Volledige saamenvatting van het vak Sociale psychologie I: sociale cognitie gegeven door Frank Van Overwalle aan de VUB. De samenvatting omvat het boek dat in de lessen wordt gebruikt, de lessen zelf en de powerpoints.
Samenvatting sociale psychologie I: sociale cognitie
HT1: Inleiding tot de sociale psychologie
1.1. Wat is sociale psychologie?
● Definities
→ Psychologie: wetenschap van gedrag en psychische processen van het individu
→ sociale psychologie: wetenschap die bestudeert hoe gedachten/gevoelens/gedragingen van mensen
worden beïnvloed door werkelijke/imaginaire aanwezigheid van andere mensen/gehele sociale situatie
→ Sociale invloed: effect dat woorden/daden/aanwezigheid van andere mensen hebben op onze
gedachtes/attitudes/gedrag
❖ onrechtstreekse poging: vb reclame, stem verkiezingen
❖ rechtstreekse poging: vb vrienden pushen om langer te blijven → deze onderzoeksterrein SP
❖ MAAR: sociale invloed breder/verder dan gedrag, ook gedachten/gevoelens/zichtbare handelingen
❖ + meer uitingsvormen dan doelbewust overreding
➢ enkel aanwezigheid kan al beïnvloeden
➢ gestuurd door goed-afkeuring van ouders,vrienden, leerkrachten
❖ invloeden kunnen ook botsen: interesse in wat er dan gebeurt in ons hoofd
➢ vb: conflicten wanneer waarde en normen van studenten die ze van thuis krijgen, botsen met
die van unif
● Vraag: waarom gedragen mensen zich zoals ze zich gedragen?
→ we kunnen vragen aan mensen zelf
→ MAAR: vaak niet bewust wat redenen achter hun eigen gedrag/gevoelens zijn
→ mensen misschien soms rechtvaardigingen maar dat niet altijd de reden
→ Vb: Massale zelfmoord Jonestown
❖ Enkele verklaringen van mensen: gedrogeerd/gehypnotiseerd, mensen al destructief
→ SP wil weten welke verklaring meest waarschijnlijk is
→ Dus enkele wetenschappelijke methoden ontworpen waarmee aannames/vermoedens/ideeën over
menselijk sociaal gedrag empirisch testen ipv afgaan op volkswijsheden
❖ eerst hypothese (=schatting doen obv onderbouwde aannames) opstellen voor vragen te kunnen
beantwoorden
❖ Dan experiment ontwerpen → gedetailleerd zodat situatie tot uitkomst komt
❖ Dit vergroot kennis en zo instaat voorspellingen te doen
❖ Resultaten gaan vaak tegen volkswijsheden in
→ uitvoeren experimenten is uitdaging: want mens hoogontwikkelde wezens
→ vragen SP overeen met filosofie maar SP op empirische wijze antwoord vinden
● Sociale psychologie en volkswijsheden
→ Heeft SP iets tegen volkswijsheden?
❖ nee, heel veel wijze observaties van journalisten, critici, schrijvers
❖ maar die bronnen elkaar vaak tegenspreken dus moeilijker te zeggen wie gelijk
❖ VB: welke factoren bepalen hoe we andere mensen vinden?
➢ ‘soort zoek soort’
➢ ‘tegenpolen trekken elkaar aan’
→ taak SP: onderzoeken wat specifieke eigenschappen zijn van omstandigheden waarbij een of ander
waarschijnlijkst is
● Focus sociale psychologie
1
, → SP onderscheidt zich van sociologie doordat ze zich niet bezighoudt met sociale situaties in objectieve
betekenis maar wel manier waarop beïnvloed worden door hun interpretatie/construct van sociale omgeving
❖ construct= manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen/begrijpen/interpreteren
→ dus belangrijker weten hoe mensen sociale wereld interpreteren dan objectieve eigenschappen van sociale
wereld
→ veel belang aan manier van interpreteren van sociale wereld + wortels van interpreteren
→ vb: als mensen interpretatie maken: zo positief voor hen mogelijk of zo accuraat mogelijk?
