In dit document staan alle kenmerkende aspecten die je moet kennen voor het eindexamen geschiedenis HAVO 5. Bij elk kenmerkend aspect zit een uitleg bij wat het kenmerk inhoudt en er staat aangegeven bij welke context die hoort.
…= Hoort bij geen Historische Context
…= Historische Context Britse Rijk
…= Historische Context Duitsland
...= Historische Context Nederland
Tijdvak 5- ontdekkers en hervormers (1500-1600, 16e eeuw)
Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
- Middeleeuwen:leef sober en volgens de regel vd bijbel, zodat je in de hemel komt.
Renaissance: geniet van het leven op aarde
- Het humanisme komt op; humanisten gingen de geschriften vd middeleeuwen
vergelijken de Grieken om de toegevoegde christelijke boodschap eruit te halen,
zodat de schrijver centraal staat. Er werd op een rationele (met eigen verstand)
manier nagedacht en dus niet vanuit het geloof verklaren.
De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid.
- Nieuwe belangstelling voor architectuur, kunst van de Grieken en namen deze over.
De griekse tijd was namelijk een goede tijd, de middeleeuwen was een donkere tijd
en mensen dachten wij willen weer een goed leven. Mensen dachten als de grieken
dat hadden dan moeten wij de grieken overnemen zodat wij ook uit de donkere tijd
komen en ook een goede tijd krijgen.
Het begin van van de Europese expansie overzee
- Door de ontdekkingsreizigers vinden de Europeanen nieuwe handelsroutes. De
nieuw ontdekte (kust)gebieden in Amerika, Afrika en Azië worden gekoloniseerd en
onderdeel van de Europese rijken.
De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had.
- Er komt kritiek op de Paus en zijn kerk. Mensen wilde de kerk hervormen. De
kerkhervormers worden protestanten genoemd. Zij vormen hun eigen kerken in
West-Europa. Dit leidt tot veel strijd tussen de Rooms-katholieken en de
protestanten.
Het conflict in der Nederlanden dat resulteerde in de stichting van de Nederlandse
staat
- Spanje had een Koning, karel v. Hij was ook de baas van Nederland. Karel was
katholiek maar nederland werd steeds protestanter. Er kwamen volgelingen bij van
kalvijn. Karel V keurde dat niet goed en wilde alle protestantse dood hebben. Karel
treedde af, Hertog van Alva komt aan de macht, wilt alle ketters vervolgen.
Protestanten gingen tegen Alva in, kwam een opstand, Willem werd vermoord maar
toch won NL de opstand. NL werd onafhankelijk. Maar er was geen koning omdat
willem was vermoord. Daarom werd NL een republiek met 12 staten.
, Tijdvak 6 - regenten en vorsten (1600-1700, 17e eeuw)
Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van de
wereldeconomie.
- Door de ontdekkingsreizen is er sprake van wereldwijde handel. Landen handelen
allemaal met elkaar (kolonies) daardoor ontstaan er handel contacten. Bedrijven als
de VOC en WIC varen over de hele wereld. Het geld dat wordt verdiend wordt
geïnvesteerd in nog meer handel (dat heet kapitalisme).
De bijzondere plaats in staatkundig opzicht EN de bloei in economisch en cultureel
opzicht van de Nederlandse republiek.
- Der nederlanden had geen koning maar een bestuur van regenten en edelen. Per
stad waren edelen of regenten die de baas waren over de stad. Een van die
regenten of edelen werd dan naar het bestuur van een gewest/provincie gestuurd.
Die was dan mede baas van een gewest. Een regent of edel werd vanuit het gewest
gestuurd naar het landsbestuur/statengenaraal en hun waren dan daar weer de
baas. Er was ook een stadhouder die was baas van het leger. Dit was een goede
bestuursvorm voor bijvoorbeeld de handel want niet 1 iemand kon alle beslissingen
maken, nee veel mensen met meerdere meningen moesten beslissingen maken en
iedereen had zijn eigen idee wat het beste was voor het land. Ook was het zo dat
deze edelen en regenten keken naar winst en niet naar meer macht. Waardoor de
handel veel beter ging daardoor steeg de economie. Mensen kregen meer geld en
daardoor werd er ook meer geld besteed aan cultureel waardoor daar ook een groei
ontstond.
Het streven van vorsten naar absolute macht.
- Koningen streven er naar om alleen macht te hebben over een land.
De wetenschappelijke revolutie
- De wetenschappelijke revolutie ontstond door het humanisme + systematisch
beoefening.
De humanisme hield in kritische houding + nieuwsgierigheid .
Systematisch beoefening waren eigenlijk de regels hoe je iets moet onderzoeken.
Observatie, je ging zelf dingen onderzoeken niet uit een boek dingen uithalen,
experimenteren, zelf ervaren hoe iets in elkaar zit, logica je ging logisch nadenken
over dingen. Maar welke factoren heeft de wetenschappelijke gestimuleerd? Er
kwamen nieuwe instrumenten waardoor er beter onderzoek gedaan kon worden. Er
kwamen tijdschriften waardoor onderzoekers ideeën konden uitwisselen en elkaar
konden helpen. En er kwamen academies daar werden de beste wetenschappers bij
elkaar gezet om nieuwe uitvindingen te bedenken.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anneloupraas. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
