Samenvatting
Samenvatting Thema 3 - Blok 3.6 Neuropsychologie (2015/2016)
- Instelling
- Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR)
Alle literatuur van thema 3 van blok 3.6 Neuropsychologie (Erasmus Universiteit Rotterdam 2015/2016)
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 23 pagina's
Voorbeeld 4 van de 23 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Blok 3.6 Neuropsychologie - Thema 3: Aandacht en executieve functiesExecutieve Functies
Kolb, B., & Wishaw, I. Q. (2015). Fundamentals of human neuropsychology. H16: The Frontal
Lobes
Frontale kwab anatomie
- Onze frontale kwab regelt ons gedrag ten opzichte van tijd en plaats. Dit kan de
frontale kwab alleen doen wanneer hij voorzien wordt van de relevante en
beschikbare sensorische en geheugen informatie
Onderdelen van de frontale cortex
Al het weefsel voor (anterior) de centrale sulcus = 30-35% van de neocortex
- Primaire motor cortex: betrokken bij eenvoudige bewegingen, zoals die van de
mond en de ledematen. Regelt ook de kracht en richting van bewegingen.
o Zijn cellen projecteren naar de subcorticale motor structuren zoals de
basale ganglia, de rode nucleus en naar het ruggenmerg.
- Premotorische cortex: zit voor de motor cortex en is actief bij het kiezen van
bewegingen vanuit het bewegingslexicon en het bevat de spiegelneuronen die
iemand anders zijn bewegingen herkent en gelijke of andere acties selecteert.
o De premotorische cortex kan beweging direct beïnvloeden – door de
corticospinal projecties – of indirect – door projecties naar de motor
cortex.
o Alle premotorische gebieden ontvangen projecties van de dorsolaterale
prefrontale cortex, dit impliceert dat dit gebied bewegingen van de
ogen en ledematen regelt.
- Prefrontale cortex (PFC): gebied voor de motor, premotor en cingulate cortex.
De prefrontale regio’s ontvangen input van de mesolimbische dopamine cellen
in het tegmentum à deze input speelt een belangrijke rol in het reguleren van
de reactie van prefrontale neuronen op stimuli. Abnormaliteiten in deze
projectie spelen een centrale rol in schizofrenie en verslaving.
o PFC heeft 3 regio’s:
§ Dorsolaterale prefrontale cortex (DLPFC): sterk verbonden
met de posterieure pariëtale cortex.
§ Orbitofrontale cortex (OFC): Krijgt input van alle sensorische
modaliteiten en projecteert naar de amygdala en de
hypothalamus à beïnvloeden van het autonome zenuwstelsel (veranderingen in
bloeddruk, ademhaling, enz.). Deze fysiologische veranderingen zijn belangrijk bij
emotionele reacties.
§ Ventromediale prefrontale cortex (VMPFC): is ook verbonden met de amygdala en
de hypothalamus en ook met het periaqueductal gray (PAG) in de hersenstam.
VMPFC is gelinkt aan structuren die zorgen voor emotioneel gedrag.
- Anterieure cingulate cortex (ACC): heeft bidirectionale verbindingen met de motor, premotor,
prefrontale cortex en met de insula.
Het connectoom en de frontale cortex
- De frontale kwab regio’s staan centraal in veel corticale netwerken
o Brain default network: verbindt hersenregio’s met elkaar die actief zijn wanneer een
deelnemer aan het rusten is in plaats van aan het meedoen met specifieke cognitieve taken.
o Salience network: activiteit in de ACC, aanvullende motor cortex en de anterieure insulare
cortex à meest actief wanneer een gedragsverandering nodig is en het werkt als modulator
van de activiteit van andere netwerken.
- Prefrontale cortex ook belangrijk in veel corticale netwerken die betrokken zijn bij emotioneel gedrag.
De VMPFC speelt vooral een actieve rol in deze netwerken en stemmingsstoornissen zijn het resultaat
van abnormale activiteit in deze systemen.