→ SP onderzoek richt zich op determinanten (= bepalende factor in een toestand of ontwikkeling) van
gedachten/gevoelens/gedragingen
● Sociale psychologie en verschil verwante disciplines
→ Persoonlijkheidspsychologie
❖ sociaal gedrag verklaren obv individuele verschillen (=aspecten persoonlijkheid die mensen
onderscheiden)
❖ SP: primair enkel persoonlijkheidsfactoren focussen zorgt ervoor dat je essentieel onderdeel vergeet
nl. matige rol van sociale invloed
❖ vb: massazelfmoord Jonestown: onwaarschijnlijk allemaal geesteziek
➢ welke macht/invloed Jim Jones
➢ wat effect van leven in gesloten gemeenschap
➢ …
❖ Hedendaags vb voor verschil tussen 2: Iemand is verlegen op feestje en staat alleen in hoekje, thuis
bij een diner is ze gezellig en vriendelijk
➢ 1e situatie: afstandelijk/Afwezig of verlegen
➢ 2e situatie: vriendelijk/gezellig
➢ ze is eigenlijk geen van allemaal en allemaal tegelijk
➢ interessante vraag: welke factoren zijn zo verschillend in beide sociale situaties dat ze
ingrijpend effect hebben op haar gedrag
→ Sociale wetenschappen bestuderen invloed van sociale factoren op menselijke gedrag
→ grootste verschil met SP is analyseniveau
❖ Klinische psy: niveau van individu
❖ SW: brede sociale/eco/politieke factoren die invloed hebben op gebeurtenissen
❖ Sociologie: sociale klasse/structuur, samenleving als geheel
❖ SP: psychologie van het individu
→ Analyseniveau in sw is vaak groep/sociaal systeem
→ Analyseniveau SP individu in context van sociale situatie
→ Vb: onderzoek naar agressie
❖ sociologie: waarom meer meer agressie in VS dan België
❖ SP: welke maten agressie voorafgegaan aan frustratie, begrijpen waarom mensen andere mensen
kwetsen
● Doel van sociale psychologie
→ identificeren van universele eigenschappen van de menselijke natuur die ervoor zorgen dat iedereen
gevoelig is voor sociale invloed los van klasse of cultuur
→ probleem: SP= jonge wetenschap: duw weinig ontdekkingen getest op algemeenheid in andere culturen
→ ontdekken van universele wetten en ook verschillen in totstandkoming van die wetten
→ crosscultureel onderzoek is waardevol
2
,1.2. De macht van de situatie
● De fundamentele attributiefout
→ gedrag verklaren obv persoonlijkheid
→ te vaak naar persoonlijkheidskenmerken kijken ipv naar de situatie
→ ‘concentreren op de vis en niet het water waarin die zwemt’
→ = neiging om de mate waarin iemands gedrag veroorzaakt wordt door de rol van de persoonlijke
eigenschappen en andere interne factoren te overschatten en de rol van externe/situationele factoren te
onderschatten
→ vb: onbeleefde serveerster
→ dit staat centraal in de SP
→ gevaar van attributieve manier:
❖ vals gevoel van veiligheid
➢ Zelfmoordterroristen zijn gestoorde mensen → veilig gevoel dat het ons niet kan overkomen
➢ Vergroot eigenlijk onze persoonlijke kwetsbaarheid voor destructieve sociale invloeden
❖ zorgt voor probleem te vereenvoudigen: beperkt kennis over oorzaken over gedragingen
❖ geeft slachtoffers de schuld
● vb: Welke strategie (competitief/coöperatief) gebruiken je vrienden om spel te spelen?
