Inleiding Internationaal Publiekrecht
Week 1
Hoorcollege 1
Internationaal publiekrecht regelt de uitoefening van publiek gezag in de internationale
gemeenschap. Het kent bevoegdheden toe aan entiteiten die publiek gezag uitoefenen (vooral
Staten en internationale organisaties) en biedt een juridisch kader waarbinnen zij deze
bevoegdheden uitoefenen.
Internationaal publiekrecht beschermt publieke belangen, zoals veiligheid, welzijn, bescherming
van natuurf en milieu, etc.
Het gaat vaak om onderwerpen die een staat niet in zijn eentje kan regelen.
Vrede van Westfalen (1648):
- Niet langer de kerk bestuurt het land, maar de koning of heerser, waardoor je je eigen
entiteit werd -> soevereiniteit.
- Zo zijn staten ontstaan.
Soevereiniteit:
- Een soevereine staat is de hoogste entiteit die we kennen.
- Zelf bepalen hoe je je internationale betrekkingen regelt.
Interne soevereiniteit: bevoegdheid van de staat om zelf zijn eigen rechtsorde en bestuursvorm in
te stellen, zonder rekening te moeten houden met andere instellingen tegen zijn wil.
Externe soevereiniteit: de bevoegdheid van de staat om zelf, maar wel in overeenstemming met
het internationale verdragsrecht, zijn rechtsverhoudingen met andere staten te organiseren.
Annexatie:
- Gebieden die Europese staten ontdekten, ook al leefden er gewoon inheemse volkeren,
kwamen door eenvoudige annexatie toe aan de ontdekkende staat.
- Een uit die tijd stammende titel heeft ook nu nog juridische betekenis.
1
,IPUR in context:
- Historisch gezien Europees publiekrecht, verbreid over de wereld door koloniaal gezag.
- Dus wel internationaal, maar niet universeel.
- Vandaag de dag is de Europese rechtsorde niet helemaal wat we wensten.
- We gingen ervan uit dat met toenemende globalisering ok Westerse ideeën, zoals
democratie en mensenrechten, globaal zouden worden overgenomen.
- MAAR: internationaal recht is en blijft recht – ook al wijkt het vaak voor politieke
belangen.
- Tegenwoordig ook andere actoren: Internationale organisaties, multinationale
ondernemingen.
Het belang van IPUR:
- Sommige problemen kunnen niet door maar één land worden opgelost. Bijvoorbeeld het
tegengaan van klimaatverandering, financiële stabiliteit, veiligheid, etc -> je moet
samenwerken.
- Vreedzame co-existentie, meeste staten leven regels na.
- Toch belangrijke morele dimensie internationaal publiekrecht.
- Positivisme: Als je de regel schendt, is dat onderdeel van een systeem met een sanctie.
Beginsel van zelfbeschikking: het recht van volkeren om over hun eigen lot te beschikken.
- Vermeld in het Handvest van de Verenigde Naties.
- Er waren na WO II 50 staten, dat zijn er nu 193.
Nationale rechtsorde Internationale rechtsorde
Hoogontwikkeld Gefragmenteerd: je kan staten niet dwingen
om mee te doen met internationale
organisaties, waardoor je veel verschillende
internationale organisaties hebt met
verschillende lidstaten.
Verticale structuur (b.v. tussen staat en Horizontale structuur (bv. tussen soevereine
rechtssubjecten). staten).
Centraal gezag (wetgever, rechterlijke en Geen centraal gezag.
uitvoerende macht): je weet waar en hoe de
macht is en hoe dit geregeld is.
Rechter geeft bindende uitspraken Geen automatische wereldrechter, enkel het
Internationaal Gerechtshof, maar hierbij ben
je altijd afhankelijk van de wil van staten.
Grote beleidsvrijheid voor staten.
2
,Internationale rechtsorde in verhouding tot de Nederlandse rechtsorde: de regering bevordert de
ontwikkeling van de internationale rechtsorde (art. 90 Gw).
Art. 93 Gw -> doorwerking.
Art. 94 Gw -> voorrang.
Monisme: Internationale bepalingen kunnen direct verplichtingen opleggen aan burgers.
Dualisme: Pas na omzetting (transformatie) van internationale bepalingen in het nationale recht
ontstaan er rechten en verplichtingen voor burgers.
Verenigde Naties:
- Intergouvernementele organisatie opgericht in 1945.
- 193 lidstaten.
- Verantwoordelijk voor het handhaven van internationale vrede en veiligheid.
- Samenwerking op het gebied van mensenrechten, internationaal recht, ontiwkkeling van
de wereldeconomie en wetenschappelijk onderzoek.
- Hoofdkantoor in New York, deelhoofdkantoren in Genève, Wenen en Nairobi.
Belangrijkste organen VN:
- Algemene vergadering van de Verenigde Naties (AVVN) -> 193 leden.
- Veiligheidsraad (15 leden, waarvan 5 permanente leden – FR, VK, VS, RU, CH).
- Internationaal gerechtshof (Den Haag) (15 rechters).
Verdrag van de VN -> Handvest van de Verenigde Naties (VN-Handvest).
VN-veiligheidsraad:
- Collectieve veiligheid na WO II, gecentraliseerd bij de VN, namelijk de VN-
veiligheidsraad.
- Resoluties van VNVR zijn bindend.
- Gebruik van geweld tussen staten is verbogen.
- Het idee was dat staten geen geweld zouden gebruiken -> maar VETO.
- H. 6 VN-Handvest: onderzoeken of geschillen de vrede en veiligheid in gevaar brengen.
- H. 7 VN-Handvest: optreden bij bedreiging of schending van de vrede.
3
, Verbod op gebruik van geweld (art. 2 VN-Handvest).
- Lid 3: Alle leden brengen hun internationale geschillen langs vreedzame weg tot een
oplossing, op zodanige wijze dat internationale verde en veiligheid en de gerechtigheid
niet in gevaar worden gebracht.
- Lid 4: in hun internationale betrekkingen onthouden alle Leden zich van bedreiging met
of het gebruik van geweld tegen de territoriale integriteit of de politieke onafhankelijkheid
van een staat, en van elke andere handelwijze die onverenigbaar is met de doelstellingen
van de Verenigde Naties.
Maar dit wordt vaak geschonden door het VETO-recht. Daarnaast is het VN-recht ook niet van
toepassing op geweld binnen een staat.
Twee uitzonderingen:
- Het recht op zelfverdediging (art. 51 VN-Handvest),
- Geweld door of namens de VN.
Inherent recht op zelfverdediging (art. 51 VN-Handvest).
- Ook wel gewoonterecht genoemd.
- Criteria: je mag je verdedigigen als:
o 1. Er sprake is van een voorafgaande gewapende aanval (Nicaragua zaak IGH).
Most grave forms of the use of force.
o 2. Noodzakelijk en proportioneel (Oil platforms case IGH).
o 3. Zelfverdediging moet onmiddellijk gemeld worden aan de Veiligheidsraad.
o 4. Inachtneming van internationaal humanitair recht.
Je hebt individuele en collectieve zelfverdediging (meerdere staten treden op om zich te
beschermen tegen een staat).
- Er is alleen sprake van collectieve zelfverdediging als de staten direct betrokken zijn bij
de verdediging van de invasie.
Art. 39 VN-Handvest: veiligheidsraad stelt verbreking van internationale vrede en veiligheid
vast.
Art. 40 VN-Handvest: voorlopige maatregel, zoals staakt-het-vuren.
Art. 41 VN-Handvest: niet militaire sancties (bv. economische sancties).
4
