Psychologie als wetenschap
• Transparant: het onderzoeksproces is stap voor stap helder en volledig beschreven
• Reproduceerbaar: het onderzoek kan nog een keer uitgevoerd worden precies zoals het
eerder ook is uitgevoerd
• Replicatie: een studie vindt hetzelfde resultaat als een eerdere studie
Theorieën
- Wiskundige theorie
- Empirische theorie
Onderdetermineren = ruimte overlaten.
Data determineren = ruimte overlaten voor verschillende verklaringen (causaties)
Psychologie is de wetenschappelijke studie van het brein, cognitie, en gedrag
• Brein: structuur en functioneren van hersenen • Cognitie: informatieverwerking
(waarneming,
gedachten, emoties, gevoelens, etc.)
• Gedrag: alle acties van het lichaam (lopen, blozen, pupilveranderingen, hartslag)
Jingle-jangle denkfouten
• Jingle denkfout: ten onrechte aannemen dat dingen hetzelfde zijn omdat deze met
dezelfde term worden aangeduid
• bv. ‘adaptief’ in biologie vs. psychologie
• Jangle denkfout: ten onrechte aannemen dat dingen verschillen omdat deze met
verschillende termen worden aangeduid
• bv. ‘sensitieve’ en ‘kritieke’ perioden
Mertoniaanse normen:
- Communisme (communism)
= Communisme verwijst naar de wenselijkheid dat wetenschappelijke kennis van
iedereen is en niet alleen van enkele onderzoekers. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het
feit dat veel wetenschappelijke tijdschriften erg duur zijn en daarmee niet voor
iedereen toegankelijk.
- Universalisme (universalism)
= Universalisme verwijst naar de wenselijkheid dat het niet uitmaakt wie de uitspraak
doet: of je nu man, vrouw, arm, rijk, westers of niet-westers bent, of dat je al dan
niet op een prestigieuze universiteit werkt.
- Belangeloosheid (disinterestedness)
= Belangeloosheid verwijst naar de wens dat wetenschappers onafhankelijk zijn en
dus niet gebonden zijn aan een bepaalde overtuiging of een bepaald doel.
- Georganiseerde skepsis
, = Georganiseerde skepsis verwijst naar het oprichten van een systeem dat kritisch
staat ten opzichte van uitspraken. Wetenschappers moeten niet zomaar iets voor
waar aannemen
Deductie (Aristoteles)
Gebruik van de logica:
College’s over wetenschapsfilosofie zijn saai (premisse).
Dit college gaat over wetenschapsfilosofie (premisse).
Dit college is saai (conclusie).
De gevolgtrekking is logisch, en dus valide.
Maar is het waar?
Komt het overeen met de data? Een conclusie kan alleen waar zijn als de
premissen ook waar zijn.
Francis Bacon
- Bekritiseerde deductie
- Met alleen logica kom je er niet: je moet observeren
Copernicus
In de tijd van Copernicus dacht men dat de aarde het middelpunt was van het heelal (want
geschapen door God). De planeten, zon en de sterren draaiden om de aarde heen
(geocentrisch beeld van het universum). Copernicus keek naar de hemel: hij zag dat de
bewegingen van diverse planeten niet pasten binnen dit model: hij stelde een nieuw
wereldbeeld op, op basis van zijn observaties: het heliocentrische wereldbeeld: de zon is het
middelpunt van ons stelsel.
Inductie
- Bij inductie trek je een conclusie op basis van observaties (waarnemingen).
- In vergelijking met deductie ga je niet van het algemene naar het specifieke (zwanen
zijn wit, ik zie een zwaan, dus mijn zwaan is wit), maar van het specifieke naar het
algemene (ik zie witte zwanen, dus zwanen zijn wit).
- Hoe vaker je dezelfde observatie doet, hoe groter de waarheid van je uitspraak
- Dit is de manier waarop wetenschappers nu op grote schaal onderzoek doen.
Inductieprobleem
Je kunt nooit alle zwanen, structuren X en zoogdieren observeren! Dus: inductie kan nooit
een zekere conclusie opleveren! Je kunt nooit alle dieren observeren en concluderen dat ze
bepaalde eigenschappen hebben. Je kunt ook niet concluderen dat een dier uitgestorven is
omdat je het niet ziet.
Gelinkt aan het positivisme
, = de opvatting dat de wetenschap draait om observaties en dat dit de enige methode is om
wetenschap te bedrijven. Het doen van observaties bewijst een theorie of model.
Gelinkt aan realisme
Er is een wereld en er is onze waarneming daarvan. De wereld bestaat los van onze waarheid
en we kunnen hem kennen. Objectieve kennis over de wereld is mogelijk!
Metafysisch realisme
= er bestaat een externe, van onze geest en waarneming, onafhankelijke wereld
- Als het ware heb je dan je eigen denkwereld, hoe je de wereld ziet, en de echte
wereld
Epistemologisch realisme
= wij kunnen objectieve kennis krijgen van de externe werkelijkheid.
- We kunnen de wereld dus kennen zoals hij echt is
Deductie vs. inductie
Deductie leidt tot zekere conclusies, maar als de premissen niet waar zijn leidt het niet tot
ware uitspraken en dus niet tot meer kennis. Inductie leidt niet tot zekere conclusies, maar
tot conclusies die (gezien de data) waarschijnlijk zijn. Op deze manier leidt inductie wel tot
meer kennis. Maar is die kennis ook waar?
- deductie heeft het voordeel van de logische correctheid
- inductie dat van de bruikbaarheid > wetenschappelijke bruikbaarheid
Deductie: logisch kloppend, leidt niet tot meer kennis, waar?
Inductie: logisch niet kloppend, leidt tot meer kennis, waar?
Soorten realisme
- metafysisch realisme: je hebt een eigen denkwereld en de externe wereld
o er is een externe, onafhankelijke wereld van onze geest en waarneming
- epistemologisch realisme: we kunnen de wereld kennen zoals hij echt is
o je kan objectieve kennis krijgen van de externe werkelijkheid
Immanuel Kant
Kan er dan objectieve kennis bestaan die losstaat (voorafgaat) van degene die hem
waarneemt?
- Kant: nee dat kan niet, realisme is onzin.
- Volgens Kant definieert onze geest hoe de dingen (echt) zijn. Dit noemen we
transcendentaal idealisme.
- Er bestaat geen realiteit los van onze observaties: onze geest creëert de realiteit
Popper
Popper sloot zich aan bij Kant’s denkwijze. Hij vond alleen dat het de wetenschap niet verder
hielp en voegde daarom toe dat we wel met zekerheid kunnen zeggen dat iets niet waar is.
- Falsificatie: popper brengt het doen van observaties in overeenstemming met de
filosofie.
