H1 tm H6 gaat over de grondwet van 1848, de schoolstrijd, uitbreiding kiesrecht, sociale kwestie, politiek maatschappelijke stromingen en de crisis van de jaren 1930 en de tweede wereldoorlog. 3.1 en 3.2 zijn uit et boek geschiedenis werkplaats.
De basis van onze parlementaire democratie werd gelegd in 1848, in dat jaar
werd de grondwet gewijzigd. De man die hiervoor verantwoordelijk was, was de
liberaal Johan Rudolf Thorbecke.
Thorbecke maakte zich zorgen over Nederland na 1830, dat kwam door de
koningen Willem I en Willem II. De koningen regelden voor 1848 alles wat leidde
tot passiviteit en gemakzucht bij de burgers. Thorbecke wilde dat mensen met
bepaalde kwaliteiten de ruimte krijgen om hun overtuigingen te volgen en
betrokken werden bij het landsbestuur. Op deze manier kon er een krachtigere
bevolking komen.
In de jaren 1845-1848 was er in grote delen van Europa een hongersnood, dit
werd vergroot door de strenge winters en ziektes. Dit was naast de libere onvrede
over het autoritaire bestuur een oorzaak van de revoluties die in 1848 uitbraken in
bepaalde Europese steden.
Koning Willem II was bang dat de verstoringen in Nederland hem de kop zouden
kosten, daarom gaf hij Thorbecke de opdracht om de grondwet aan te passen:
- De macht van de koning werd beperkt, hij werd onschendbaar. Als de
koning iets fout deed zouden de ministers hem hierop aanspreken.
- De minister werden verantwoordelijk, zij konden alleen hun werk blijven
doen als zij konden rekenen op een meerderheid in het parlement.
- Het parlement controleert de minister en kreeg het laatste woord bij het
vaststellen van wetten.
- Mannen kregen het recht Tweede kamerleden direct te kiezen als hun een
bepaald bedrag aan directe belasting betaalden en minstens 23 jaar oud
waren. Ze konden gekozen worden vanaf hun 30e.
- Er werden grondrechten opgenomen zoals de vrijheid van onderwijs en
het recht van vereniging en vergadering.
In 1848 werd de basis voor ons huidige parlementaire stelsel gelegd. Elke 4 jaar
komt er een nieuw kabinet dat moet kunnen rekenen op het vertrouwen van een
meerderheid in het parlement.
Liberalen hoopten dat door deze modernisering van het bestuur ook de
economische modernisering tot stand zou komen. Er was behoefte aan een
goede infrastructuur en een basisvoorwaarde voor industrialisatie. De liberalen
verwachtten dat de welvaart zou stijgen door deze economische modernisering,
door de stijgende inkomens zou het aantal kiezers bij verkiezingen gaan
toenemen.
H2 de schoolstrijd
, In 1848 werd de vrijheid van onderwijs vastgelegd, dat wil zeggen dat iedereen
vrij scholen mocht oprichten en zelf de manier van onderwijs mocht bepalen. De
overheid zou zorgen voor openbaar onderwijs en financierde dat ook, die scholen
waren algemeen christelijk. Zo kwamen er na 1850 steeds meer katholieke en
protestantse scholen.
In 1878 werd een voorstel voor een nieuw onderwijswet ingediend. In die wet
werden hogere eisen voor het onderwijs gesteld, waardoor ook de kosten
zoudens stijgen. Openbare scholen zouden die kosten vergoed krijgen en
bijzondere scholen niet en daar waren katholieken en protestanten het niet mee
eens. Deze confessionelen pleiten dan ook voor gelijke financiering van het
onderwijs, liberalen waren het hier niet mee eens, de wet werd wel aangenomen.
De confessionelen voelden zich machteloos, ze verzamelden handtekeningen en
stuurden een petitie naar de koning met het verzoek om zijn handtekening niet
onder de wet te zetten. Daarmee streden de protestanten en katholieken voor
financiële gelijkstelling (de schoolstrijd). In 1917 kregen openbare en bijzondere
scholen dezelfde financiering.
H3 Uitbreiding van het kiesrecht
In 1848 was het kiesrecht beperkt tot mannen die een bepaald bedrag aan
directe belasting betaalden. In de 2dde helft van de 19e eeuw eisten steeds meer
groepen uitbreiding van het kiesrecht. Een protestants zoals Abraham Kuyper
wilde door uitbreiding van kiesrecht zorgen dat zij meer politieke invloed kregen
om de schoolstrijd te beïnvloeden. Fabrieksarbeiders en landarbeiders wilden dat
er wetten werden aangenomen die hun slechte leefomstandigheden zouden
verbeteren. Ook steeds meer vrouwen wilden gelijke rechten, Aletta Jacobs werd
een van de aanvoersters in de kiesrechtstrijd van vrouwen. In 1833 wilde zij op de
kieslijst maar alle rechters keurden het af, omdat ze dachten dat het
vanzelfsprekend was dat met Nederlanders΅in de wet alleen mannen werd
bedoeld.
In 1887 werd een akkoord bereikt over kiesrechtuitbreiding, het werd toegekend
aan mannen vanaf 23 jaar met voldoende 'kentekenen van maatschappelijke
welstand en geschiktheid'. Het betekende einde van censuskiesrecht, ongeveer
een kwart van de mannen kon stemmen. Nadat in 1896 er nog meer onrust was
mocht nog een 10% zijn stem uitbrengen en rond 1900 mocht 49% stemmen. In
1913 mocht 2/ 3e van de mannen stemmen. In 1916 gingen mensen massaal de
straat op om te demonstreren voor algemeen kiesrecht.
In 1917 werd het algemeen kiesrecht voor mannen van 25 jaar en ouder
ingevoerd.
Het districtenstelsel verdween en evenredige vertegenwoordiging kwam ervoor
in de plaats. Vrouwen mochten alleen gekozen worden, in 1919 kregen zij ook het
recht om hun stem uit te brengen en in 1922 kwam dat ook in de grondwet te
staan.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nhedonker. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,15. Je zit daarna nergens aan vast.
