Samenvatting
Samenvatting onderdeel ethiek
- Vak
- Instelling
Samenvatting van onderdeel ethiek
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 65 pagina's
Voorbeeld 4 van de 65 pagina's
In winkelwagen
In winkelwagen
gesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgenjeannettevanengelenhoven
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting ethiekVerantwoording
Het eerste deel is ethiek = een filosofische reflectie over het zedelijk leven van de mens
aanreiken in de vorm van een kritische probleemstelling omtrent de samenhang tussen
ethiek en identiteit. In het tweede deel gaat het over deontologie (inzicht in het
professionele handelen en de daarmee gepaarde deontologische problemen). Deze
disciplines zijn niet gemakkelijk te verenigen.
Inhoud van de cursus
Deel 1: twee grote ethische systemen die we de ethiek van de braafheid noemen zij
zien het goede handelen als resultaat van braaf conformeren aan een wet:
De deugdenleer van Aristoteles
De formele ethiek van Kant
Het utilitarisme van Bentham/Mill
Deel 2: bekritiseren de ethiek van hun voorgangers (probleem in moralisering +
gespleten subject, het IK of de identiteit van de mens om kritiek op het begrijpen van
goede handelen te geven)
Nietzsche en Levinas hebben hierop kritiek. Zij wijzen op het probleem van
moralisering
Deel 3: trekken de kritische houding van Nietzsche en Levinas door en volgen een
denklijn, namelijk die van de Lacaniaanse psychoanalyse.
Achterliggende probleemstelling van de cursus
Moralisering en moraal niet verwarren:
Moraal = de leer/reflectie over goed en kwaad. Het moraal stelt de vraag hoe de
werkelijkheid eruit zou moeten zien maar is geen analyse van de werkelijkheid
moraal is voorschrift en geen beschrijving.
Moralisering = manier om met moraal om te gaan.
Moraliserend denken = wanneer men bewust of onbewust sociale bekommernis
aanwendt met als doel het idee hoog te houden dat men zelf in wezen goed is. We zien
daarbij niet in dat die moraliserende houding mede oorzaak is van het kwaad waar we
ons van afkeren omdat die houding een verkeerd inzicht biedt in de menselijke en sociale
werkelijkheid.
Het moraliserende idee dat de mens in de grond zuivere goedheid is wordt
tegengesproken in de cursus. De mens is niet van nature goed en sociaal. De cursus zal
duidelijk maken dat we pas ethisch worden wanneer we ons ook bewust zijn van het
kwaad dat in onze beste bedoelingen kan schuilen. In de cursus gaan we uit van
filosofisch materialisme = de werkelijkheid brengt niet spontaan uit zichzelf een
rechtvaardige menselijke wereld voort. Goedheid op zich bestaat niet en in de kern van
het goede schuilt er een soort kwaad.
In deze cursus ondernemen we een poging om wat betreft ethiek te ontsnappen aan het
moraliserende denken. Moraliserend denken is een reëel gevaar voor een deontologische
aanpak van ethische problemen binnen het werkveld van de student.
Het is mogelijk – en zelfs noodzakelijk –om ‘het ethische goede’ te denken, niet vanuit
‘het goede op zich’, maar vanuit het inzicht dat zoiets als ‘het goede op zich’ niet bestaat.
Een ethische houding die naam waardig vereist het besef dat het goede altijd ook op een
of andere manier is besmet door het kwaad waartegen het de strijd aan bindt. Dat er met
andere woorden geen zuiver goed uitgangspunt is, van waaruit vervolgens een zuiver
goed handelen kan voortvloeien. Ingaand tegen de moraliserende visie op het goede en
het ‘goede handelen’, gaat deze cursus ervan uit dat het goede op zich niet bestaat. Niet
dat we niet in staat zijn goed en ethisch te handelen. Het is de mens niet gegeven uit te
gaan van een probleemloos uitgangspunt, zoals de moderne mythe graag voorhoudt.
,Integendeel, het punt van waaruit hij met de wereld (inclusief zichzelf) omgaat, is zelf zo
problematisch dat het alleen maar kan functioneren als die problematische aard wordt
verdonkeremaand/verdrongen.
