MAATSCHAPPIJLEER HOOFDSTUK 1 PARLEMENTAIRE DEMOCRATIE
Paragraaf 1: wat als mensen er samen niet uitkomen?
De jaarlijkse vuurwerkoverlast is al jaren een voorbeeld van een maatschappelijk probleem.
▪ Actoren: individuen, groepen of organisaties die invloed proberen uit te oefenen op de oplossing van een
maatschappelijk probleem.
Vier kenmerken van een maatschappelijk probleem:
- Het gaat een grote groep mensen aan;
- Dat samenhangt met of het gevolg is van een maatschappelijke verandering;
- Verschillende meningen bestaan over de oorzaken en aanpak;
- Het vraagt om een gemeenschappelijke oplossing.
Wat maak het oplossen van maatschappelijke problemen lastig?
Het vinden van een oplossing voor een maatschappelijk probleem is lastig. Dat heeft drie oorzaken:
Actoren hebben waarde en normen die van elkaar verschillen.
• Verschillende actoren hebben vaak andere waarden en normen.
Waarden → principes of doelen die een individu, groep of samenleving belangrijk vindt (veiligheid of zorg voor milieu).
Normen → verwachtingen over hoe mensen zich behoren te gedragen (bijvoorbeeld op tijd aanwezig zijn op school).
Actoren hebben tegengestelde belangen.
• Belangen hebben te maken met het voordeel dat mensen ergens bij hebben.
Er is sprake van een collectieve-actieprobleem.
• Het is lastig om mensen zover te krijgen om het algemeen belang voorop te zetten in hun beslissingen. We noemen dit
het collectieve-actieprobleem. Dit probleem heeft twee belangrijke oorzaken:
1. Mensen willen wel bijdragen aan collectieve oplossingen voor een probleem. Maar het algemeen belang wordt alleen
gediend wanneer veel mensen tegelijkertijd hun gedrag veranderen.
2. De kosten van maatschappelijke problemen worden vaak gedeeld door de hele samenleving, waardoor een individu er
maar weinig voelt.
Wie lost het probleem dan op?
Als een maatschappelijk probleem erg complex is, kunnen de verschillende actoren proberen de overheid ervan te overtuigen dat
er een politieke oplossing moet komen. Hiermee wordt het maatschappelijk probleem een politiek probleem. We spreken van
politiek als de overheid betrokken is bij een situatie of als actoren vinden dat de overheid erbij betrokken zou moeten zijn.
De overheid is het hoogst bevoegde gezag binnen een bepaald grondgebied. In Nederland is er sprake van een gelaagde overheid.
Een van haar belangrijkste taken is het handhaven van de openbare orde en veiligheid. De overheid kan wetten uitvaardigen en
mensen dwingen om iets juist wel of niet te doen. De overheid is de enige actor die, via de politie en het leger, geweld mag
uitoefenen. Ook mag zij als enige de belasting heffen.
Wordt macht altijd via wetgeving uitgeoefend?
Kortom, de overheid heeft veel macht. De overheid heeft ook andere machtsbronnen dan wetgeving tot haar beschikking. Het
uitoefenen van macht gaat gemakkelijker wanneer mensen deze macht accepteren en erkennen. Dan is er sprake van gezag.
Hoe komt een politieke beslissing tot stand?
Het vinden van politieke oplossingen voor maatschappelijke problemen verloopt
volgens een vast patroon, met verschillende fasen. Het systeemmodel van politieke
besluitvorming.
- Een maatschappelijk probleem moet eerst op de politieke agenda komen,
dit heet de invoerfase.
- Daarna moet er door de politiek een oplossing worden bedacht in de vorm
van nieuwe wetgeving, dit is de omzetfase.
- Tot slot moet de nieuwe wet worden uitgevoerd, dit is de uitvoer fase.
De media vullen de rol in van de poortwachters. Dat zijn belangrijke schakels tussen
de samenleving en de politiek. Denk hierbij aan journalisten, vakbondsleiders,
hoogleraren, of belangrijke leden van een politieke partij.
Wat als mensen er samen niet uitkomen?
In Nederland hebben we een parlementaire democratie. Dat betekent dat we volksvertegenwoordigers vragen om waarden en
belangen af te wegen. Dat gebeurt alleen als een maatschappelijk probleem in de omzettingsfase is beland. De regering is
vervolgens verantwoordelijk voor een goed verloop van de uitvoerfase.
, Paragraaf 2: kiezen we voor meer vrijheid of meer gelijkheid?
