Analyse en interpretatie
Tentamenstof week A1
Zelf lezen:
- Het voorwoord, de inleiding, H1 en H2 van het bestverkochte boek ooit.
Samenvatting H1 kritisch denken, een eerste verkenning
1.1 Wat is kritisch denken?
Kritisch denken betekent dat je informatie niet zonder meer accepteert.
1.2 Is kritisch denken moeilijk?
Een conclusie kan geldig of ongeldig zijn.
1.3 Waar is kritisch denken goed voor?
Kritisch kunnen denken helpt je bij het analyseren van problemen, bij het helder formuleren van
complexe zaken en tijdens ingewikkelde discussies.
Hoofdstuk 2: argument en conclusie
2.1 Wat is een redenering?
Een redenering bestaat uit minimaal 2 onderdelen. Een standpunt en een conclusie.
2.2 Signaalwoorden
Soms staan in een zin woorden of formuleringen die helpen duidelijk te maken dat er sprake is van
een redenering → dus, want, daaruit volgt.
BELANGRIJK
• Na dus, derhalve, daarom, daaruit volgt komt altijd een standpunt.
• Na want, omdat, immers, aangezien komt altijd een argument.
2.3 Enkele veelgebruikte termen
Behalve over een argument, wordt vaak gesproken over een premisse. Behalve over een standpunt
of een conclusie wordt soms gesproken over een stelling of een gevolgtrekking.
Een redenering wordt ook wel een argumentatie genoemd. Dat is een beetje verwarrend, want de
verzameling van alle argumenten bij elkaar voor een bepaald standpunt wordt vaak aangeduid als de
argumentatie bij dat standpunt.
Hoofdstuk 3: redeneringen ontleden
3.1 Enkelvoudige en meervoudige argumentatie
Een redenering waarbij maar 1 argument wordt aangevoerd om een standpunt te verdedigen, heet
een enkelvoudige argumentatie.
Een redenering waarbij meerdere argumenten worden aangevoerd om een standpunt te verdedigen,
wordt meervoudige argumentatie genoemd.
3.2 onderschikkende argumentatie
Argumenten zijn niet onafhankelijk van elkaar als ze een keten vormen. Deze vorm van argumentatie
wordt onderschikkende argumentatie genoemd. Ketenvorming is dus afhankelijke argumenten.
Om een standpunt dat door meervoudige argumentatie wordt ondersteund volledig onderuit te
halen, moet je alle argumenten afzonderlijk weerleggen. Een standpunt dat echter door
onderschikkende argumentatie wordt ondersteund kun je al succesvol bestrijden door een van de
argumenten te weerleggen, het maakt niet uit welke.
3.3 Complexe argumentatie
Complexe argumentatie: er is sprake van een combinatie van onderschikkende en meervoudige
argumentatie.
,3.4 Contra-argumenten
Contra-argumenten: argumenten die een standpunt aanvallen. Een argument tegen een standpunt
wordt een tegenargument of contra-argument genoemd. Soms wordt een gewoon argument voor
alle duidelijkheid een pro-argument genoemd.
3.5 Argumentatiestructuur van een eigen betoog
Soms moet je zelf een standpunt verdedigen, mondeling of schriftelijk. In dat geval is het zinvol om
van tevoren je argumentatie in een schema weer te geven.
Hoofdstuk 4: geldige en ongeldige conclusies
4.1 Inleiding
Niet alle redeneringen zijn even overtuigend. Het komt voor dat een conclusie volgt uit de
argumenten. In dat geval spreken we van een logisch geldige redenering.
4.2 Syllogismen
Kenmerkend voor een syllogisme is dat er uitspraken over groepen, klassen, verzamelingen of
eigenschappen worden gedaan die gekoppeld worden aan bijzondere gevallen, dus aan 1 mens, 1
ding, 1 volk etc.
De onderdelen van een syllogisme zien er meestal als volgt uit:
• Alle X hebben een Y
• A behoort tot groep B
• Niet alle P zijn Q
• Geen enkele C behoort tot groep D
De meeste syllogismen bestaan uit 2 argumenten en een conclusie. Die 2 argumenten worden
gewoonlijk de premissen genoemd.
4.3 Conditionele redeneringen
Een bepaald type veelvoorkomende redeneringen is de groep van de zogenoemde conditionele
redeneringen. Dit is er een voorbeeld van:
1. Als het regent, wordt de straat nat
2. Het regent
3. Dus: de straat wordt nat
De 4 vormen van conditionele redeneringen:
• Vorm 1:
1. als p, dan q
2. p
3. dus: q
• Vorm 2:
1. als p, dan q
2. q
3. dus: p
• Vorm 3:
1. als p, dan q
2. niet p
3. dus: niet q
, • Vorm 4:
1. als p, dan q
2. niet q
3. dus: niet p
Vorm 1 en 4 zijn geldige redeneringen, de conclusie volgt dwingend uit de premissen. Vorm 2 en 3
zijn ongeldig.
4.4 3 Belangrijke leerpunten
De bespreking van syllogismen en conditionele redeneringen kan ons 3 belangrijke zaken leren over
logica:
1. Het begrip logische geldigheid is meer, is strenger dan ‘’zou kunnen’’.
2. Geldige en ongeldige redeneringen lijken soms verdacht veel op elkaar.
3. Alleen al op grond van de vorm van een redenering valt soms te beoordelen of die geldig is of
niet.
Hoofdstuk 5: voldoende en onvoldoende noodzakelijke voorwaarden
Er bestaan 2 soorten voorwaarden: voldoende en noodzakelijke voorwaarden. Soms is een
voorwaarde zowel noodzakelijk als voldoende. In dergelijke gevallen is de voorwaarde een definitie
van het geen waar het betrekking op heeft.
In zinnen van de vorm als A dan B, geldt in het algemeen dat A een voldoende voorwaarde is voor B.
in zinnen van de vorm als niet A dan niet B, geldt dat A een noodzakelijke voorwaarde is voor B.
Hoofdstuk 6: helder denken in categorieën
6.1 Volledigheid en non-overlap van categorieën
Als je een verzameling onderverdeelt, moet je ervoor zorgen dat (1) de delen niet overlappen, ofwel
dat ze elkaar uitsluiten, en (2) de delen samen de hele verzameling bestrijken, ze moeten samen
volledig zijn.
6.2 Intelligentietests en categorieën
Bij het meten van intelligentie speelt de eigenschap helder in categorieën kunnen denken een
belangrijke rol.
6.3 Onderzoeksvragen operationeel maken
Het vertalen van een onderzoeksvraag in een meetbare vraag noem je het operationeel maken van je
oorspronkelijke vraag.
6.4 Deelvragen volledig en elkaar uitsluitend maken
Vaak zul je een onderzoeksvraag operationeel maken door deze op te knippen in een stel meetbare
deelvragen. Als je probeert een onderzoeksvraag te operationaliseren door er een verzameling
meetbare deelvragen van te maken, spelen volledigheid en non-overlap een rol. Deelvragen die
elkaar overlappen kunnen heldere conclusies in de weg staan.
Hoofstuk 7: informele drogredenen
7.1 Inleiding
Een ondeugdelijk argument wordt een drogreden genoemd. Als de ondeugdelijkheid te maken heeft
met een gebrek aan logische geldigheid, spreken we van een formele drogreden. Er zijn ook veel
redeneringen die weliswaar niet deugen, maar waarbij het niet draait om logische geldigheid of
ongeldigheid. Dat noemen we informele drogredenen.
, 7.2 Stroman
Wanneer je niet het werkelijke standpunt van de tegenstander aanvalt, maar een verdraaide versie
ervan, gebruik je de drogreden van de stroman.
7.3 Ad hominem
Soms wordt niet het standpunt van de tegenstander aangevallen, maar die tegenstander zelf. Dat
heeft een argumentum ad hominem, ofwel ad hominem genoemd. → argument op de man. Je speelt
op de man, niet op de bal.
7.4 Post hoc
De uitdrukking post hoc, ergo propter hoc betekent ‘’na dit, dus door dit’’. Als na een situatie A er
een situatie B optreedt, mag je niet zonder meer concluderen dat situatie A dan ook situatie B heeft
veroorzaakt.
7.5 Overhaaste generalisatie
Een algemene uitspraak die gebaseerd is op een aantal bijzondere gevallen, heet een generalisatie.
Wanneer de gevallen die je bekeken hebt een goede afspiegeling zijn van de gehele populatie, mag je
een conclusie trekken die op de hele populatie betrekking heeft. Zo’n steekproef heet een
representatieve steekproef.
7.6 Cirkelredenering
Eigenlijk is het argument gewoon een andere formulering van het standpunt. Soms lijkt het alsof
iemand argumenten voor zijn standpunt aandraagt, maar in werkelijkheid herhaalt hij alleen zijn
standpunt in andere woorden. Dat noemen we een cirkelredenering.
7.7 Omdraaien van de bewijslast
Als je een standpunt aanhangt moet je dat kunnen verdedigen. Het is niet zo dat iemand die twijfelt
aan jouw standpunt, verplicht is het tegendeel te verdedigen.
7.8 Onjuiste analogie
In een analogie vergelijk je 2 zaken met elkaar. Die vergelijking kun je gebruiken als argument.
Hoofdstuk 8: relevantie en volledigheid
8.1 Inleiding
Een kritisch denker stelt zichzelf altijd de volgende 2 vragen. Ten eerste: zijn de argumenten relevant
voor de conclusie? Ten tweede: zijn de argumenten een volledige ondersteuning van de conclusie?
8.2 Relevantie
Wanneer we zeggen dat A relevant is voor B, bedoelen we dat A een bepaalde relatie heeft tot B.
8.3 Volledigheid
Wanneer een argument niet genoeg gewicht heeft, is er natuurlijk een heel spectrum tussen zeer
onvolledig en bijna volledig.
8.4 De relatie tussen relevantie en volledigheid
Relevantie en volledigheid zijn geen begrippen die onafhankelijk van elkaar bestaan. Als de
argumentatie volledig is, weten we zeker dat die relevant is.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kennisclip 2: getallen in het verkeer
• Cumulatieve grafiek: het opgetelde aantal verkeersslachtoffers over de jaren heen.
• Cumulatief betekent altijd opgeteld.
