[Bedrijfsnaam]
Vakdidactisch Onderzoek
Afstuderen LERVDO02X
[Ondertitel van document]
Naam:
Studentnummer:
Docent:
Cursuscode:
Datum:
1
,Inhoudsopgave
Inleiding .................................................................................................................................................. 3
Onderwijsvisie ....................................................................................................................................... 3
Wat is goed onderwijs. ................................................................................................................. 3
Welke economische inhoud draagt bij aan goed onderwijs. .................................................. 4
Welke vorm en inhoud moeten deze lessen dan krijgen. ....................................................... 5
Aanleiding en onderzoeksaanpak ...................................................................................................... 7
Economisch onderwerp ............................................................................................................... 7
Waarom is er voor dit economisch onderwerp gekozen......................................................... 7
Wat is de relevantie van het onderwerp voor de leerlingen en de onderwijspraktijk ......... 8
Vakdidactisch probleem binnen de onderwijspraktijk ............................................................. 8
Onderzoeksvraag ......................................................................................................................... 9
Deelvragen .................................................................................................................................... 9
Onderzoekaanpak ........................................................................................................................ 9
Deskundigen uit het werkveld ................................................................................................... 10
Inhoudelijke verdieping ...................................................................................................................... 11
Waarom is circulaire economie een belangrijk thema? ........................................................ 11
Welke uitdagingen komen bedrijven die consumptiegoederen aanbieden tegen in de
transitie naar een circulaire economie? .................................................................................. 14
Welke instrumenten kan het onderwijs inzetten om de leerlingen (toekomstige
ondernemers) optimaal voor te bereiden op circulaire economie? ..................................... 21
Leerarrangement ................................................................................................................................ 26
Doel van het leerarrangement .................................................................................................. 26
Taxonomie van Bloom ............................................................................................................... 27
Docentenhandleiding leerarrangement ................................................................................... 29
Toets ............................................................................................................................................. 51
Testen, concluderen en aanbevelingen n.a.v. het leerarrangement .......................................... 57
Testen van het leerarrangement .............................................................................................. 57
Validiteit en betrouwbaarheid ................................................................................................... 57
Toetsanalyse ............................................................................................................................... 58
Meningen van derden ................................................................................................................ 66
Conclusies en aanbevelingen ........................................................................................................... 67
Bibliografie ........................................................................................................................................... 69
2
,Inleiding
Voor de lerarenopleiding bedrijfseconomie schrijf ik een vakdidactisch
afstudeeronderzoek. Hiermee wil ik een bijdrage leveren aan het economisch
onderwijs binnen het vmbo. Mij is opgevallen dat er weinig aandacht wordt besteed
aan het thema circulaire economie binnen het vak economie, op basis hiervan heb ik
besloten om mijn onderzoek hierop te richten. Dit onderzoek begint met een
beschrijving van mijn visie op het economie onderwijs. Vervolgens komen de
aanleiding, onderzoeksaanpak, theoretisch kader en onderwijsproduct aan bod.
Onderwijsvisie
Wat is goed onderwijs.
De maatschappij is momenteel onderhevig aan een aantal grote ontwikkelingen.
“Denk hierbij aan internationalisering, flexibilisering op de arbeidsmarkt, digitalisering,
klimaatverandering en andere duurzaamheidsvraagstukken”. Het onderwijs zal
rekening moeten houden met deze ontwikkelingen wanneer men de leerlingen wil
klaarstomen voor de toekomst. Onderwijs heeft de belangrijke taak de burgers van
morgen klaar te stomen voor de toekomst. Daarom dient onderwijs mee te bewegen
met de maatschappij en moet het voortdurend openstaan voor innovaties en
vernieuwingen. De leraar heeft hier een essentieel aandeel in, en zal ook in de
toekomst onmisbaar zijn. (Brink, 2018)
Leraren dragen bij aan de bewustwording van de leerlingen. Hierbij is een goed
pedagogisch klimaat van belang in het contact tussen de leraar en zijn leerlingen. Als
het contact goed is, voelen de leerlingen zich veilig, kunnen ze actief mee doen, zijn
de leerprestaties hoger en kunnen leerlingen zich optimaal ontwikkelen. Leerlingen
zien je elke dag bezig, daardoor zijn ze het perfecte publiek om je attent te maken op
je blinde vlekken. Want misschien dénk je wel dat je heel gestructureerd werkt of
haarfijn de opkomst en val van het Romeinse Rijk uitlegt, maar zien leerlingen dat
anders. Hun feedback helpt je om na te denken over je aanpak en die bij te sturen
als je dat wenselijk vindt. Zo blijf je jezelf professionaliseren.” Aldus (Petegem, 2019),
hoogleraar onderwijswetenschappen aan Universiteit Antwerpen. Mijn doel is om
leerlingen te begeleiden in hun ontwikkeling, hierbij is het van belang dat zij leren
omgaan met verschillende individuen. De manier van lesgeven die mij het meest
aanspreekt is wanneer er activerende werkvormen (Ebbens & Ettekoven,
Samenwerkend leren, 2016) worden gebruikt die het onderlinge samenwerken
stimuleren. Leerlingen met name op het vmbo zitten niet te wachten op een les,
waarbij de docent lang aan het woord is. De leerlingen worden geactiveerd door ze
veel zelf te laten doen, hierdoor beklijft de lesstof beter en ontwikkelt de leerling zich
op het gebied van verantwoordelijkheid nemen voor het eigen leerproces en leren ze
werken in groepen. Als we op nationaal niveau inzoomen dan zien we dat het vak
economie vanaf de middelbare school wordt aangeboden vanaf jaar drie op alle
niveaus (vmbo, havo en vwo). Vmbo-scholieren hebben in vergelijking met havo- en
vwo-scholieren vaker problemen met leren, en het percentage uitval ligt hoger.