Geld en kennis zijn machtsbronnen die iemand toegang geven tot gezondere voeding bijvoorbeeld. Laagopgeleiden hebben
meestal minder geld en kennis dan hoogopgeleiden.
In Nederland bestaan traditioneel drie grote politieke stromingen. Een politieke stroming bestaat uit een groep mensen die
vergelijkbare ideeën hebben over hoe een rechtvaardige samenleving eruitziet en welke rol de overheid daarin zou moeten
spelen.
▪ Het liberalisme → is al vanaf de 19e eeuw een van de grootste politieke stromingen in Europa. Voorbeelden van
liberalistische partijen zijn VVD en D66.
- Belangrijkste waarden: vrijheid en eigen verantwoordelijkheid.
- Liberalen streven naar een kleine overheid, die zorgt voor orde, veiligheid en basisvoorzieningen.
- Vinden grote inkomensverschillen niet erg.
▪ De sociaaldemocraten → vinden te grote inkomensverschillen wel erg. Zij geloven niet dat mensen volledig zelf
verantwoordelijk zijn voor hun succes of falen.
- Belangrijkste waarden: gelijkheid en solidariteit.
- Voorbeeld partijen zijn: PvdA, de Socialistische Partij (SP) en GroenLinks. GroenLinks behoort, net zoals de PvdA, ook tot
het ecologisme. Zij vinden dat welvaartsgroei niet ten koste mag gaan van ons milieu en het klimaat.
▪ De christendemocraten → kijken vooral naar de rol van de gemeenschap voor het aanpakken van maatschappelijke
problemen.
- Belangrijkste waarden: naastenliefde en gemeenschapszin.
- Christendemocraten geloven dat mensen vooral bereid zijn om voor elkaar te zorgen wanneer zij zich verbonden voelen
met elkaar. De overheid moet deze verbondenheid stimuleren, bijvoorbeeld door het belang van gedeelde waarden,
normen en tradities een plaats te geven in het onderwijs.
- Voorbeeld partijen zijn: CDA, ChristenUnie en de SGP.
Links of rechts?
In de politiek worden de woorden links en rechts gebruikt om de standpunten van partijen in te delen.
Er zijn drie grote thema’s of dimensies waarin links en rechts van mening verschillen.
• Economie
• Morele vraagstukken; homohuwelijk, euthanasie en abortus (verleden). Meervoudig ouderschap, euthanasie bij voltooid
leven, of legalisering van (soft)drugs (tegenwoordig).
• Identiteit
Linkse partijen: Rechtse partijen:
- Sociaaldemocratisch economisch beleid; de - Liberale vrijemarkteconomie; ondernemers en
overheid moet zorgen voor een sterke sociale bedrijven moeten zoveel mogelijk ruimte hebben
zekerheid. om zaken te kunnen doen.
- Progressief; zij vinden dat mensen het recht - Conservatief; willen traditionele waarden en
hebben om hun leven te leiden zoals zij dat zelf normen behouden.
willen. - Nationalistisch; voelen zich verbonden met
- Kosmopolitisch; voelen zich verbonden met de Nederland. Zij zien de multiculturele samenleving
wereld. Zien de multiculturele samenleving als als een gevaar.
iets positiefs.
Paragraaf 3: beslissen we met z’n allen, of namens ons allen?
Op kantonnaal en landelijk niveau worden veel beslissingen genomen via een referendum. Dit is een volksstemming, waarbij de
inwoners via de stembus voorstellen van de overheid goed- of afkeuren. Nederland kent op dit moment geen referenda op
nationaal niveau. Onder andere de PVV en FVD vinden dat Nederland ook referenda zou moeten hebben.
Een land zoals Zwitserland, waar burgers direct invloed hebben op wetgeving, is een directe democratie. Een land als Nederland,
waar gekozen volksvertegenwoordigers de wetgeving bepalen, is een indirecte democratie. In Nederland hebben burgers dus veel
minder direct invloed op het omzetten van maatschappelijke problemen naar politieke oplossingen.
Beslissen we zelf?
Het woord democratie komt van het Griekse ‘demos’ en ‘kratein’ en betekent zoiets als ‘het volk regeert’. Hoe een land de
democratie vormgeeft, verschilt enorm. Ondanks deze grote verschillen delen democratische landen een aantal basiskenmerken.
- In een democratie heeft de bevolking invloed op het beleid van de overheid en moet de overheid zich houden aan
bepaalde spelregels.
- Daarnaast hebben de inwoners basisrechten die ervoor moeten zorgen dat de overheid geen misbruik van haar macht
kan maken.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Jillberendsen7. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