Frontale kwab theorie
Frontale kwab patiënten hebben moeite met:
§ Plannen en selecteren van verschillende opties
1
, Blok 3.6 Neuropsychologie - Thema 3: Aandacht en executieve functies
§ Negeren van overbodige stimuli en bij de taak blijven
§ Bijhouden in welke winkels je al bent geweest en welke items je al hebt gekocht (is aan de hand van
het gegeven voorbeeld in het boek)
- Bovenstaande eisen van de taak worden ook wel temporale (tijd) organisatie van gedrag genoemd.
- De frontale kwab bevat controle systemen die gedrag strategieën implementeren in reactie op zowel
interne als externe cues.
- De premotor en prefrontale regio’s dragen op verschillende manier bij aan de controle functies
(executieve functies)
Functies van de premotor cortex
De motor cortex voert individuele bewegingen uit, maar de premotor cortex selecteert de bewegingen uit het
lexicon die uitgevoerd moeten worden.
- Passingham (1993): de premotor regio’s primaire functies zijn het selecteren van gedragingen in
reactie op externe cues (komen wanneer je wordt geroepen), en de aanvullende motor regio’s hebben
een grotere interne bijdrage wanneer zulke cues niet beschikbaar zijn.
- De premotor cortex wordt geactiveerd bij beweging sequenties die gestimuleerd worden door externe
cues.
- Motorische handelingen kunnen geassocieerd worden met cues (vb. rood/groen stoplicht) à training
waarbij dit wordt bewerkstelligt zorgt voor toegenomen activiteit in de premotor cortex
Functies van de prefrontale cortex
De motor cortex is verantwoordelijk voor het maken van bewegingen, de premotor cortex selecteert de
bewegingen en de prefrontale cortex regelt de cognitieve processen die geschikte bewegingen kiest op een
bepaald moment of op een bepaalde plek. Deze selectie kan gestuurd worden door geïnternaliseerde
informatie of door externe cues, of in reactie op context of zelfkennis.
- Interne cues: de geïnternaliseerde opname van wat er zojuist is gebeurd is onafhankelijk van
bestaande sensorische informatie en kan het temporale geheugen/werkgeheugen/korte-termijn
geheugen genoemd worden.
o Temporaal geheugen: neurale opname van recente gebeurtenissen en hun volgorde. Deze
gebeurtenissen kunnen gerelateerd zijn aan dingen of bewegingen en ontlenen hun
informatie van object-herkenning (ventraal) of motorische (dorsaal) stromen van sensorische
verwerking.
o Zowel de dorsale als ventrale stromen projecteren naar de prefrontale cortex, maar naar
verschillende gebieden à temporaal geheugen voor zowel motorische als object informatie.
o De dorsolaterale gebieden zijn voornamelijk betrokken bij het selecteren van gedrag
gebaseerd op het temporale geheugen
- Externe cues: mensen waarbij hun temporale geheugen defect is worden afhankelijk van
omgevingscues om hun gedrag te bepalen à gedrag is niet onder de controle van interne kennis maar
wordt door externe cues geregeld
o Mensen met frontale kwab schade hebben moeite met het inhiberen van gedrag gericht op
externe stimuli (vb. afgeleid worden door externe cues enz.)
o Orbifrontale cortex staat centraal in het leren door associatie (bepaalde stimuli koppelen aan
beloning)
- Context cues: gedrag is afhankelijk van de context à gedrag is in sommige situaties geschikt en in
andere niet.
o Het kiezen van gedrag in een bepaalde context vereist gedetailleerde sensorische informatie,
dit wordt overgedragen naar de inferior frontale cortex vanuit de temporale kwab.
o Affectieve context komt van de amygdala.
o Mensen met orbifrontale laesie hebben moeite met context, vooral in sociale situaties.
- Autonoetic bewustzijn: vorm van autobiografische kennis die het zelfbewustzijn bindt als een
continue entiteit door de tijd. Beperkingen in het autonoetic bewustzijn zorgen voor tekorten in
gedragsregulatie à gedrag wordt beïnvloed door onze persoonlijke ervaringen en levensdoelen voor
de toekomst.
