Dit document bevat een uitgebreide samenvatting van de colleges van het vak Vaders (Universiteit Leiden, jaar 3, Pedagogische Wetenschappen, 2022/2023). Ik heb zelf een 8,2 gehaald.
Hoorcolleges Vaders
College 1: geschiedenis, aandacht voor vaders in het onderzoek
Waarom vaders?
Vaders zijn een lange tijd (en soms nog steeds) ondervertegenwoordigd geweest in onderzoek. Redenen
hiervoor zijn:
- lastig te betrekken bij onderzoek
- rol van vaders minder belangrijk?
Echter, er lijkt een verandering hierin te komen. Mogelijke verklaringen hiervoor zouden kunnen zijn:
• Moeders werken meer
• Veranderende opvattingen en attitudes
• Meer betrokkenheid van vaders
• Dynamischer relaties
• Culturele diversiteit
Korte geschiedenis:
De rol van de vaders kan opgedeeld worden in 4 fases (“Multifaceted conceptualization of fathers’ roles”):
• Morele leider = is Bijbels en komt uit Noord-Europa en Amerika Dit de vader die niet actief betrokken
is maar moreel de lijnen uitzet. Dit is rond 1800 (in ieder geval voor de industriële revolutie/1900)
• Kostwinner = rond industrialisatie toen waren vaders minder in en rondom het huis. Het gezin begon
een beetje uit elkaar te vallen, want mannen moesten de fabriek in. Langzamerhand werd de vader
een kostwinner die niet betrokken was bij het gezinsleven. Het geld verdienen als vader daar kwam
nadruk op te liggen.
• Rolmodel = Freud stelde vanuit de psychoanalytische theorie dat vaders (vooral voor zonen) belangrijk
waren als sekse-rolmodel. Dit is in de jaren 30 en 40, rond WO Il. Hier kwam het idee dat de ouders en
kind in een wederkerige relatie zitten. De rol van de ouder op het kind, en andersom, werd toen
serieuzer bekeken. Een tegenstroming was behaviorisme die de aanname hadden dat gedrag
aangeleerd is. Zij waren dus fel tegen de psychoanalytische theorie. In deze tijd waren op een gegeven
moment vaders afwezig door WO ll. De eerste resultaten over de effecten van die afwezigheid zijn dat
het gezorgd heeft voor problemen in psychosociale ontwikkeling en schoolprestaties. De rol van de
vader blijkt dus breder dan alleen voorziening van materiële zaken. Het voordeel van de afwezigheid
was dat vrouwen nu moesten beginnen met werken om het land draaiende te houden. Het zure was
dar vrouwen na de oorlog vaak weer moesten stoppen met werken. Rond de jaren 50 en 60 was de
babyboom. In deze tijd werd de vader gezien als ondersteuner van de moeder. Volgens Nederlands
opvoedingsadviezen moest een vader meer zijn dan de ‘man die bij ons aan tafel eet’. Het idee was
dat de man er vooral moest zijn als ondersteuner van de moeder in de vorm van begrip, trouw en
toewijding. Dit is dus vooral gericht op de vader-moeder relatie en niet vader-kind. Kinderarts Spock
was revolutionair en vond dat vaders te weinig deden. Als je het vergelijkt met Nederlandse adviezen
vond Spock dat vaders bij aanvang een echte vader moest zijn, hij stelde: “Natuurlijk bedoel ik niet dat
de vader evenveel flessen moet geven of luiers moet aandoen als de moeder. Maar hij hoeft zich zeker
niet te generen deze dingen zo nu en dan ook eens te doen... Natuurlijk zijn er vaders, die bij de
gedachte alleen al dat ze ook voor de baby zouden zorgen, kippenvel krijgen, en het heeft geen zin te
trachten hen daartoe te forceren‘”. Vervolgens kwam Bowlby met de gehechtheidstheorie en die
kwam met monopotry, dat is het fenomeen dat kinderen maar één hechtingsfiguur nodig hebben.
Hieruit werd opgemaakt dat de moeder de belangrijkste verzorger was en dat die dus vooral moest
opvoeden.
• De zorgende vader = vanaf de jaren 70 en hierbij kwam het idee dat iedereen kan opvoeden. Het idee
dat opvoeding vanzelf kwam (=voorleven op de slide) werd verworpen en het idee dat het een
vaardigheid was die actief toegepast moest worden werd meer populair. Emancipatie nam toe in deze
tijd. Spock zei dat vaders even goed als moeders in staat zijn kinderen en huishouding te verzorgen,
maar dat hun bijdrage alle waarde verliest als ze dit werk doen om hun vrouw een gunst te bewijzen,
aangezien ze daarmee stilzwijgend te kennen geven dat het eigenlijk niet hun werk is maar alleen
, buitengewone edelmoedigheid van hun kant. In de jaren 80 werd opvoeden een doelgericht proces.
