Dit is de samenvatting van maatschappijleer in VWO 4. Paragraven: 3.7, 3.8, 5.1, 5.3, 5.4, 5.5, 5.6. Ik heb er zelf een 8,4 mee gehaald. Veel succes met leren en hopelijk kan ik je er een beetje bij helpen.
Maatschappijleer
3.7 Gemeente en Provincie
Het rijk kan niet alles beslissen over een stad of dorp dus delegeert het Rijk bevoegdheden aan
lagere overheden: provincies, waterschappen en gemeenten.
Subsidiariteitsbeginsel: hogere instanties voeren geen taken uit die lagere instanties kunnen doen.
Daarvoor zijn redenen te benoemen:
Elke provincie of gemeente heeft eigen specifieke problemen (in Amsterdam is er grote
woningnood terwijl er in Limburg sprake is van een krimp van de bevolking).
Inwoners van verschillende provincies en gemeenten hebben meer mogelijkheden om de
politieke besluitvorming te beïnvloeden. Doordat lokale bestuurders dichter bij de burgers
staan kunnen ze makkelijker worden aangesproken.
Provincies hebben vooral taken op de terreinen ruimtelijke ordening en milieu. In de structuurvisie
van de provincie staan de plannen voor de indeling van de ruimte.
Elke 4 jaar zijn er verkiezingen voor de Provinciale Staten, een bijzondere taak is dat zij leden van de
eerste kamer kiezen en ook kiezen ze de leden van de Gedeputeerde Staten: het dagelijks bestuur
van de provincie. De voorzitter van beide Staten heten ook wel de commissaris van de koning. Hij/zij
wordt niet gekozen maar benoemd.
De waterschappen vormen de oudste bestuurslaag in ons democratische stelsel. Ze houden zich nu
bezig met: schoon water (in sloten, rivieren en meren), beschermen NL tegen overstromingen door
dijken goed te onderhouden en ruimte te maken voor de rivieren. Een waterschap wordt door een
dijkgraaf geleid. De waterschapsverkiezingen vinden elke 4 jaar plaats en het zijn er nu nog maar 21.
Het gemeentebestuur zorgt ervoor dat het openbare leven in een gemeente goed verloopt, hun
taken zijn: bijhouden bevolkingsregister, sluiten van huwelijken, ophalen van vuil, de openbare
verlichting (lantaarnpalen), verlenen van bouwvergunningen en het aansturen van de politie. Verder
vult de gemeente de provinciale structuurvisie in door middel van bestemmingsplannen.
Gemeenteraadsleden worden elke 4 jaar rechtstreeks gekozen. Het aantal leden is afhankelijk van
het aantal inwoners in de gemeente. Het dagelijks bestuur is in handen van het college van
burgemeester en wethouders (B en W afgekort). Na de gemeenteraadsverkiezingen kiest de
grootste partij uit met wie ze wil samenwerken, deze partijen bepalen wie de wethouders worden
(elke wethouder heeft een eigen beleidsterrein bijv. zorg of economie), ze zijn geen lid van de
gemeenteraad. Hier geldt dualisme; de gemeenteraad controleert het college van B en W (die heeft
vooral een uitvoerende taak).
Burgemeester: hij/zij is hoofd van de brandweer en politie en is verantwoordelijk voor de openbare
orde en veiligheid in de gemeente. Bij rampen heeft de burgemeester de leiding. Een andere taak is
het voorzitten van vergaderingen van de gemeenteraad en van het college van B en W. De
gemeenteraad doet elke 6 jaar een voorstel voor de post van burgemeester, de minister van
binnenlandse zaken benoemt hem/haar officieel samen met de koning. Veel mensen vinden het
democratischer om te stemmen op een burgemeester omdat ze denken dat de burgemeester dan
op meer steun van de bevolking kan rekenen, tegenstanders zeggen dat de gekozen gemeenteraad
en burgemeester tegenover elkaar kunnen staan en het niet duidelijk is wie het voor het zeggen
heeft.
