Medische, verpleegkundige kennis en gedragswetenschappen leerdoelen periode 2 leerjaar 2:
Gemaakt door: Elise Foks
Verpleegkunde Windesheim
,Inhoudsopgave
Week 1 Een introductie van de psychiatrie ....................................................................................... 3
Week 2 Psychotische stoornissen .................................................................................................... 14
Week 3 Stemmingsstoornissen ........................................................................................................ 27
Week 4 Angststoornissen en PTSS: .................................................................................................. 40
Week 5 Persoonlijkheidsstoornis ..................................................................................................... 54
Week 6 Aan middelen gerelateerde stoornissen (verslaving, slaapstoornissen en seksualiteit) .. 69
Week 7 Diagnostiek van neurocognitieve stoornissen en ouderen psychiatrie ............................ 86
,Week 1 Een introductie van de psychiatrie
1. Maatschappelijke opvattingen en (voor)oordelen ten aanzien van psychiatrisch patiënten
benoemen:
Mensen voelen, denken of doen soms dingen die afwijken van wat de samenleving als normaal
beschouwt. Wie een beetje nieuwsgierig en geïnteresseerd is in zijn medemens, vraagt zich in zulke
gevallen af wat er aan de hand is, waarom die mensen doen wat ze doen. Dat is het terrein van de
psychiatrie en de klinische psychologie, vakgebieden die zich bezighouden met de diverse vormen
van afwijkende emoties, denkbeelden en afwijkend gedrag, de oorzaken daarvan en de
behandelmogelijkheden. In de (westerse) cultuurgeschiedenis zijn concepten van afwijkend gedrag
bepaald door het overheersende wereldbeeld van de betreffende tijd. Honderden jaren lang
overheerste bijvoorbeeld het geloof in bovennatuurlijke krachten, demonen en boze geesten die
mensen straffen. In sommige samenlevingen is dat nog steeds zo. Ook de gedachte dat ziekte een
straf is van god is nog niet uitgeroeid. In de 20ste eeuw is het overheersende – maar absoluut niet
universele – wereldbeeld langzaam verschoven naar geloof in wetenschap en rede. In de huidige
westerse cultuur overheerst de visie dat lichamelijke en/of psychosociale factoren van invloed zijn op
het ontstaan van afwijkend gedrag.
- Voorbeeld afwijkend: Wij zien oudere mensen in ons hoofd vaak als mensen met grijs haar,
rimpels, een kunstgebit, netjes gekleed, dat vinden wij normaal! En wij vinden dan een oudere
mevrouw die heel kleurrijk gekleed gaat, met gekke sjaals en hoedjes afwijkend.
Stigmatisering van samenleving over psychiatrische patiënten:
• Ze zijn gewelddadig en gevaarlijk
• Mensen met een psychische aandoening zijn minder intelligent
• Hun psychische problemen komen door persoonlijke zwakte
• Eens ziek betekent altijd ziek
2. Het werkveld van de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) beschrijven en de rol van de
verpleegkundige binnen het multidisciplinaire team:
Verpleegkundigen zijn professionals die zich richten op het ondersteunen van het zelfmanagement
van mensen, hun naasten en hun sociale netwerk, met als doel het behouden of verbeteren van het
dagelijks functioneren in relatie tot gezondheid, ziekte en kwaliteit van leven. Onder
zelfmanagement worden beslissen verstaan die de cliënt zelf neemt over de gevolgen van zijn
aandoening.
Verpleegkundige modellen (theorieën) helpen de unieke plaats te verklaren die verpleegkundigen
innemen in het multidisciplinaire team. De modellen zijn gebaseerd op theoretische waarden en
veronderstellingen ten aanzien van verpleegkunde, cliënten, gezondheid en omgeving. Een GGZ-vpk
werkt vanuit een holistische benadering. Dit betekent dat een vpk een totale mensbenadering heeft.
Vanuit een holistische mensvisie wordt de mens nooit los gezien van zijn concrete leefwereld of van
de wereld buiten zichzelf. De mens wordt in zijn totaliteit gezien en ook zo benaderd. De mens is een
psychische, sociale, fysiologische en spirituele eenheid. Hiermee wordt bedoeld dat wat iemand
denkt, ervaart en voelt mede beïnvloed wordt door de contacten die hij heeft, de mogelijkheden van
zijn lichaam en de zingeving die hij ervaart en aan zijn leven wil geven. Het doel van het werk van een
vpk is de cliënt te helpen omgaan met problemen die zijn ontstaan ten gevolge van de psychiatrische
ziekte. Een psychisch probleem is vaak van invloed op fysieke en sociale aspecten van het ‘mens zijn’
en dit heeft weer invloed op het functioneren van de mens. Fysieke problemen beïnvloeden het
sociale en psychische aspect en het sociale aspect beïnvloedt het psychische en fysieke aspect.
