binnen de
familie hadden bij de verloskundige bellen moeten gaan rinkelen, ze heeft
zich dus niet als een goed hulpverlener gedragen wanprestatie jegens
moeder
o Tekortkoming in nakoming jegens moeder levert tegelijkertijd
onrechtmatige daad op jegens vader, zijn belangen ook nauw betrokken
bij de goede behandeling van zijn dochter (ook financieel verantwoordelijk)
o Moeder heeft de behandelingsovereenkomst gesloten mede gelet op de
belangen van baby Kelly, roept ook zorgplicht in het leven jegens baby
Kelly geschonden doordat ze meervoudig gehandicapt is geboren
Causaal verband: CSQN en toerekening naar redelijkheid
o CSQN: fout dient de noodzakelijke voorwaarde te zijn voor de schade, ligt
vervat in art. 6:74 en 6:162 BW (‘daardoor’ en ‘dientengevolge’) zonder
de fout zou de schade niet zijn ingetreden
o Toerekening naar redelijkheid: dient redelijkerwijs te worden toegerekend
(6:98 BW), alleen de gevolgen die redelijkerwijs aan de gebeurtenis
kunnen worden verbonden dienen te worden toegerekend
o Schade is toerekenbaar (HR), omdat de onrechtmatige daad de schade
indirect heeft veroorzaakt (aan de ouders de mogelijkheid ontnomen de
zwangerschap af te breken)
Schade: materiële en immateriële schadevergoeding (art. 6:97 BW)
o Materiële: schade die is opgetreden doordat ze in hun vermogen zijn
aangetast
Behandelingen hebben geld gekost
, o Immateriële: ‘smartengeld’, vergoeding voor geleden pijn, verdriet,
ongemak etc. (art. 6:106 BW – vereisten)
Immateriële toewijsbaar, omdat de ouders het keuzerecht is
ontnomen de zwangerschap af te breken
Kelly gehandicapt ter wereld gekomen, in de persoon zelf
aangetast waardoor ze aanspraak maakt op immateriële schade
Verweer verloskundige: schade kan niet worden vastgesteld,
aangezien de situatie niet vergeleken kan worden met de situatie
waarin de onrechtmatige daad niet zou zijn ingetreden, de ouders
hadden in het andere geval namelijk voor abortus gekozen
Onzin volgens HR, vordering tot schadevergoeding
toegewezen
- Andere bezwaren: hellend vlak / defensieve geneeskunde?
Hellend vlak: brengt dit niet de mogelijkheid dichterbij dat kinderen als Kelly in de
toekomst hun ouders aansprakelijk gaan stellen voor het hen geboren laten
worden
o Nee, want geboren laten worden is een normale keuze
Defensieve geneeskunde: uit angst voor aansprakelijkheid gaan medische
hulpverleners aansturen op afbreking zwangerschap?
o Nee, want de norm voor aansprakelijkheid voor medische hulpverleners is
of die van een redelijk bekwaam en redelijk handelend hulpverlener mag
worden verwacht moet de rechter aanhouden
Functies van het aansprakelijkheidsrecht
- Compensatie (incl. corrigerende rechtvaardigheid)
- Genoegdoening (incl. niet-financiële belangen)
- Preventie (incl. kostenallocatie, risicospreiding en vermijden van inefficiënt gedrag)
Compensatie
- Herstel in de oude toestand
- Schadevergoeding in geld of in natura (art. 6:103 BW)
- Materiële en immateriële schadevergoeding (art. 6:106 BW)
Op hoeveel moet immateriële vergoeding worden geschat?
- Verklaring voor recht (zie hieronder) en recht op verbod (verbouwing buurman levert
schade op, dan wil je eerst dat hij stopt)
- Corrigerende en verdelende rechtvaardigheid
Corrigerende: vaak betrekking op transacties tussen twee partijen, van belang of
er onrecht is geschied dat rechtvaardigheid behoeft vereist symmetrie
(gelijkheid) tussen onrecht en herstel, mag niet zwaarder of lichter zijn
[privaatrecht]
Verdelende: altijd betrekking op meerdere personen en schaarse verdeling van
goederen of lasten, gelijke verdeling waarbij ieder zijn aandeel krijgt [publiekrecht]
Verstoring publiekrecht/privaatrecht: art. 6:109 BW geeft rechter mogelijkheid
hoogte schadevergoeding te matigen o.g.v. draagkracht partijen, hoeft dan dus
niet volledig herstel te betekenen
- Croesus en Diogenes (art. 6:109 BW)
De vestiging van aansprakelijkheid wordt gerechtvaardigd door corrigerende, bij
omvang mogen mede overwegingen van verdelende rechtvaardigheid een rol
spelen
- Vestiging en omvang van de aansprakelijkheid (art. 6:162 en 6:98 BW)
Terug naar de casus
, Toewijzing vordering gerechtvaardigd door corrigerende rechtvaardigheid?