,Algemene inleiding: moralisering en moderniteit
Subject = het denkende ik/je bewustzijn/de waarnemer
Object = waargenomen niet-ik/de waargenomene/kan een object zijn etc./buiten de mens
gelegen
Wat is moralisering?
= wijzen op morele maatstaven.
Moraal is de reflectie over de leer van goed en kwaad. Moralisering is een manier
om met die moraal om te gaan. Dit is typisch voor het niet-wetenschappelijke
discours van de mens. De kenmerken van de mens zijn dan dat hij vrij, zelfstandig
en in de grond probleemloos is. Er zijn problemen maar niets dat hij niet aankan.
Naar het kwaad kijken bevredigt omdat dat jou aan de kant van het goede plaatst.
Het moraliserende discours brengt een scheiding aan tussen goed en kwaad en
plaats ons dan aan de kant van het goede. Die moraliserende houding is mede
oorzaak van het kwaad.
Volgens de moralisering is het voornaamste middel om de samenleving te
reguleren wet en repressie/onderdrukking.
Moreel stelt de vraag naar hoe de werkelijkheid er uit zou moeten zien en wat er
wenselijk is. Ze houdt geen analyse van de werkelijkheid in.
Hoe we tegenwoordig over de mens denken wordt gekenmerkt door contradictie (twee
beweringen of waarnemingen die elkaar uitsluiten en tegelijkertijd waar moeten zijn):
1. Niet wetenschappelijk discours: stelt dat de mens een zelfstandig en vrij subject is
met een unieke eigenheid en onvervangbare uniciteit massale erkenning van
het subject
2. Wetenschappelijk discours: neemt de uniciteit van de mens en het subjectieve
minder serieus massale ontkenning van het subject
Het niet-wetenschappelijke discours/gesprek over de mens
Tegenwoordig zien we de mens als vrij en zelfstandig. Een moraliserende houding brengt
een heldere scheiding tussen goed en kwaad en plaatst onszelf aan de goede kant. We
worden overspoeld met beelden over hoe slecht het met anderen gaat. Het valt ons niet
op hoe moraliserend die beelden zijn: ze zijn zo geconstrueerd dat ze onszelf een goed
gevoel geven. Doordat we zien dat het kwaad elders is, denken we dat het hier goed is.
Naar kwaad kijken is bevredigend omdat het jezelf aan de goede kant plaatst. Dit alles
zet de mens neer als oorspronkelijk goed, kwaad kan enkel van buitenaf de mens
aantasten. De mens is dan probleemloze goedheid dat een basis geeft om het kwaad van
zich af te houden.
Wat we niet inzien deze moraliserende houding is zelf mede oorzaak van het kwaad
waar we ons van afkeren (we blijven kijken naar slechte beelden om onszelf goed te
voelen). Het moraliserende discours brengt dan een scheiding aan tussen goed en kwaad
waarbij we onszelf aan de kant van het goede zetten. Met andere woorden: als mens
worden we geconfronteerd met kwaad maar we worden er niet door aangetast.
Uit deze opvatting volgt dan ook dat men het beste de samenleving kan reguleren door
wetten en onderdrukking. Deze ideologieën hebben aantrekkingskracht vanwege hun
populistische ondergrond: de brave burger beschouwt zijn slagen in het leven als
resultaat van eigen vrije keuze. Rechts (recht en orde) en liberaal (vrijheid en autonomie)
vinden elkaar hier.
Moralisering is typisch voor de niet-wetenschappelijke discours over de mens. Deze
moralisering gaat echter samen met het wetenschappelijk discours. De wetenschap ziet
de mens als louter objectief maar ze blijft de mens positioneren als een in zichzelf
rustend subject. De wetenschap doet dat verholen en de niet-wetenschap kan dat
openlijk doen. Ze bevestigen beide de moderne mythe namelijk: de mythe van het op
zichzelf staande, zuivere en onaantastbare subject.