Asymmetrie van de frontale kwab functies
- Beiden hersenhelften spelen een belangrijke rol in bijna alle gedragingen à de lateraliteit van de
functies die verstoord zijn door frontale kwab laesies is minder opvallend dan bij laesies in de meer
posterieure kwabben.
2
, Blok 3.6 Neuropsychologie - Thema 3: Aandacht en executieve functies
- Mensen met bifrontale laesies zijn ernstig beperkt in het
rapporteren van tijd en in het decoderen van spreekwoorden à
effecten die weinig gezien worden bij unilaterale frontale laesies.
- Tulving et al. (1994): de linker en rechter frontale kwab spelen een
andere rol in geheugenverwerking à de linker prefrontale cortex
speelt een grotere rol in het coderen van informatie in het
geheugen; de rechter prefrontale cortex is meer betrokken in het
ophalen van herinneringen.
Heterogeniteit van frontale kwab functie
- Verschillende functies worden aangetast door laesies op
verschillende plekken in de frontale kwab.
Symptomen van frontale kwab laesies
Verstoringen van motorische functies
Fijne bewegingen, snelheid en kracht
- Schade aan de primaire motorcortex à chronisch verlies van het vermogen om fijne, onafhankelijke
vingerbewegingen te maken, waarschijnlijk door een verlies aan directe corticospinal projecties op
motorneuronen. Daarnaast is er ook een verlies aan snelheid en kracht in zowel hand als ledemaat
bewegingen in het contralaterale ledemaat.
- Verlies van kracht kan ook komen door andere laesies (prefrontale cortex), niet alleen door een laesie
aan de primaire motorcortex.
Programmeren van beweging
- Verwijdering van de aanvullende motorcortex à voorbijgaande verstoring van bijna alle vrijwillige
bewegingen (inclusief spraak als de linker kant verwijdert wordt)
o Herstel is snel en de enige permanente beperking is in het uitvoeren van snel wisselende
bewegingen met de handen of vingers
o Relatief weinig symptomen à komt doordat de linker en rechter premotor cortexen beiden
deelnemen in het programmeren van beweging.
- Frontale kwab laesies à moeilijkheden met het ordenen van de verschillende componenten van de
sequentie in een ketting van bewegingen.
- Frontale kwab schade à verstoord het kopiëren van gezicht bewegingen, maar niet van
armbewegingen
Vrijwillig staren
- Frontale kwab laesies à aanpassingen in vrijwillige staren
o Moeite met het vrijwillig richten van de ogen op belangrijke informatie
Corollary discharge/reafference
- = wanneer je je ogen bewegen blijft de wereld stil staan à komt doordat bij oogbeweging een neuraal
signaal (corollary discharge) wordt afgegeven dat er beweging plaats vindt, waardoor de wereld stil
blijft staan.
o Het signaal gaat van de frontale kwab naar de pariëtale en temporale associatie cortex
- Frontale kwab laesie à zorgt niet alleen voor verstoring van bewegingsproductie, maar kan ook
interfereren met de boodschap naar de rest van het brein dat er beweging plaats vindt. à perceptie
van de wereld door de posterieure associatie wordt aangetast.
Spraak
- Frontale kwab bevat twee spraak zones:
o Broca’s gebied: kan gezien worden als extensies van het laterale premotor gebied + belangrijk
bij het ophalen van een woord aan de hand van objecten, worden, letters of betekenis à
Broca selecteert woorden op basis van cues.
§ Beroerte in Broca gebied à beperkt in het gebruik van werkwoorden en het
produceren van de juiste grammatica (agrammatisme).
o Het aanvullende spraak gebied: kan gezien worden als extensie van het aanvullende motor
gebied + nodig bij het ophalen van woorden zonder externe cues (herinneren)
§ Beroerte in aanvullend spraak gebied à kunnen vaak niet praten, het vermogen om
te praten komt meestal na een paar weken terug bij mensen met een unilaterale
laesie, maar niet bij mensen met een bilaterale laesie.
