Samenvatting Basisboek Integrale Veiligheid
Hoofdstuk 7 De IVK-handelingscyclus
7.1 Introductie
Veiligheidskundigen hebben, ondanks dat ze in verschillende werkvelden actief zijn, veel met elkaar gemeen. Ze werken bijvoorbeeld
veel samen, gaan op werkbezoek, oefenen, maken rapporten en plannen, voeren die uit en evalueren de resultaten. Deze
werkzaamheden komen allemaal samen inde handelingscyclus van de integraal veiligheidskundige, die bestaat uit de stappen (1)
signaleren en agenderen; (2) analyseren; (3) ontwerpen; (4) implementeren en (5) evalueren. Na de laatste stap van ‘evalueren’ start
men vaak weer bij de eerste stap van ‘signaleren en adviseren’ om zo de risico’s zo veel mogelijk te beperken. Maar we spreken van
een handelingscyclus en dat betekend ook dat er niet per se een begin en een eind is, en ook niet altijd dezelfde eerste en laatste stap.
Deze cyclus vormt een samenhangend geheel van handelingen.
De IVK’er werkt middels deze cyclus aan continue verbetering, werken aan veiligheid is belangrijk en zorgt voor het welzijn van de
samenleving als geheel en van individuele inwoners of werknemers.
Het vak van de IVK’er vereist dan ook een serieuze en gedegen beroepshouding.
7.2 wat doen IVK’ers met de handelingscyclus?
IVK’ers werken aan veiligheid door het verminderen van de risico’s. Vaak pak je dit net zomaar even makkelijk aan, maar vraagt het
om nauwkeurig uitpluizen van de situatie of het fenomeen en vervolgens doelgericht aanpakken van oorzaken. En om dat goed te
doen, is er een stappenplan ontwikkeld waardoor je zeker weet dat je niets belangrijks over het hoofd ziet. Dit streven naar een zo
hoog mogelijk niveau van je aanpak noemen we ook weleens kwaliteitsmanagement. Daarvoor bestaat ook een algemeen basismodel:
de kwaliteitscirkel van William Edwards Deming.
Deming beschreef voor het borgen van kwaliteit in de productie van goederen de stappen Plan, Do,
Check, Act. In het Nederlands zijn dit de stappen Plannen, Doen, Controleren, Actualiseren. Het gaat
erom dat medewerkers (individueel, maar liefst in samenwerking) steeds opnieuw het eigen werk
beoordelen en verbeteren. Bij deze stappen doorlopen ze de volgende handelingen:
• Plannen: Maak en plan voor hoe je de huidige aanpak kan verbeteren.
• Doen: Voer de aanpassing door.
• Controleren: Controleer of de aanpassingen tot verbetering hebben geleid.
• Aanpassen: Stel je aanpak bij aan de hand van je resultaten bij ‘controleren’.
Om scherper te krijgen hoe een IVK’er aan veiligheid werkt, is door alle opleidingen Integrale
Veiligheidskunde samen de handelingscyclus van de IVK’er gemaakt. Dit si een verdere uitwerking van het kwaliteitshotel van
Deming, maar dan specifiek voor het integraal werken aan veiligheid. Om de vermindering van risico’s te bereiken en daarmee dus
de veiligheid te vergroten, doorloopt de IVK’er de volgende stappen:
1. Het signaleren en agenderen van ontwikkelingen die tot onveiligheid kunnen leiden;
2. Het analyseren van deze veiligheidsvraagstukken door de oorzaken van risico’s in beeld te brengen;
3. Het ontwerpen van veiligheidsmaatregelen om risico’s en bedreigingen te verminderen en zo de veiligheid te vergroten;
4. Het implementeren van veiligheidsmaatregelen in een samenhangend pakket;
5. Het evalueren van het effect van veiligheidsmaatregelen, door de vraag te stellen of de ingevoerde maatregelen ook echt tot
meer veiligheid hebben geleid.
Je ziet dat bij het einde van elke fase van de handelingscyclus ‘Adviseren’ staat. Dat komt omdat de IVK’er meestal niet zelf gaat over
wat er in of door een organisatie moet worden gedaan. De IVK’er adviseert dus zijn
leidinggevende(n), professionals van ander organisaties of de belanghebbende(n) wat er in een
specifieke situatie moet gebeuren om risico’s te reduceren. Je ziet ook nog iets anders in elke
stap terugkomen, namelijk ‘onderzoeken’ dat si omdat oplossingen voor
veiligheidsvraagstukken niet zomaar voor het oprapen liggen, maar steeds opnieuw en op
maat gemaakt moeten worden. Alles bij elkaar zie je dat een IVK’er zich in de kern bezighoudt
met het ‘regisseren van de aanpak van veiligheidsvraagstukken’. Regisseren is een vorm van
het aansturen van samenwerking tussen professionals van verschillende
organisatieonderdelen of organisaties. Regisseren heeft doorgaans betrekking op zelfsturende
netwerken. Iedere professional heeft in deze situatie naast de regisseur nog steeds een
leidinggevende boven zich staan. Daarom kan deze vorm van aansturing niet plaatsvinden op
basis van de hiërarchische positie van de regisseur. Een regisseur staat als het ware naast de
professionals in het zelfsturende netwerk en stuurt daarom op basis van informele prikkels als
communicatie, gezag, vertrouwen en visie. Regisseurs hebben in tegenstelling tot managers
immers geen mogelijkheden om hun collega’s direct inhoudelijk aan te sturen en sturen dus
vooral op basis van vertrouwen en onderlinge overeenstemming over de benodigde stappen.
7.3 Stap 1: signaleren en agenderen van veiligheidsvraagstukken
De eerste stap van de handelingscyclus van de IVK’er – signaleren en agenderen van veiligheidsvraagstukken- wordt in het landelijk
beroepsprofiel als volgt omschreven:
“Herkennen en benoemen van veiligheidsvraagstukken op basis van analyse van trends en ontwikkelingen. Bepalen van de urgentie en
het op de agenda plaatsen bij beslissers.
Allereerst is het een kwestie van het waarnemen van signalen op basis van je kennis en ervaring. In deze stap van de handelingscyclus
gaat het ook om het signaleren van onveiligheid als vervolg van procedures.
7.4 Stap 2: analyseren van veiligheidsvraagstukken
De tweede stap van de handelingscyclus van de IVK’er – analyseren van veiligheidsvraagstukken- wordt in het landelijk
beroepsprofiel als volgt omschreven:
“Integraal analyseren van een veiligheidsvraagstuk en het diagnosticeren van de oorzaken vanuit vier invalshoeken: tijd, ruim te, actoren
en disciplines.”
