Dit is een samenvatting van economie over module 4: Heden, verleden en toekomst. In deze samenvatting staan alle paragraven en hoofdstukken (1.1 t/m 1.3 + 2.1 t/m 2.3 + 3.1 t/m 3.4) van module 4. De begrippen staan dikgedrukt en de formules in het rood.
Boek: Praktische economie
Jaar: 4 HAVO
Module 4: heden, verleden en toekomst
1. De prijs van tijd
- Je kunt uitleggen dat tijd een waarde heeft en een onderscheidt maken tussen de algemene prijs van tijd en de individuele
prijs van tijd.
- Je kunt de rol van de reporente en de depositorente verklaren.
- Je kunt het verschil tussen voorraadgrootheden en stroomgrootheden toelichten.
- Je kunt toelichten dat door te sparen en te lenen consumptie en productie door de tijd heen verschoven kunnen worden.
- Je kunt uitleggen dat het verschil tussen de individuele prijs van tijd en de algemene prijs van tijd bepaalt of iemand gaat
sparen of gaat lenen.
- Je kunt werken met indexcijfers.
- Je kunt uitleggen hoe de consumentenprijsindex berekend wordt en toelichten hoe de inflatie wordt gemeten.
- Je kunt de ontwikkeling van de arbeidsproductiviteit gedurende een mensenleven beschrijven.
- Je kunt uitleggen dat investeringen in menselijk kapitaal de toekomstige verdiencapaciteit van arbeid vergroot.
- Je kunt de ontwikkeling van het looninkomen gedurende een mensenleven beschrijven.
- Je kunt de invloed van collectieve arbeidsovereenkomsten op het looninkomen toelichten.
- Je kunt het permanente consumptieniveau toelichten en verklaren hoe mensen streven naar permanent
consumptieniveau.
- Je kunt de rol van sparen en lenen uitleggen bij de economische levensloop.
- Je kunt uitleggen waarom en hoe de overheid ruilt over tijd.
- Je kunt uitleggen wat positieve en negatieve externe effecten zijn.
- Je kunt de positieve externe effecten van onderwijs toelichten.
- Je kunt uitleggen dat de samenleving bij investeringen in onderwijs ruilt over tijd.
- Je kunt incidentele en structurele overheidsuitgaven toelichten.
- Je kunt het begrotingssaldo en de staatschuld uitleggen en hun onderlinge samenhang verklaren.
- Je kunt uitleggen dat een financieringstekort gezien kan worden als een uitgestelde belasting.
- Je kunt een omslagstelsel en een kapitaaldekkingsstelsel voor de financiering van pensioenen uitleggen.
- Je kunt het onderscheid tussen waardevaste en welvaartsvaste uitkeringen toelichten.
1.1 Tijd is geld
Produceren kost tijd. Voor een producent heeft tijd een waarde: een bepaalde tijdsduur komt voor hem overeen met een
bepaalde productie. Consumeren kost ook tijd. Voor een consument heeft tijd ook waarde: een bepaalde tijdsduur komt
overeen met een bepaalde hoeveelheid consumentensurplus. Tijd is waarde en daarom heeft tijd een prijs. Daarbij maken
we onderscheidt tussen algemene prijs van tijd/marktprijs van tijd en de individuele prijs van tijd. De individuele prijs van
tijd verschilt van persoon tot persoon en hangt af van iemands tijdsvoorkeur. De algemene prijs van tijd is voor iedereen
gelijk, deze marktprijs van tijd is gelijk aan de rente. De hoogte van de rente komt tot stand op de vermogensmarkt: de
markt waar vraag en aanbod van financieel kapitaal bij elkaar komen, dit heet een abstracte markt. De hoogte van de rente
wordt beïnvloed door de reporente: het rentepercentage waartegen banken geld kunnen lenen bij de centrale bank. Deze
bankrekening is hun depositorekening. Over het geld dat banken op hun depositorekening zetten, krijgen ze van de bank
de depositorente vergoed. De depositorente is altijd lager dan de reporente. Bij ruilen over tijd onderscheiden we
voorraadgrootheden en stroomgrootheden. Voorraadgrootheden zijn grootheden waarvan de waarde op een bepaald
moment wordt bepaald. De waarde van stroomgrootheden wordt over een bepaalde periode vastgesteld.
Procentpunt = nieuw – oud
Procentuele verandering = nieuw – oud x 100%
oud
1.2 Sparen en lenen
Een consument kan een aankoop uitstellen en het geld dat hij niet uitgeeft op een bankrekening zetten. In dat geval spaart
de consument. Sparen levert rente op: in ruil voor de tijd dat de consument zijn geld op de bank zet, betaalt de bank hem
rente. Een consument kan consumptie ook vervroegen, dat betekend dat hij geld zou moeten lenen. Over deze lening moet
hij rente betalen aan de persoon of instantie die het geld uitleent. Of iemand gaat sparen of lenen wordt bepaald door het
verschil tussen de algemene prijs van tijd en de individuele prijs van tijd. Een consument zal gaan sparen als de
opbrengsten van sparen hoger zijn dan de kosten van sparen. Een consument zal gaan lenen als het voordeel van
vervroegde consumptie groter is dan het nadeel van de rentekosten. De individuele prijs van tijd wordt beïnvloed door drie
factoren:
Individuele tijdsvoorkeuren: de individuele prijs van tijd verschilt van persoon en hangt af van iemand zijn
tijdsvoorkeur. De individuele prijs van tijd is voor ongeduldige consumenten hoog. Voor geduldige consumenten
ligt de prijs van tijd lager.
Risico-aversie: de neiging om het zekere voor het onzekere te nemen. Hoe sterker iemand risico-avers is, hoe
hoger de individuele prijs van tijd. Consumenten die risico-avers zijn hebben een voorkeur voor zekerheid.
Type product: de individuele prijs van tijd is voor elk product verschillend.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper isakramer37. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