→ Meeste denken dat goed kunnen inschatten obv persoonlijkheid (Zachtaardig/doorzettend/…)
→ Denken aan persoonlijkheid en zo te kunnen voorspellen
→ Staan niet stil bij de aard van de sociale situatie
→ Onderzocht in het echt: resultaten:
❖
❖ de persoonlijkheidskenmerken weinig gedrag bepaald
❖ eerder de naam van het spel (een sociale norm over hoe spelers geacht werden zich te gedragen)
❖ competitieve kozen niet vaker voor competitieve strategie dan coöperatieve studenten
1.3. De macht van sociale interpretatie
● Begrip sociale situatie
→ hoe definiëren? objectieve eigenschappen bepalen van situatie
● Behaviorisme
→ gedrag gevolgd door beloning: sneller opnieuw, gedrag afgestraft: afnemen
→ S.F. Skinner
→ verdedigt stelling dat om menselijk gedrag te begrijpen naar bekrachtigende eigenschappen van omgeving
moeten kijken (geen denken of voelen)
→ verklaard dingen door specifieke objectieve factoren
→ behaviorisme heeft sterke punten + principes verklaren bep. gedragingen goed maar totaal geen aandacht
voor cognitie/voelen
→ vergeten dus manier waarop mensen hun omgeving interpreteren
3
, ● Gestaltpsychologie
→ basis: nadruk op construeren, manier waarop mensen sociale situaties interpreteren
→ onderzoekt hoe mensen fysieke wereld meenemen
→ subjectieve manier onderzoeken van hoe object in geest van mensen verschijnt
❖ ipv manier waarop objectieve fysieke eigenschappen van het object geheel vormen
→ geheel is anders dan de som der delen
→ richten op fenomenologie van de waarnemer (hoe een object op hem overkomt)
❖ Fenomenologie filosofische methode die probeert door geestelijke intuïtieve beschouwing van dingen
(niet door rationele kennis) de constitutie van de wereld in de geest en het wezen der dingen te
beschrijven
● Kurt Lewin
→ grondlegger van moderne experimentele sociale psychologie
→ jonge hoogleraar
→ Duitsland jaren 30 (joodse afkomst)
→ antisemitisme zwaar ondervonden en dat zijn denken beïnvloedt
→ SP vorm in belangstelling over onderzoek naar oorzaken/oplossingen voor stereotypering/vooroordelen
→ gestaltprincipes niet enkel voor perceptie object maar ook voor sociale perceptie
❖ belangrijker hoe mensen sociale wereld waarnemen /interpreteren dan de objectieve eigenschappen
● Fritz Heider
→ medeoprichter sociale psychologie
→ we reageren op wat we denken dat een ander waarneemt/voelt als aanvulling op wat de ander zou kunnen
doen
→ voortdurend bezig met de gemoedstoestand/gedachten van anderen (soms gelijk maar vaak niet)
● Constructen
→ constructen belangrijke gevolgen (vb: rechter in rechtszaak)
→ speciaal soort construct= ’naïef realisme’= overtuiging dat ieder van ons dingen waarneemt zoals ze echt
zijn dus als andere mensen dingen anders zien dan moet dat zijn omdat zij bevooroordeeld zijn (cf. Lee Ross)
→ vinden dus dat ze zelf objectief zijn en hun waarneming basis is voor overeenstemming (vb:
vredesvoorstellen Palestina-Israël)
→ vb; vriendin kust je ineens op de wang? 2 mogelijke reacties
❖ je denkt dat het stap is richting romantische relatie
❖ juist afstandelijke manier om duidelijk te maken dat vrienden wil blijven
❖ reactie begrijpen door manier te vinden om vast te stellen hoe jij je vriendins gedrag construeert ipv
de objectieve aard van de kus zelf te ontleden
➢ Hoe worden deze constructen dan gevormd?
1.4. De oorsprong van constructen: fundamentele menselijke motieven?
● Motieven
→ mensen complex, allerlei motieven ten grondslag van onze gedachten/gedragingen: honger, angst,
verlangen, liefde,...
→ twee motieven van essentieel belang:
❖ behoefte aan positief zelfbeeld
❖ behoefte om de wereld accuraat waar te nemen
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kianaooms. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