Dit is ook een periode dat er voor het eerst opvoedboeken kwamen voor vaders. Op een gegeven
moment kwam de fase van de ‘onhandige vader’, dit is nog redelijk recent en gaat eigenlijk een beetje
terug naar de vroege en stereotype beelden van de vader die incompetent zou zijn om een kind op te
voeden. Vanaf de jaren 90 kwamen campagnes om vaders meer te betrekken bij de opvoeding en ook
kwam er meer serieuze aandacht in de media.
Arbeid en zorg: wenselijkheid en werkelijkheid
Wat vinden we nou ideaal als rolverdeling en hoe is het in de praktijk?
Wat vinden we geschikt als aantal werkdagen voor moeder/vader? Dit wordt weergegeven op het
linker plaatje en dit plaatje geeft aan wat we als wenselijk vinden. Bij naar schoolgaande kinderen vinden we
wel dat moeders nog iets meer mogen werken, maar niet evenveel als vaders (plaatje stond niet in de slides).
Het helemaal eerlijk verdelen wordt dus niet wenselijk gevonden. Het rechter plaatje geeft de werkelijkheid
weer. Nu is te zien dat verschillen in de praktijk veel groter zijn dan wat we als wenselijk hebben aangegeven.
In het plaatje hieronder zie je hoe we de verdeling
ideaal zouden vinden en de andere balk geeft aan
hoe de verdeling werkelijk is:
Veel vaders zorgen minimaal 1 dag in de week voor de kinderen, de zogeheten ‘papa dag’. Er is gekeken hoe
verschillende generaties ernaar kijken. Het blijkt hoe verder je teruggaat in de tijd, hoe minder ondersteuning
er is voor deze uitspraak en dus hoe minder mensen het hiermee eens zijn. Een kritiek die er is op de papa dag
Uit alle cijfers blijkt dat we zeggen dat we eerlijk of evenveel willen
verdelen (dit laatste wordt vaker gerapporteerd door mannen dan
vrouwen). Maar in de werkelijkheid gebeurt het niet.
Ouderschapsverlof en geboorteverlof:
Tegenwoordig wordt het vanuit de overheid steeds makkelijker gemaakt om thuis te kunnen zijn. Ook is het
verschil tussen mannen en vrouwen in de opname van ouderschapsverlof is de laatste jaren kleiner geworden.
In 2019 heeft 20% van de vrouwelijke werknemers met kinderen tot 8 jaar maximaal een jaar geleden
ouderschapsverlof opgenomen. Bij de mannen was dit 15%. In 2015 nam nog 21% van de vrouwen en 11% van
de mannen ouderschapsverlof.
Wat betreft geboorteverlof nam in 2019 nam 83% van de kersverse vaders direct na de geboorte van
het kind verlof op, dat is iets minder vaak dan in 2017 (86%).
, Conclusies emancipatiemonitor:
In 2020 merken we dat de wenselijkheidstrends zich wel nog een beetje doorzetten, maar dat in de praktijk de
verschillen toch nog redelijk groot zijn
Empirisch onderzoek: betrokkenheid
Er is onderzoek gedaan naar ‘father involvement’ (Lamb-Pleck) wat het inzichtelijk maakt waar het over hebben
bij vaderschap. De eerste indeling uit de jaren 80 bestond uit:
• Accessibility = je bent beschikbaar, maar je bent niet direct betrokken bij je kind. Bijvoorbeeld je zit
boven te werken en hebt tegen je kind gezegd dat ze alleen mogen komen als er iets is. Ze weten dus
dat je er bent, maar zijn niet direct bij je.
• Engagement = directe contact/betrokkenheid bij een kind
• Responsibility = niet direct zorgen, maar onzichtbaar zorgen. Denk aan afspraken met school, artsen,
cadeautjes kopen.
Deze indeling is later uitgebreid en gespecificeerd wat te zien is in het plaatje hieronder:
Bronnen van vaderlijke betrokkenheid:
Ook kan onderzoek gedaan worden naar de bronnen die zorgen voor betrokkenheid van vaders, denk aan:
• Motivatie
o bijv. biologisch-evolutionair perspectief Hypothese: Een vader investeert meer tijd in een
kind als hij de biologische vader is.
o Bijv. psychosociale motivatie wat zijn de vader zijn opvattingen en attitudes over vader
betrokkenheid
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jasmijnvdhoff. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
