Samenvatting van historische context: Steden en burgers in de Lage Landen. Hoofdstuk 2 van het boek: training voor het examen met historische contexten, vwo vanaf 2022
Geschiedenis H2. Steden en burgers in de Lage Landen
1050 – 1700
§ 1. De opkomst van de stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten
Veranderingen in Europa in de Late Middeleeuwen
Het klimaat verbeterde aan het einde van de Vroege Middeleeuwen vernieuwingen in de
landbouw productie van de landbouw nam toe. De vernieuwingen waren:
- Ontginningen van bos en heide.
- Droogleggen van (overstroomde) gebieden met behulp van windmolens.
- Verbetering van landbouwwerktuigen als de ploeg en de eg; haakploeg werd vervangen door
keerploeg.
- Invoering drieslagstelsel: gebruik om landbouwgrond in 3 delen (slagen) te verdelen, waarbij
elk deel om de beurt 2 jaar wordt bebouwd en 1 jaar braak gelaten wordt om de grond te
laten herstellen.
Gevolg: bevolkingsgroei
Overschotten door hogere landbouwopbrengst zowel handel als specialisatie (ambacht) mogelijk.
Jaarmarkten werden steeds belangrijker bij lokale en internationale handelscontacten. Door de
groeiende handel verbeterde transport ook koggeschip: soort schip dat van de 10e tot de 15e
eeuw werd gebruikt, het was breed en had ronde hoog oplopende stevens voor en achter.
Toename van handel leidde ook tot toename nijverheid. Door de bevolkingsgroei meer vraag naar
arbeiders mensen sneller een baan in bijvoorbeeld lakennijverheid: productie van en handel in
wollen stoffen, tussen de steden in de Lage Landen was concurrentie op het gebied van kwaliteit en
specialisatie groei nijverheid groei handel.
Betalen werd een groter probleem zilveren en gouden munten waren betaalmiddel, maar hadden
een sterke wisseling in waarde ontstaan beroep van geldwisselaar: stelden de waarde van munten
vast. In 13e eeuw werd wisselbrief uitgevonden tijdelijke vorm van krediet. Koopman kon met een
wisselbrief naar verschillende vestigingen van banken om ze in te wisselen voor munten.
De Lage Landen worden één van de meest verstedelijkte gebieden van Europa
De verstedelijking van de Lage Landen had 3 oorzaken:
1. Gunstigere geografische omstandigheden rivieren met havens verbonden met heel
Europa gunstig voor handel en verkeer.
2. Meer bescherming van landsheren, hoge edelen en geestelijken en stadsbesturen
bescherming en helpen van buitenlandse handel = gunstig voor de welvaart hulp van de
edelen zorgde ervoor dat het verder kon bloeien.
3. Meer samenwerking tussen steden de Hanze: handelsverbond, ontstaan in de 14 e eeuw,
waarin handelssteden in het noorden van het Duitse Rijk en het oosten van de Nederlanden
zich hadden aaneengesloten.
Stedelingen bevechten en kopen zelfbestuur
Steden waren van de heer die alles besloot en allerlei verplichtingen had voor stedelingen steden
werden rijker, positie tegenover de heer versterken steden vragen om stadsrechten: geen
verplichtingen tegenover de grootgrondbezitter, zelf bestuur en rechtspraak regelen en zelf bepalen
, wie poorter (stadsburger) is. De stadsrechten verschilden per stad. Niet alle landsheren wilden dit,
maar meeste in Lage Landen vonden het prima ze kregen erkenning, belasting en militaire hulp in
nood. Sommige steden werden zo machtig dat ze zich tegen de landsheer gingen verzetten
Guldensporenslag: veldslag op 11 juli 1302 bij Kortrijk tussen de koning van Frankrijk en de graaf van
Vlaanderen. Beiden maakten gebruik van een conflict tussen het patriciaat en het gemeen in de
steden.
Netwerken binnen en tussen verzorgingsgebieden zorgen voor noodzakelijke toestroom van poorters
Elke stad was het centrum van een verzorgingsgebied, de bewoners waren met elkaar verbonden:
- Economisch verbonden: platteland levert voedsel + grondstoffen stad zet producten af in
de omgeving.
- Politiek verbonden: verbondenheid omdat zij behoren tot het grondgebied van de landsheer.
Steden onderling waren ook verbonden door jaarmarkten: markt in een middeleeuwse stad waarop
kooplieden uit de omgeving en uit het buitenland gedurende een bepaald aantal dagen onder
bescherming van de overheid met elkaar handel konden drijven. op elkaar afgestemd qua locatie
en data.
Door hoog immigratiecijfer meer poorters nodig in de stad: Migratiestroom van platteland
kleine steden (opleiding + ervaring) grote steden.
§ 2. Opkomst van Vlaanderen en Brabant in de Late Middeleeuwen
Atrecht wordt startpunt van stedelijke dynamiek
Atrecht is centrale plaats in de lakennijverheid vonden als eerste aansluiting met handelsplaatsen
in Frankrijk en Italië. Door de lakenindustrie veel rijke kooplieden. Zij versterkten hun positie door
zich te organiseren in koopliedengilden + door leningen te verstrekken aan edellieden en
stadsbesturen.
Atrecht wordt overvleugeld door steden als Brugge
Atrecht wordt als centrum van nijverheid overvleugeld door Vlaamse steden als Brugge (locatie). De
handelaren uit Brugge vonden via de Noordzee aansluiting op handel met steden van de Hanze.
Patriciërs en adel komen tegenover ambachtslieden en boeren te staan
Patriciërs waren de burgers die in de steden de macht in handen hadden (rijke kooplieden, adel). Het
gemeen is de rest van de bevolking, aangevoerd door ambachtslieden. Er kwam spanning tussen de 2
groepen:
- Alleen patriciërs (10% bevolking) in het bestuur ambachtslieden (40% bevolking) waren
daar fel tegen.
- Dagloners (merendeel rest van de bevolking) hadden geen vast inkomen, deden zwaarste
werk en waren niet georganiseerd onvrede in tijden van economische tegenslag.
De strijd waarin de spanningen tot uiting kwamen was de Guldensporenslag.
Vlaanderen en Brabant worden het economisch zwaartepunt van de Nederlandse gewesten
Gebieden van Vlaanderen en Brabant:
- Veel verstedelijking in vergelijking met andere gebieden.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jaspergreve. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
