Medische microbiologie: basisbegrippen
Taxonomie
Familie (naam eindigt op –aceae)
Geslacht – genus (hoofdletter)
Species – soort (kleine letter)
Subspecies – ondersoort
Serotype
Kleinste eenheid binnen een soort = STAM
Soms triviale naam: vb pneumokok (Streptococcus pneumoniae)
=> probleem bij indeling: optreden van kruisingen tussen stammen
o Fenotype en genotype vgl van versch stammen (kenmerken van het DNA: G-C gehalte, volgorde van nt)
o Op grond van celwandopbouw, celmembraanlipide (samenstelling en volgorde van het 16S-RNA)
3 soorten antigenen
Celwand of somatisch AG gelegen op specifieke lipopolysachariden (O-AG)
Flagellaire AG (H-antigen)
Kapselantigenen, meestal specifieke polysachariden (K-AG) –> bedekken soms de somatische AG
Gram negatieve staven
Familie van de Enterobacteriaceae
Hoofdeigenschappen
o Gram - staven o Snelgroeiers
o Facultatief aëroob (zowel aëroob als anaëroob) o Meeste beweeglijk, 2 onbeweeglijk
o Glucose fermenterend o Katalase +
o Oxidase - (cytochroomoxidase -) o Nitraatreductase
Indeling obv Kligler-type (glucose-gas-lactose-H2S)
Coli-type Paracoli-type Shigella-type Salmonella-type Citrobacter freundii-type
+++- ++-- +--- ++-+ ++++
Escherichia Escherichia Shigella Salmonella Citrobacter freundii
Citrobacter koseri Citrobacter koseri Yersinia Citrobacter freundii
Klebsiella Morganella Providencia Proteus
Enterobacter Providencia Serratia
Hafnia
Korte reeks testjes: Kligler, citraat, FAD/TD, mobiliteit, indol, ureum, lysine, ev bjkomende specifieke testen
Escherichia
Voorkomen: commensale darmflora van mens en dier
Pathogeen vermogen
o Buiten darm –> veroorzaken infecties (urineweg- en wondinfecties, galblaasontsteking, meningitis, …)
o Indien talrijk aanwezig op slijmvliezen of in secreties waar ze normaal niet voorkomen (vagina, keel, ..)
kunnen ze een pathogene rol spelen
Serotypes
EHEC (enterohemorrhagische Shiga-toxine producerende E. coli (STEC)
Escherichia coli) Belangrijkste serotype O157:H7 => gevaarlijk
Bloederige diarree (hemorrhagische colitis)
HUS (hemolytisch uremisch syndroom): hemolytische anemie, acuut nierfalen,
trombocytopenie,
Tgv schade aan vasculair endotheel na absorptie vh toxine (Shiga-toxine)
Antibiotica mog HUS bevorderent dr vrijstelling van toxinen (lyse bacterie), bij
gebruik van darm-motiliteitsremmers –> verhoogde kans op toxine-absorptie
Vnl na eten van hamburger of ongewassen groenten
EPEC (enteropathogene Escherichia coli) Epidemische diarree bij kinderen <2j
Adhesie aan epitheelcellen door EAF-plasmide (E.coli adherence factor)
ETEC (enterotoxigene Escherichia coli) Reizigersdiarree (turista)
Waterige diarree tgv productie van exotoxine(n)
EIEC (enteroinvasieve Escherichia coli) Invasieve, dysenterische vorm van diarree
Binnendringen in epitheel
1
, enteroadhesieve Escherichia coli Komen veel minder voor
EAggEC: aggregerende Klinisch onduidelijke betekenis
DAEC: diffuus adherent
Labo-diagnose
o Isolatie
Groei op algemene bodems
MacConkey: groei met roze kolonies (lactose +) en vaak galzouten-neerslag
o Identificatie hoofdeigenschappen
MIU +/+/- DNA’se –
FAD (TDA) - Citraat -
MR-VP +/- Beta-glucuronidase + (95%) => vrij specifiek, enkel bij geslacht Escherichia
=> Beta-glucuronidase + en lactose + = E. coli
Sommige stammen produceren geen gas en zijn onbeweeglijk
Labo-diagnose van EHEC
Isolatie Identificatie
Sorbitol MacConkey (SMAC) Beta-glucuronidase -
O157 stammen zijn sorbitol - Serotypering mbv antisera
Laattijdige diagnose: opsporen antistoffen O157 -
lipopolysacharide (behulpzaam bij diagnose HUS)
o Kligler-type: coli- of paracoli-type
Shigella
4 subgroepen: Sh. dysenteriae, flexneri, boydii, sonnei
Onbeweeglijke bacterie
Voorkomen: pathogene darmparasiet vd mens (veroorzaken)
Pathogeen vermogen
o Veroorzaken diarree: dysenterie (= invasieve darminfectie met bloed en slijm)
o Niet-bloederige diarree