(Prince, 2016) Het is daarom van cruciaal belang om economische begrippen te
leren en verbanden te kunnen leggen met je eigen leefomgeving.
3
, Op het voortgezet onderwijs is mij opgevallen dat mijn leerlingen vaak geen relatie
kunnen leggen met de praktijk. Leerlingen geven aan vaak niet te begrijpen wat er
precies wordt bedoeld met een bepaald begrip. Economie wordt pas interessant als
wij als docenten in kunnen spelen op de leefomgeving van de leerlingen. Hierdoor
kunnen zij een betere koppeling maken naar de maatschappij, waardoor zij het nut
van het vak kunnen inzien.
Welke economische inhoud draagt bij aan goed onderwijs.
Economie is altijd en overal. Op alle niveaus krijg je er mee te maken. Het voortgezet
onderwijs kent drie doelen: voorbereiding op studie en beroep, oriëntatie op de
samenleving, en persoonlijke ontwikkeling. Het onderwijs zal de komende jaren
veranderen door alle innovaties, maatschappelijke ontwikkelingen en het wereldwijde
leefklimaat. Het is van belang dat economie onderwijs voorbereidend is op het
toekomstig burgerschap, bovendien moet het maatschappelijk relevant zijn en
praktijkgericht. Hierbij speelt actualiteit een grote rol. Moderne economieën staan
voor de uitdaging om kansen voor nieuwe economische groei te verbinden met de
randvoorwaarden van duurzame economische ontwikkeling. Economische groei
moet voortkomen uit productiviteitsstijging zonder een steeds groter beroep te doen
op schaarse grondstoffen en het klimaat. Dit vraagt om een energietransitie en een
economische orde waarin productiefactoren intensiever worden hergebruikt. (CPB,
2019) Nederland heeft de ambitie uitgesproken in 2050 volledig circulair te zijn. Dit
heeft grote impact op de arbeidsmarkt en ook op onderwijs. Met de transitie naar een
circulaire economie krijgt duurzaamheid een steeds grotere rol binnen het onderwijs.
De transitie naar een circulaire economie vraagt niet alleen om een inhoudelijke
focusverschuiving richting het thema duurzaamheid, maar ook een verschuiving in de
wijze waarop studenten worden opgeleid. De huidige studenten zijn onze
toekomstige professionals. Professionals die een arbeidsmarkt betreden waarvan nu
nog niemand weet hoe die er precies uitziet. Zo’n 80 procent van de studenten heeft
straks een baan die nu nog niet bestaat. Deze verschuiving van arbeid is even
interessant als spannend. Het vraagt veel van studenten, docenten en de wijze
waarop onderwijs is ingericht. (Passtoors, 2018) Het belang van economie in onze
samenleving is enorm. De economie wordt op verschillende niveaus vormgegeven
door nationale en internationale handel, economische samenwerkingen, politiek
beleid, maatschappelijke ontwikkelingen en niet te vergeten de veranderende
leefomgeving wereldwijd. Vooral het laatste speelt de laatste tijd steeds een grotere
rol, onderwerpen als klimaatbeleid en duurzaamheid komen steeds vaker aan bod en
het podium voor deze onderwerpen wordt steeds belangrijker en groter
(Staathuishoudkunde, 2016). In een circulaire economie is er een geleidelijke daling
van materiaalkosten, een stabielere materiaaltoevoer, groeit de vraag naar bepaalde
diensten en worden klantrelaties sterker. Door de overstap naar de circulaire
economie maken bedrijven minder materiaalkosten en exploiteren ze compleet
nieuwe markten waar omzet te behalen valt. Binnen een circulaire economie ontstaat
een vraag naar nieuwe diensten, waar kansen liggen voor werknemers en
ondernemers.
4