, Gemeenten hebben door decentralisatie veel nieuwe taken gekregen, het doel is dat ze zo
maatwerk leveren dat beter aansluit bij de werkelijke behoeften van hun inwoners. Het geld
hiervoor krijgen ze van de centrale overheid.
Het gemeenten aantal is van 741 naar 352 gegaan, dit komt door gemeentelijke herindelingen,
waardoor kleine gemeenten worden samengevoegd of opgaan in grotere gemeenten. Ze worden
vooral samengevoegd om de gemeentelijke kosten te verlagen, bijv die van een eigen stadhuis. Ook
hebben grotere gemeenten meer bestuurskracht om grotere opdrachten vanuit de landelijke
politiek uit te voeren. Als gemeenten niet willen fuseren kunnen ze ook op bepaalde
beleidsterreinen samenwerken.
Provincies en gemeenten hebben bestuurlijke autonomie (zelfbestuur), maar zijn tegelijkertijd
verbonden aan wat er landelijk speelt. Dit leidt soms tot spanningen.
3.8 Internationale politiek
Samenwerking met andere landen is vaker nodig om oplossingen te vinden voor wereldproblemen
zoals klimaatcrisis, pandemieën, vluchtelingen en oorlogen. Nederland werkt internationaal samen
met de EU, VN en de NAVO. Soevereiniteit: het exclusieve recht van een staat om van buitenaf
beslissingen te nemen.
Na de oorlog besloten veel landen samen te werken bij de productie van kool en staal. De Europese
Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS): samenwerking tussen West-Duitsland, Frankrijk, Italië,
Nederland, België en Luxemburg. Opgericht in 1951, vanaf 1957 verenigde deze 6 landen zich in de
Europese Economische Gemeenschap (EEG): ze stemden onderling de wetgeving op elkaar af
waardoor het makkelijker werd om te handelen.
Oprichting EU: De EEG groeide en steeds meer landen wilden aansluiten, de belangrijkste eis was dat
het land niet alleen economische maar ook politieke hervormingen zou doorvoeren (vrije en eerlijke
verkiezingen en het terugdringen van corruptie). Zo ging bijv Spanje van een autoritair regime (land
met 1 leider) over tot een democratie. Een andere belangrijke gebeurtenis was het verdrag van
Maastricht: het doel van dit verdrag was verdere Europese integratie: het streven om in Europa tot
meer eenheid te komen. Door dit verdrag ontstonden de EU en de EMU (Economische en Monetaire
Unie). Het Verenigd Koninkrijk stemde als eerste lid voor een uittreding.
Interne markt: vrije verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal in de EU. Hierdoor kun je
in een ander Europees land studeren en werken. Verdrag van Schengen: in 1985 afgesproken de
binnengrenzen niet meer te controleren. Bij Europese integratie hoort ook de overgang naar de
euro. 19 Landen behoren nu tot de eurozone: de groep van Europese landen die een gecoördineerde
economische, financiële en monetaire politiek voeren. Door de invoering kunnen bedrijven nog
makkelijker handel met elkaar drijven en hoef je geen geld meer te wisselen.
Op een aantal terreinen is de EU een supranationale organisatie: betekent dat aangesloten landen
bevoegdheden hebben overgedragen aan de EU, besluiten worden bij meerderheid van stemmen
genomen (gaat bijv over gebruik van chemische stoffen en afvalverwerking). Op weer andere
terreinen is de samenwerking intergouvernementeel: besluiten kunnen alleen genomen worden
met instemming van alle afzonderlijke landen, landen kunnen hierbij ook gebruikmaken van hun
vetorecht: het recht om een besluit tegen te houden, ook als de meerderheid voor heeft gestemd.
Hier kan ook gebruik van worden gemaakt als een land de EU wil toetreden.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mirtevannieuwenhuizen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,89. Je zit daarna nergens aan vast.