- Vordering ouders: gelijkheid tussen onrecht en herstel?
Nee, ze worden voor iets anders gecompenseerd dan het onrecht dat hen is
toegebracht
- Vordering Kelly: gelijkheid tussen onrecht en herstel?
Nee, de HR overweegt zelf dat ze zoveel mogelijk in de positie moet worden
gebracht waarin ze normaal leven kan leiden heeft echter nooit in positie
verloskundige gelegen
- Fout en compensatie: niet twee kanten van dezelfde medaille is niet erg, want
aansprakelijkheid kan gerechtvaardigd worden door andere functies (zie hieronder)
- Andere legitimaties?
Preventie? Waarschijnlijk niet
Genoegdoening? Waarschijnlijk wel
Genoegdoening
- Twee kanten: erkenning (van het leed van de benadeelde) en boetedoening (voor de
veroorzaker)
- Verklaring voor recht (moreel-declaratoir): aansprakelijkheid zonder compensatie
Niet een schadevergoeding, maar dat rechter zegt dat partij A onrechtmatig heeft
gehandeld jegens partij B soms de inleiding tot alsnog een
schadevergoedingsprocedure, maar op zichzelf dient het al ter genoegdoening
dat onrechtmatigheid is vastgesteld
HR Jeffrey: jongen van 3 jaar oud met een bewegingsstoornis zwemtherapie in
academisch ziekenhuis Amsterdam in aanwezigheid therapeut en moeder na
afloop gaan ze douchen Jeffrey ziet kans te ontsnappen, valt in het zwembad
en verdrinkt vorderen verklaring voor recht waarin ziekenhuis aansprakelijk
wordt gesteld belang daarbij is verwerking van zijn dood en het verdriet
o Hof verklaart de ouders niet-ontvankelijk (rouwverwerking is zuiver
emotioneel belang, niet voldoende in het burgerlijke recht (art. 3:303 BW))
o HR wijst de vordering van de ouders ook af: niet-financiële belangen
kunnen wel een rol spelen in het aansprakelijkheidsrecht, maar anders
moet rechter gaan onderzoeken wat de situatie in het ziekenhuis was
Stel dat ze ongemakkelijke waarheid op het spoor komen en
moeder zelf verantwoordelijk blijkt te zijn…
HR Srebrenica:
1. Tolk VN werkte op NL compound, mocht mee evacueren met NL
soldaten, maar familie niet weggestuurd en later vermoord
2. Elektricien op NL compound, familie kreeg te horen dat ze weg
moesten, later allemaal vermoord
o Nabestaanden vorderen verklaring voor recht van Staat der Nederlanden
aansprakelijk voor gebeurtenissen en schade vordering afgewezen
door rechtbank, want militairen vallen onder immuniteit VN Hof heeft
verklaring voor recht toegewezen HR verwerpt het cassatieberoep van
de Staat:
1. Was er hier sprake van een onrechtmatige daad? Ja, door de families
weg te sturen onrechtmatig gehandeld
2. Was deze onrechtmatige daad toerekenbaar aan de Staat? Ja,
toerekenbaar, ondanks dat ze onder de vlag van de VN hebben
gehandeld (immuniteit VN niet gedeeld door de verschillende
zendstaten die meedoen in een dergelijke vredesoperatie)
- Erkenning, waarheidsvinding, verantwoordelijkheid legitieme niet-financiële
belangen die in het aansprakelijkheidsrecht gediend mogen worden
- HR Hangmat: vrouw die in haar eigen huis uit hangmat viel en pilaar over zich heen
kreeg doordat pilaar afbrak vrouw stelt vordering in tegen haar man en
