Dit is de samenvatting van geschiedenis tijdvak 9 met kenmerkende aspecten en begrippen die je nodig hebt voor je eindexamen. Het is in chronologische volgorde geschreven met theorie en ook voorbeelden + belangrijke personen die tijd. De kenmerkende aspecten zijn goed weergegeven en ook uitgeschrev...
Tijdvak 9: Tijd van wereldoorlogen
Kenmerkende aspecten
● de rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie
● het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën: communisme en
fascisme/nationaalsocialisme
● de crisis van het wereldkapitalisme
● het voeren van twee wereldoorlogen
● racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden
● verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de
betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering
Paragraaf 9.1 - Oorlog en crisis
De negentiende eeuw was een goede periode in de Europese geschiedenis. Je had 5 grote Europese
mogendheden: Groot-Brittannië, Frankrijk, Oostenrijk-Hongarije, Rusland en Pruisen. De Verenigde
Staten voerden een politiek van isolationisme. Het machtsevenwicht werd verstoord. Er werden
bondgenoten ontstaan:
● Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië
● Groot-Brittannië, Frankrijk en Rusland
Op de Balkan woonden een aantal volkeren in een veelvolkerenstaat: Oostenrijk-Hongarije. Veel van
deze volkeren wouden onder invloed van het nationalisme een onafhankelijke staat worden. Toen
kroonprins Franz Ferdinand Bosnië (eerder ingenomen door Oostenrijk-Hongarije) bezocht werd hij
vermoord en verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië.
De Centralen (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije) waren ingesloten door Frankrijk en Rusland en
wouden geen tweefrontenoorlog. De Centralen wouden eerst Frankrijk aanvallen en daarna Rusland.
Toen ze in Noord-Frankrijk kwamen werden ze gestopt door Fransen en Britten. Er kwam een
loopgravenoorlog.
Er werden steeds nieuwere wapens ingezet zoals tanks, vlammenwerpers en gifgas. Rusland trok zich
in begin 1918 uit de oorlog waardoor Duitsland al hun troepen in het westen konden inzetten, echter
waren de Duitse soldaten helemaal op. Op 11 november 1918 tekenden de Duitsers de capitulatie.
Na de oorlog kwam het Verdrag van Versailles, daar werden de vredesbepalingen voor Duitsland
vastgelegd:
● Duitsland mocht maar een beperkt leger hebben
● Duitsland moest herstelbetalingen betalen aan Frankrijk en België
● Duitsland moest hun koloniën afstaan (o.a. Elzas-Lotharingen)
Amerika had erg geprofiteerd van de oorlog, de economie groeide sterk want ze vulden het Europese
tekort aan landbouwproducten, grondstoffen en industrieproducten aan. Er waren echter een aantal
negatieve kanten:
● overproductie in de landbouw: de prijzen dalen en de boeren werden steeds armer
● protectionisme (beschermen eigen markt): andere landen gaan hun eigen markt beschermen
waardoor de afzetmarkt wegvalt wat weer leidt tot overproductie
, ● groot verschil tussen arm en rijk: arme mensen werden aangemoedigd om
consumptiegoederen te kopen op afbetaling, mensen liepen met enorme schulden
● geen controle op de banken: de overheid stelde nauwelijks eisen aan de banken waardoor
bedrijven en particulieren veel meer geld kon lenen dan nodig was
De aanleiding van de economische crisis was de Beurskrach in 1929. Veel mensen hadden aandelen
gekocht met geleend geld waardoor de aandelen geen waarde meer hadden. De banken wilden hun
geleende geld terug maar men kon niet betalen dus de banken gingen failliet. De koopkracht nam
enorm af waardoor de fabrieken hun productie niet meer kwijt konden en gingen ook failliet. De
liberalen zeiden: niet ingrijpen, de markt herstelt zich vanzelf door vraag en aanbod. Franklin D.
Roosevelt nam in 1933 een paar beslissingen:
● New Deal
De New Deal zorgde op grote schaal voor overheidsingrijpen zoals:
● werkschaffingsprojecten (AAA, WPA, CCC, TVA, NRA)
● sociale uitkeringen
● minimumloon
De New Deal loste de crisis niet op maar verminderde het wel enorm
Paragraaf 9.2 - De Sovjet-Unie, een communistische heilstaat?
Er kwam steeds meer kritiek op de de tsaar van Rusland door de militaire nederlagen in de Eerste
Wereldoorlog. Er werd te weinig voedsel aan de steden geleverd en door de februarirevolutie in 1917
leidde tot het aftreden van de tsaar.
In de oktoberrevolutie in 1917 pleegden de bolsjewieken (communisten o.l.v Lenin) een staatsgreep
en de Voorlopige Regering afgezet. Lenin grijpt de macht en sticht een communistische staat. De
oktoberrevolutie kwam door 3 redenen:
● er was een grote armoede → Lenin beloofde land aan de boeren
● er waren grote verliezen tijdens WO1 → Lenin beloofde een eind te maken aan de oorlog
● de tsaar voerde een dictatuur en slecht bewind → Lenin beloofde dat het volk de macht zou
krijgen
Kenmerken totalitaire staat (een staat waarbij het totale leven van de bevolking gecontroleerd
wordt door de staat)
● 1 partij, 1 leider heeft de macht
● massamedia in dienst van de partij
● jeugd geïndoctrineerd
● tegenstanders uitgeschakeld
● terreur door geheime politie
● kunst onder controle van de staat
Kenmerken communisme
● alles van totalitaire staat
● afschaffen privé bezit , tegen het kapitalisme
● gelijkheid (economische gelijkheid)
● staat beheerst de economie d.m.v. vijfjarenplannen
○ nadruk op industrialisatie, verheerlijking van de arbeiders
○ collectivisatie van de landbouw
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sannevnx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
