Introducing Leisure; De vraagzijde
College 1, Inleiding, begrippen vrijetijd, tijd, gedrag en beleving; historisch
perspectief
Historie studies naar vrijetijd
- V.a. 1985 studie Vrijetijdswetenschappen (universiteit Tilburg), vanaf 1998
aangeboden als master in Breda (voorheen NHTV, nu BUAS): ontstaan uit meerdere
disciplines, m.n. vanuit sociologie, psychologie en economie
- V.a. 1998 aangeboden als hbo-studie vrijetijdskunde, later vrijetijdsmanagement,
eerst in Breda en Diemen, daarna ook in Leeuwarden en Rotterdam. Sinds 2018
genaamd Leisure & Events management.
- Waarom? Ontstaan ‘Leisure maatschappij’ toenemend belang zinvolle invulling
vrijetijd voor mensen en de behoefte aan georganiseerde vrijetijd.
- Verschil toen en nu Leisure & Event management: nog steeds multidisciplinair, nu
sterk cross-sectoraal, meer nadruk op beleving, praktijkgericht, complexe
vraagstukken en bij LM Inholland in een grootstedelijke omgeving.
Multidisciplinaire aanpak, vrijetijdsgedrag:
- Sociologie
- Psychologie
- Economie
- Geografie
- Filosofie
- Geschiedenis
De vraagzijde van vrijetijd, wat willen we weten:
- Inzicht krijgen, verschillende perspectieven en theorieën.
- Vrijetijdsgedrag verklaren.
- Wensen, behoeften en motivaties beïnvloedende factoren van gedrag.
- Inzicht in veranderende leisure consument van nu.
Wat is vrijetijd?
Het begrip vrije tijd is moeilijk te definiëren: dit komt o.a. doordat vrije tijd niet tastbaar is.
Vrije tijd = alle tijd – arbeid – onderwijs – zorgtaken – persoonlijke verzorging
Toch zijn er verschillende definities of benaderingen.
- Objectieve benadering
- Subjectieve benadering
- Contextuele benadering
Objectieve benadering: tijd en gedrag meten
- ‘Residu’-defintie: vrije tijd is alle tijd die overblijft na aftrek tijd voor
werk/studie/bijbaan/zorgtaken/persoonlijke verzorging/noodzakelijke vervoer.
- Kwantitatief onderzoek: bij SCP en CBS worden tijdbudget-onderzoeken gedaan. We
meten tijd en gedrag, het soort vrijetijdsbestedingen, wanneer, hoeveel geld men
eraan uitgeeft ect. (feiten, getallen en statistieken)
- Economisch perspectief: vrije tijd als tijdsbesteding (alles wat je kan meten).
1
,Subjectieve benadering: motieven/beleving begrijpen
- Persoonlijke definitie: vrije tijd = specifieke, persoonlijke kwaliteit die een persoon
ervaart/beleeft bij een bepaalde activiteit of een bepaald moment.
- Kwalitatieve benadering: motieven en mate van beleving begrijpen.
- Psychologisch perspectief: Leisure, Loisir, Freizeit) Vrije tijd als individuele beleving.
Objectieve benadering van vrije tijd -> … bij objectief gaat het om cijfers
(kwantitatieve benadering);
… hierbij wordt het begrip vrije tijd (los van
elkaar, ‘free time’) gebruikt.
Versus
Subjectieve benadering van vrije tijd -> … bij subjectief gaat het om beleving
(kwalitatieve benadering);
… hierbij wordt het begrip vrijetijd (aan elkaar) of
LEISURE gebruikt.
Contextuele benadering: vrijetijdsgedrag vanuit de culturele context begrijpen
- Vrijetijd wordt verschillend ervaren omdat deze contextgebonden en
cultuurafhankelijk is.
- Contextgebonden: of er sprake is van vrijetijd, hang af van de specifieke omgeving of
situatie.
- Cultuurafhankelijk: elke cultuur heeft eigen opvattingen over vrijetijd. Onze
opvattingen zijn vooral vanuit westers perspectief.
- De Zeitgeist: elke tijd heeft eigen opvattingen over vrijetijd: trends en modes
beïnvloeden de vrijetijdsbestedingen en –beleving.
- Sociologisch en historisch perspectief.
Definitie vrijetijd volgens Purrington & Hickerson = Leisure is al het gedrag van mensen dat
zich onderscheidt van het gedrag dat in de betreffende cultuur bedoeld is om te overleven of
gericht is op andere praktische noodzakelijkheden in het leven.
Drie manieren om vrije tijd of leisure te benaderen en te onderzoeken:
2
, TBO of dagboekmethode
Tijdsbestedingsonderzoek (TBO) wordt door het sociaal en cultureel planbureau) SCP sinds
de jaren zeventig elke 5 jaar uitgevoerd.
Hoofdactiviteiten: Betaald werk, onderwijs, persoonlijke verzorging, zorgtaken.
De wensen en behoeften van de consument zijn gestegen doordat leisure belangrijker is
geworden en we meer weten dan vroeger
‘Persoonlijke voorkeur’ +
We hebben meer en betere middelen dan vroeger (bijv. economisch) en minder beperkingen
(bijv. tijdruimtelijk)
‘Middelen’ + ‘Beperkingen’ –
Het aanbod is sterk gegroeid in vergelijking met vroeger.
‘Aanbod’ +
‘We willen meer’
Je persoonlijke voorkeur, ambitie, wensen, behoeften, verwachting
‘We kunnen meer’
Je beschikking over middelen (Heb je het economisch, cultureel en sociaal kapitaal)
Historisch perspectief:
- Collectieve vrijetijdservaring is van alle tijden.
- Individuele vrijetijd voor iedereen is een recent 20ste eeuws fenomeen.
- Vanuit lessen uit het verleden begrijpen we het heden beter.
Collectieve vrijetijd in het verleden: De Oudheid
Geen individuele echte vrijetijd, maar vermaak georganiseerd voor het volk door de
heersers.
- Griekse sportwedstrijden (Olympische spelen)
- Romeinse ‘brood en spelen’ (gladiatorengevechten in een arena, wagenmennen in
een stadion)
- In Griekse en Romeinse cultuur: toneel, zang, dans, dichtkunst in en amfitheater, met
perfecte akoestiek.
- Voor de elite: ontspannen in de thermen.
Collectieve vrijetijd in het verleden: De Middeleeuwen
- Landbouw en feodalisme, adel en kerk bezeten de grond; gericht op zelfvoorziening;
leven was hard en gericht op overleven. Vooral ruilhandel.
- Sterke gebondenheid aan de grond. Dunbevolkt, weinig steden. Pas vanaf de 11 de
eeuw reizen vanuit Italië naar Midden-Oosten en vanaf de 13de eeuw naar Azië.
Kruistochten en oorlogen zorgden voor verplaatsingen in Europa.
- Geen scheidingen tussen arbeid en vrijetijd.
- Cyclisch tijdsbesef: tradities bepalen de levensloop.
- Religieuze feesten en kermissen: volksvermaak.
- Standenmaatschappij. Adel hoefde niet te werken: mannen hielden
riddertoernooien, gingen op valkenjacht.
3