3
, Blok 3.6 Neuropsychologie - Thema 3: Aandacht en executieve functies
Verlies van divergent denken
Verschil tussen pariëtale- en temporale kwab laesies en frontale kwab laesies à posterieure laesies zorgen
vaak voor dramatische vermindering van IQ scores, maar frontale laesies niet.
- IQ testen meten vaak intelligentie aan de hand van convergent denken à 1 correct antwoord op de
vraag
- Bij frontale kwab laesies zorgen niet voor een achteruitgang in convergent denken, maar juist in
divergent denken – zoveel mogelijk antwoorden op een vraag
Spontaniteit van gedrag
- Frontale kwab laesies à verlies van spontane spraak
- Verbale vloeiendheid à voornamelijk aangetast door schade in de linker orbitofrontale regio, maar
laesies in de rechter orbitofrontale regio kan ook voor vermindering hierin zorgen. Kenmerken:
o Lage output: weinig woorden kunnen verzinnen die met een bepaalde letter beginnen
o Regels breken: woorden met meer dan 4 letters opschrijven
o Trillend handschrift: beetje als een kind
o Volhardendheid: blijven praten tijdens de test en door blijven zoeken naar objecten die
beginnen met de vereiste letter
- Frontale kwab patiënten à verminderde spontaniteit in spraak, tekeningetjes maken en in hun
algemene gedrag
o Frontale kwab patiënten worden vaak gezien als lui en komen moeilijk uit hun bed enz.
Strategie formatie
- Frontale kwab laesie à beperkt in het ontwikkeling van nieuwe cognitieve plannen of strategieën om
problemen op te lossen.
Omgevingscontrole over gedrag
Een van de meest bekende geobserveerde karaktertrekken van een frontale kwab patiënt is de moeite in het
gebruiken van omgevingscues (feedback) om een verandering in hun gedrag te reguleren.
Reactie inhibitie
- Patiënten met een frontale kwab laesie blijven constant doorgaan in reactie op verschillende test
situaties, vooral waarbij er veranderende eisen zijn
o Wisconsin Card-Sorting Test à schade in de linker dorsolaterale prefrontale cortex zorgt
voornamelijk voor het niet kunnen doen van deze test omdat er niet wordt verandert van eis
waarop de kaarten gesorteerd moeten worden
§ Laesies in de rechter frontale kwab of ergens anders in de linker frontale kwab
zorgen ook voor tekorten, maar dan weer voor andere
- Frontale kwab is nodig voor gedragsflexibiliteit
- Frontale kwab schade à Stroop taak is erg moeilijk voor hen doordat ze het lezen van het woord niet
kunnen inhiberen
Risico nemen en regels breken
- Frontale kwab patiënten hebben moeite met het voldoen aan instructies
- Frontale kwab patiënten nemen meer risico’s en nemen van risico’s wordt erger als er ook schade is
aan de temporale kwab
- De OFC is onderdeel van het beslissing-maak circuit dat de hoeveelheid onzekerheid in de wereld
evalueert à schade zorgt voor meer risicogedrag
Zelfregulatie
- Ventrale frontale schade à tekorten in het reguleren van gedrag in ongestructureerde situaties, deels
door verlies van autonoetic bewustzijn.
- Verlies van autobiografische kennis maakt het moeilijk om gebeurtenissen in context te zetten en leidt
tot moeilijkheden in het reguleren van gedragsflexibiliteit
Associatief leren
- Grote frontale laesies à onvermogen om gedrag te reguleren in reactie op externe stimuli (leren van
ervaring)
Slecht temporaal geheugen
Studie naar temporaal geheugen in apen
- Frontale cortex speelt een rol bij het korte-termijn geheugen processen en verschillende prefrontale
regio’s regelen de opslag van verschillende typen informatie.
o Deel in de dorsolaterale prefrontale cortex speelt waarschijnlijk een rol bij de interne
representatie van spatiële informatie
o Dorsomediale regio’s spelen waarschijnlijk een rol in object informatie
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Roos134. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 84251 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen