Aansprakelijkheidsrecht
Hoorcollege 1
Doelstellingen/ functies
HR 18 maart 2005, ECLI:NL:HR:2005:AR5213
- Feiten van het geval: baby Kelly
o Baby was meervoudig beperkt, aangeboren afwijking. Achteraf blijkt dat er
een verhoogde kans was op deze afwijking. Moeder van Kelly had eerder een
miskraam gehad en neef had zelfde chromozoom afwijking. Moeder had dit
gedeeld met verloskundige en wilde nader onderzoek. Verloskundige vond
dat niet nodig. Als er wel onderzoek had plaatsgevonden, had de afwijking
snel kunnen worden gecontracteerd en hadden de ouders de keuze gehad om
zwangerschap af te breken. Nu hadden ze die keuze niet. Kind ontwikkelde
zich slecht. Kelly kan na 2,5 jaar niet lopen, ziet slecht, herkent ouders niet, 9
keer opgenomen ivm ontroostbaar huilen ect. Ze heeft hier zelf ook last van.
Kelly heeft extra intensieve verzorging nodig en moeder had psychische
begeleiding nodig, wat ook weer extra kosten meebracht. Ouders wilde de
Kosten verhalen op de verloskundige en ziekenhuis waar zij werkte. Zij
hebben de verloskundige en het ziekenhuis aansprakelijk gesteld en namens
hunzelf en baby Kelly schadevergoeding gevorderd. Dit leidde tot wrongful
life vordering (onrechtmatig leven). Bij een wrongful life vordering gaat het
altijd om een schadevergoeding omdat een kind met ernstige afwijkingen is
geboren hetgeen aan een ander is toe te schrijven. In dit geval de
verloskundige. De schade is hier niet aangebracht door de verloskundige
(kunstfout), maar de fout zit hem in het verzuim om de aangeboren afwijking
vast te stellen (informatiefout).
- “Wrongful life”: Kunstfout of informatiefout?
o Kunstfout = gezonde vrucht wordt beschadigd door een hulpverlener.
o Informatiefout = aangeboren afwijking, dus had de verloskundige er niks aan
kunnen doen, maar had het wel tijdig kunnen vaststellen.
- Vorderingen van wie?
o Moeder
o Vader
o Kelly (kan zelf als meerderjarig is of bij minderjarig door ouders namens kind);
- Tegen wie? De medische hulpverlener, werkgever, kan ook door het kind tegen de
ouders (ik lijd door mijn ernstige beperking en jullie hebben ervoor gekozen mij
geborenen te laten worden. Hierdoor hebben jullie je zorgplicht jegens mij
geschonden, dus vergoed mijn schade. Is in Nederland nog nooit voorgekomen);
- Het wettelijk kader:
o Art. 6:74 (contractuele aansprakelijkheid), 6:162 (onrechtmatige daad) en
6:98 BW: 3 vereisten: fout, schade en causaal verband
Je hebt contractuele aansprakelijkheid, dus het niet nakomen van een
overeenkomst. En buiten contractuele aansprakelijkheid, dus
onrechtmatige daad.
o Casus baby Kelly: art. 7:446 en 7:453 BW: medische behandelovereenkomst,
goed hulpverlener?
1
, Er is medische behandelovereenkomst tussen verloskundige en
moeder. Eerste vraag is of de verloskundige een fout heeft gemaakt.
Maatstaf staat in 7:453 BW: gedragen als goed hulpverlener?
Rechtspraak heeft geconcretiseerd naar: redelijk bekwaam en redelijk
handelden verloskundige? Rechtbank benoemt deskundige om de
vraag te beantwoorden. Deskundigen: verloskundige had niet
gehandeld zoals ze had moeten handelen, hadden alarmbellen
moeten rinkelen na wat moeder vertelde over miskraam en neef.
Heeft ze niet gedaan, dus levert een toerekeningbare tekortkoming in
nakoming op (fout).
Vader en Kelly hadden ook vordering ingesteld. Is de verloskundige
ook tegenover hun aansprakelijk? HR zegt van wel. Vader was geen
partij bij de overeenkomst, maar belangen nauw betrokken, want
financieel verantwoordelijk voor Kelly. Hij was zo nauw betrokken dat
de tekortkoming in de nakoming van de behandelovereenkomst met
de moeder tegelijkertijd in strijd is met de zorgvuldigheid die in het
maatschappelijk verkeer betaamt jegens de vader. Dus onrechtmatige
daad richting vader. Kelly was ook geen partij bij de overeenkomst.
HR: moeder heef de overeenkomst in beginsel alleen namens zichzelf
gesloten, maar dat sluit niet uit dat de overeenkomst naar aard mede
is gericht op het verlenen van zorg richting het ongeboren kind (Kelly).
HR verwijst naar art. 1:2 BW: kind waarvan vrouw zwanger is wordt als
reeds geboren aangemerkt, als zijn belang dit vordert. Kelly haar
belang vordert dat zij als reeds geboren wordt aangemerkt, dus de
tekortkoming in de nakoming van de behandelovereenkomst met de
moeder is ook schending van zorgplicht jegens Kelly (onrechtmatige
daad richting Kelly).
- Fout: toerekenbare tekortkoming jegens moeder, onrechtmatige daad jegens vader
en Kelly
Vervolg
- Causaal verband: c.s.q.n (art. 6:74, 6:162 BW) en toerekening naar redelijkheid (art.
6:98 BW);
o Bij Kelly zegt HR dat er aan causaliteit is voldaan: fout verloskundig is
noodzakelijk voorwaarden voor de schade. Zonder de fout hadden ouders
geweten van beperking en zouden ze zwangerschap afbreken.
o HR: toerekening naar redelijkheid: verloskundige heeft de schade niet
veroorzaakte, want was geen kunstfout, maar informatiefout. Toch is schade
toerekenbaar. Verloskundige heeft indirect veroorzaakt door nalaten
onderzoek en zo mogelijkheid tot afbreken zwangerschap aan ouders
ontnomen. Dus die schade kan aan de fout worden toegerekend.
- Schade: materiële en immateriële schadevergoeding.
o Immateriële schadevergoeding: art. 6:106, lid 1 onder b: lichamelijk letsel,
aantasting eer en goede naam, of “andere aantasting in de persoon’’
‘Andere aantasting in de persoon’: HR: houd in ieder geval in dat de
ouders aanspraak hebben op immateriële schadevergoeding omdat
2
, keuzerecht is ontnomen om zwangerschap af te breken, zo zijn zij in
persoon aangetast.
Baby kelly zelf in haar persoon aangetast. Verloskundige verweer:
schadevergoeding kan niet worden toegewezen, omdat schade niet
kan worden vastgesteld. Om schade vast te stellen moet je huidige
toestand van Kelly vergelijken met als Kelly niet had bestaan en dat
gaat niet, ook onethisch om te zeggen dat ze beter af was als ze niet
zou bestaan. Huidige toestand mag je niet vergelijken met een gezond
bestaan, want verloskundige had gezond bestaan van Kelly niet in haar
macht had. Ook zonder de fout was Kelly nooit gezond geboren. HR
verwerpt dit (op grond van art. 6:97 BW). Kan de omvang niet
nauwkeurig worden vastgesteld, dan wordt deze geschat. Vergelijken
huidige toestand van Kelly toch met gezond bestaan van Kelly. Verschil
is de schade en komt voor vergoeding in aanmerking.
Art. 6:97 BW: hoe te begroten? Vergelijken met….?
- Andere bezwaren advocaten: “het klopt wel, maar het deugt niet”
o Hellend vlak? (brengt dat niet mogelijkheid dichterbij dat kinderen als Kelly
hun ouders aansprakelijk gaan stellen voor hun geboorte? Dat moeten we
niet hebben in de rechtspraak. HR: verwerpt het en zegt nee, Kelly heeft geen
recht op niet bestaan, ouders die keuze hebben om zwangerschap af te
breken, hebben die keuze en schenden geen zorgvuldigheidsnorm als kind
toch wordt geboren).
o Defensieve geneeskunde? (= artsen: kans op aansprakelijkheid is zo groot dat
ik mij maar terughoudend ga opstellen. Dus dan adviseren artsen ouders
eerder om tot abortus over te gaan dan ze anders zou doen, omdat ze bang
zijn aansprakelijk te worden gesteld (chilling effect). HR verwerpt dit.
o Menselijke waardigheid? (haar bestaan als schadepost zien is niet menselijk
waardig, dat ze beter af zou zijn geweest als ze niet had bestaan. HR: zegt nee
je moet het anders zien. Door de erkenning van haar waardigheid en het feit
dat ze is geboren met beperkingen dat een schadevergoeding haar in staat
stelt om zo veel mogelijk een normaal leven te wijzen. Rechter draait het dus
om)
Functies van het aansprakelijkheidsrecht (schadevergoeding)
- Compensatie (inclusief corrigerende rechtvaardigheid).
- Genoegdoening uit vaststellen aansprakelijkheid/schadevergoeding (inclusief niet-
financiële belangen).
- Preventie van onzorgvuldig gedrag (inclusief kostenallocatie, risicospreiding en
vermijden van inefficiënt gedrag).
Compensatie (van het onrecht)
- Herstel in de oude toestand (“restitutio in integrum”);
- Schadevergoeding in geld is de regel. Bestaat wel uitzondering: schadevergoeding in
andere vorm zoals natura (art. 6:103 BW);
- Materiële en immateriële schadevergoeding (art. 6:106 BW);
3