o Ernst van diarree: Sh. dysenteriae > Sh. flexneri > Sh. boydii > Sh. sonnei
o Zeldzame oorzaak van sepsis (= door de darmwand dringen en in bloedbaan terecht komen)
o Zeldzame complicatie: HUS (productie van Shiga-toxinen door Sh. dysenteriae)
Overdracht: feco-oraal of via gecontamineerd voedsel (bij ons vnl Sh. sonnei)
Labo-diagnose
o Isolatie
Groei op algemene bodems
MacConkey: kleurloze kolonies (lactose - )
SS-agar: kleurloze kolonies (lactose – en H2S - ) sommige stammen Sh. dysenteriae geen groei
Xylose lysine deoxycholate (XLD): rode kolonies (lactose, sucrose en xylose - )
o Identificatie
MIU -/+(-)/- DNA’se -
FAD (TDA) - Citraat -
MR-VP +/- Acetaat -
Metabool weinig actief
Mannitol + (uiz: Sh. dysenteria)
Verdere identificatie: ID-schema’s
Biochemisch vermoeden steeds bevestigd door serotypering: subgroepen inderscheiden
Onbeweeglijk
o Kligler-type: shigella-type
Salmonella (1 soort: enterica)
Voorkomen: pathogene parasite van mens, zoorgdieren, vogels en koudbloedigen
Overdracht
o Menselijke serotypen: feco-oraal of fecaal gecontamineerd voedsel en water
o Zoönotische serotypen: via gecontamineerd voedsel of direct contact met dieren
Pathogeen vermogen
o Menselijke: tyfus en paratyphus, kiemdrager
2
, o Zoönotische: gastro-enteritis, sepsis, kiemdrager
Labo-diagnose
o Isolatie
Groei op algemene bodems
MacConkey: kleurloze kolonies (lactose - )
SS-agar: kleurloze kolonies met zwart centrum (lactose – en H2S + )
Xylose lysine deoxycholate (XLD): rode kolonies (lactose, sucrose en xylose - )
o Identificatie
MIU +/-/- DNA’se –
FAD (TDA) - Citraat +(-)
MR-VP +/- ONPG (beta-galactosidase) -
Lysine-decarboxylatie +
Verdere identificatie: ID-schema’s
Biochemisch vermoeden bevestigen dmv serotypering: somatisch 0-AG, flagellair H-AG, Vi-AG
=> als Vi-Ag zeer sterk is, wordt O-Ag soms gemaskeerd: hertesten met O-antisera na opkoken
gedurende 15 min vd bacteriesuspensie
Agglutinatie met polyvalent O-antiserum
Indien + : agglutinatie met specifieke O-groep antisera (D, B, …)
Daarna ev: H-AG opsporen en Vi-AG (vermoeden op S. typhi)
WIDAL-test: opsporen van AS (agglutininen) tov Salmonella O, H en Vi AG ih serum
Vaak vals + en – reacties
Enkel nuttig bij verdeking op tyfus
AS tov Vi-AG verdwijnen na genezig en blijven aanw bij chronische dragers
o Kligler-type: salmonella-type
Preventie: vaccinatie (spuit of orale inname)
Yersinia
Voorkomen
o Y. enterocolitica: parasiet van varkens/runderen, via voedsel (rauw vlees) overgebracht op de mens
o Y. pseudotuberculosis: parasiet van varkens, vogels en andere in het wild levende dieren
o Y. pestis: parasiet van knaagdieren die via beten van rattenvlooien op de mens kan worden overgezet
Pathogeen vermogen
o Gastro-enteritis (diarree) => vnl O:3 en minder O:9 in onze streken
o Zeldzaam sepsis
o Post-infecteuze complicaties (PIC)
Reactieve artritis: pijn aan gewrichten tgv neerslag Ag-AL complex in versch gewrichten
(polyartritis)
Erythema nodosum: blauwe plekken tgv Ag-AL complex in oppervlakkige arteriolen
o Mesenteriale lymfadenitis: vergroting en abcedatie vd lymfeklieren id ileocaecale streek
o Verwekker van pest
Labo-diagnose
o Gramkleuring: kleine gram - staven tot coccobacillaire vormen (staven zo klein dat ze kokken lijken)
o Isolatie
Groei op algemene bodems
MacConkey: kleurloze kolonies (lactose - )
SS-agar: kleurloze kolonies (lactose –)
CIN-agar: kolonies met rood centrum en heldere perifere zone na 48u incubatie (mannitol +)
o Identificatie
MIU +/+(-)/+ (Y. enerocoltica: indol +(-), Y. pseudotuberculosis: indol -)
FAD (TDA) –
MR/VP +/-
DNA’se –
Biochemisch vermoeden steeds bevestigen dmv serotypering: sommige zijn niet pathogeen
Serologische diagnostiek: diagnose vd PIC, opsporen van AS, opsporen van AS tov Yersina outer
proteïns
o Kligler-type: shigella-type
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper AnetteVDB. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.