Spirituele dimensie loopt hier doorheen. Deze dimensie kan de zieke mens kracht geven om zijn
lijden te doorstaan, of troost als hij het heel moeilijk heeft. Er is sprake van een wisselwerking tussen
alle genoemde aspecten, en daarom is het zo belangrijk dat een vpk aandacht heeft voor alle 4. Deze
benadering is de kern van het holistisch mensbeeld.
, De rol van verpleegkundigen veranderd langzaam mee met de nieuwe (maatschappelijke/
technologische) ontwikkelingen. De bezuinigingen die in de GGZ worden doorgevoerd, zorgen dat er
steeds efficiënter en creatiever gewerkt moet worden. In de GGZ krijgen mensen met een psychische
aandoening ondersteuning in de thuissituatie om te voorkomen dat ze moeten worden opgenomen.
Zolang ze zichzelf redelijk kunnen handhaven is een opname in een GGZ-instelling niet nodig.
Consequentie hiervan is dat de samenleving in toenemende mate geconfronteerd wordt met mensen
met een psychische stoornis. In het nieuwe beroepsprofiel ligt het accent op het bevorderen van de
gezondheid, herstel, groei en ontwikkeling, en het voorkomen van (verergering van) de ziekte,
aandoening of beperking. In de intramurale verpleegkundige zorg ligt het accent op het vormgeven
van dagelijkse activiteiten, zoals eten, slapen, waarnemen, sociale contacten onderhouden en
tijdsinvulling. Het doel van de verpleegkundige zorg is de cliënt te helpen om te gaan met de
beperkingen en te kijken naar zijn mogelijkheden. De taken van verpleegkundigen in de psychiatrie
worden vanuit de grondslag van het verpleegkundig beroep beschreven.
CanMEDs rollen:
1. Zorgverlener: als zorgverleners zijn vpk gericht op versterking van het zelfmanagement van
mensen in hun sociale context, waar mogelijk.
2. Communicator: in communicatie houden vpk rekening met persoonlijke factoren van de cliënt en
diens naasten. Gaat om communiceren op maat, met een groot inlevingsvermogen en op een
open en respectvolle manier.
3. Samenwerker: vpk handelen vanuit eigen deskundigheid en werken op basis van
gelijkwaardigheid samen met de cliënt en diens naasten, met eigen en andere disciplines en met
leidinggevenden.
4. Reflectieve EBP-professional: vpk handelen wordt in toenemende mate ondersteund door
onderzoeksresultaten. Vpk streven naar toepassen van instrumenten en interventies waarvan de
doeltreffendheid en doelmatigheid aannemelijk zijn. Vpk werken doorlopend aan ontwikkeling
van hun deskundigheid en leveren een bijdrage aan die van collega’s.
5. Gezondheidsbevorderaar: vpk bewegen zich in maatschappij en zorgsector waarin het denken in
termen van zorg en ziekte verschuift naar denken in termen van gezondheid en gedrag. Vpk
dragen bij aan het bevorderen van gezondheid van mensen door hun zelfmanagement te
ondersteunen.
6. Organisator: vpk werken als professional in verschillende sectoren van de zorg. Zijn
ondernemend en initiatiefrijk, werkzaam in grote organisaties, in zelfsturende/kleinschalige
teams, of als zelfstandig beroepsoefenaar.
7. Professional en kwaliteitsbevorderaar: vpk leveren zorg die past binnen de geldende wet- en
regelgeving. Vpk monitoren, meten en screenen de zorg systematisch, met het oog op
kwaliteitsverbetering. Waar mogelijk werken de vpk EBP en volgen ze kritisch wat werkt.
Vpk in de intramurale GGZ hebben in hun beroepsuitoefening veel te maken met groepen cliënten. In
hun dagelijks werk als psychiatrisch vpk of sociotherapeut zijn zij verantwoordelijk voor het
vormgeven van de behandeling van cliënten die zijn opgenomen in de groep. Therapeutisch milieu is
een eenheid van samenhangend behandelen, waarbinnen aan een patiënt relaties met andere
patiënten en behandelaars worden aangeboden. Deze relaties bieden de patiënt de ruimte om zelf
binnen zijn mogelijkheden en beperkingen tot een oplossing te komen voor zijn problemen,
problemen die in ingewikkeldheid kunnen variëren en op allerlei gebieden van het leven kunnen
liggen. In veel klinieken vervullen vpk de functie van sociotherapeut. Sociotherapeut is het
methodisch hanteren van leefmilieu van een groep cliënten, gericht op de behandeldoelen van deze
groep – opgevat als middel om behandeldoelen van de individuele cliënt te bereiken – binnen een
functionele eenheid van doorgaans intramurale behandelsituaties.
Het werken op een groep is een dynamisch gebeuren. Cliënten kunnen in een crisis terechtkomen
waarop direct moet worden gereageerd. Vpk kunnen betrokken zijn bij het uitvoeren van