Het wetenschappelijke discours over de mens
, De wetenschap neemt de mens als zelfstandig en vrij subject minder serieus. Het gaat
over de studie van het objectieve aan de mens, hoe wordt de mens bepaald door
opvoeding, milieu, levensfase, etc. De wetenschap zoekt naar regelmatigheden in gedrag
waardoor ze geen vrijheid kunnen vinden. Dit verschilt veel met de mythe van het vrije
subject/niet-wetenschappelijke discours.
Lamettrie was de moderne filosoof (geneesheer) die alle bewuste activiteiten van de
mens wilde herleiden tot puur lichamelijke reacties. M.a.w.: in die benadering verdween
de Cartesiaanse geest.
De huidige wetenschap kent een Cartesiaanse structuur. De Cartesiaanse twijfel is in de
filosofie van René Descartes een manier van zoeken naar zekerheid door systematisch
aan alles te twijfelen. Zijn idee is dat als je alles weglaat waaraan getwijfeld kan worden
je overhoudt wat noodzakelijk waar is. Een oorzaak van fouten is dat wij worden bedrogen
door onze zintuigen en denkbeelden. Descartes kwam tot de conclusie: wát ik denk is in
de meeste gevallen niet waar, maar dát ik denk wel (ik denk, dus ik besta). Met de
stelling Cogito, ergo sum neemt Descartes een standpunt in: hij scheidt de geest van het
lichaam. Via allerlei gedachte-experimenten komt hij immers tot de conclusie dat hij er
niet zeker van kan zijn dat hij een lichaam heeft, maar wel dat hij een geest heeft.
Methodische twijfel is problematisch. De twijfel zorgt voor een kloof tussen
subject/bewustzijn en object/de wereld dat enkel gedicht kan worden door God hoe
sterker het subject over zichzelf is hoe onzekerder het is over de buitenwereld pas een
verzoek op God zal garanderen dat het denken en de werkelijkheid overeenkomen.
Descartes plaatst het subject (de denkende mens) dus tegenover het object.
Na Descartes zal men proberen het probleem met de kloof tussen subject en object op te
lossen door God een ruimere plek te geven versus elk beroep op God achterwege
laten/de wetenschap.
Enerzijds veronderstelt het dat de mens een objectief, als een object bestuurbaar wezen
is, maar tegelijkertijd veronderstelt het minstens één uitzondering op de regel de
wetenschapper zelf is een vrij subject.
Menswetenschappelijk bedrijf is mogelijk door twee uitsluitende veronderstellingen aan te
nemen: de mens is een objectief ding én een vrij subject.
Samenhang van de beide vertogen over de mens
Binnen de wetenschap is het subject van de mens niet uitdrukkelijk een thema in het
niet-wetenschappelijke discours krijgt het subject wel een centrale plek. In ons alledaagse
geven wij veel ruimte aan de subjectieve vrijheid, eigenheid en authenticiteit van elk
uniek mens.
De betogen verschillen van elkaar maar gaan in onze cultuur wel goed samen. Denk
bijvoorbeeld aan het maatschappelijk werk: aan de ene kant baseren we onze
professionaliteit op een menswetenschappelijke opleiding (die dus het subject ontkent)
en anderzijds stellen we in de praktijk alles in het werk om de unieke subjectiviteit van de
mens aan bod te laten komen. We merken dit verschil helemaal niet omdat beide
discoursen teruggrijpen op dezelfde strategie: ze stellen dat het subject in wezen een
onaantastbare zuiverheid is.
De wetenschap doet dit door niet uit te gaan van subjectiviteit
Het niet-wetenschappelijk discours geeft de zuiverheid van het subject gestalte in
een moraliserend kader het subject wordt voorgesteld in het midden van het
kwaad maar enkel om te laten zien hoe het dit kwaad kan overwinnen en hoe het
subject dus verschilt van het kwaad
Beide discours hebben dus dezelfde strategie: het geloof in een probleemloos zelf als
fundament van de mens alle problemen zijn op te lossen want het zijn problemen van
een wezenlijk probleemloos geacht mens. Om te stellen dat het subject moreel
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jeannettevanengelenhoven. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 80364 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen