Samenvatting

Samenvatting GESCHIEDENIS UITWERKING TIJDVAK 5 TM 9 + HC 1 EN 2

0 keer verkocht

Vak
Geschiedenis

Niveau
HAVO

VOLLEDIGE UITWERKING GESCHIEDENIS TIJDVAK 5 TM 9 EXAMENJAAR. gecontroleerd en goedgekeurd door geschiedenis docent van de bovenvouw.

[Meer zien]

Voorbeeld 3 van de 18 pagina's

Bekijk voorbeeld

Geupload op 31 januari 2023
Aantal pagina's 18
Geschreven in 2022/2023
Type Samenvatting

uitwerking hoodstuk 5 tm 9 hc 1 en 2 tijdvak 5 tm 9

Instelling Middelbare school
Niveau HAVO
Vak Geschiedenis
School jaar 5

€7,49

In winkelwagen

Op verlanglijstje

100% tevredenheidsgarantie
Direct beschikbaar na je betaling
Lees online óf als PDF
Geen vaste maandelijkse kosten

Geschiedenis leerlijn H5 t/m H8

Tijdvak 5: Ontdekkers en hervormers
1. Je kunt uitleggen op welke manier het mens- en wereldbeeld veranderde
in Italië in de 15 en 16e eeuw. (5.1)
Ze vonden eerst dat de wereld door god was geschapen maar in handen van de
duivel was. Tijdens de Renaissance vonden ze dat de wereld er was om Gods
schepping te vervolmaken. Niet afwenden van de natuur, maar perfectioneren.
2. Je kunt uitleggen welke invloed de klassieke oudheid had in de
renaissance. Je besteedt in jouw antwoord aandacht aan de herontdekte
klassieke vormentaal en het werk van humanistische geleerden. (5.1)
De renaissance staat letterlijk voor ´wedergeboorte´. De kunstenaars
probeerden de klassieke kunst te evenaren en overtreffen. Geleerden gingen ook
de oudheid bestuderen. Ze noemden zichzelf humanisten, waarmee ze
bedoelden dat ze de vrijheid en waardigheid van de mens belangrijk vonden.
Humanisten bestudeerden klassieke teksten.
3. Je kunt uitleggen hoe de renaissance in de 16e eeuw over Europa werd
verspreid. Besteedt hierbij aandacht aan Erasmus. (5.1)
In de 16e eeuw werd de renaissance over Europa verspreid, omdat veel
buitenlanders reisden naar Italië en met nieuwe ideeën terugkwam. Het
humanisme ontwikkelde zich ten noorden van de Alpen. Ze richtte daar niet op
de herleving van de klassieke oudheid, maar op de wedergeboorte van het
oorspronkelijke christendom. Vertegenwoordiger van dit christelijk humanisme
was de monnik Erasmus. Hij studeerde christelijke teksten uit de oudheid en
ontdekte dat veel wat van de kerk leerde, niet met het zuivere christendom te
maken had en ontdekte ook dat er in de bijbel veel fouten zat.
4. Je kunt uitleggen waarom de Portugezen en de Spanjaarden op
ontdekkingsreis gingen. (5.2)
De Portugezen waren op zoek naar goud. Met hun ontdekkingsreizen op de
Atlantische Oceaan kwamen ze steeds zuidelijker. Na de ontdekking van
Goudkust (Ghana en andere landen) wilden ze naar Indië, want daar kwam de
kostbare koopwaar vandaan. Columbus en vele anderen dacht dat Amerika, Indië
was.
5. Je kunt uitleggen welke activiteiten de Portugezen ondernamen in Azië.
(5.2)
De Portugezen hadden hun schepen steeds beter gemaakt, ze waren militair
voorbereid. Maar de Portugezen wouden geen grote gebieden veroveren in Azië,
want die waren te sterk. Daarom namen ze langs de kust kleine gebieden in
bezit en bouwden daar factorijen (handelsposten). Hiermee namen ze deel aan
de eeuwenoude handel tussen de Aziatische kuststeden.
6. Je kunt uitleggen wat de gevolgen waren van de ontdekkingsreizen voor
West- Afrika en Amerika. (5.2)
De Portugezen bedreven ook handel aan de kusten van West- Afrika. Ze haalden
er goud, ivoor en steeds vaker ook zwarte slaven. De slaven gingen naar Brazilië
(kolonie van Portugal) ze stichtten ook in West- Afrika grote plantages,
landbouwbedrijven waar ze suikerriet verbouwden m.b.v. indiaanse en
Afrikaanse slaven.
Spaanse veroveraars gingen naar Midden- en Zuid- Amerika. De Azteken had een
groot rijk in Mexico en de Inca’s had een groot rijk in Peru. Deze volken hadden
goud en zilver, dus wou de Spanjaarden deze rijken veroveren. Dat is gelukt
omdat:
 Spanjaarden hadden zwaarden, kanonnen en paarden en indianen kenden
paarden niet dus waren ze al doodsbang.

,  Spanjaarden werden geholpen door indiaanse volken die door de Azteken
en Inca’s werden onderdrukt.
 Indianen waren niet bestand tegen Europese ziektes. Hierdoor kwamen
ook veel mensen om.
De Spanjaarden gingen heersen over steeds grotere gebieden in Midden- en
Zuid- Amerika. Veel Spaanse mannen kwamen naar deze koloniën en kregen
kinderen met indiaanse vrouwen. Hierdoor ontstond een etnisch gemengde
bevolking. Zo begon het Europese kolonialisme in Amerika.
7. Je kunt uitleggen welke kritiek hervormers als Luther hadden op de
katholieke kerk. (5.3)
De Duitse monnik Maarten Luther eiste een hervorming van de Katholieke kerk.
Er waren namelijk veel misstanden, want volgens de kerk moet je ongetrouwd,
celibaat, zijn en seksueel onthouden zijn. Maar veel geestelijken leefden samen
met een vrouw en hadden kinderen.

Door humanisme ontstond ook kritiek op de leer van de kerk. De kerk leerde dat
de mens in de hemel zou komen als hij goed leefde en gehoorzaamde aan de
kerk. Hierdoor kon je ook je zondes afkopen. Volgens Luther was daar niets van
waar. Alleen een oprecht geloof in God kon de zondige mens redden.
8. Je kunt uitleggen dat de kritiek van Luther leidde tot een splitsing in de
christelijke kerk in West- Europa. (5.3)
Luther schreef uit protest een brief, waarmee hij ook tegen de aflaten was.
Daarmee begon de protestantse Reformatie/ Hervorming, waardoor de
christen in West- Europa uiteenviel in de katholieke kerk en de protestantse
kerken. Hij vertaalde ook de bijbel van het Grieks naar het Duitse volkstaal.
Hierdoor kreeg hij nog meer aanhang en riep de Duitse vorsten op de kerk in hun
gebied te hervormen. Er kwam een nieuwe kerk: zonder celibaat,
heiligenverering, kloosters, geestelijken en andere zaken. Ze hadden wel
dominees, die de bijbel uitlegden.
9. Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen het calvinisme en de leer van
Luther. (5.3)
Verschillen Calvijn en Luther
Calvijn Luther
Vond dat God bepaalde wie naar de Vond dat met een goed geloof
hemel ging of niet en mensen kunnen mensen hun kansen
hebben daar zelf geen invloed op. vergrootten om naar de hemel te
gaan.
Vond dat de overheid moest Vond dat onderdanen de overheid
handelen in overeenstemming met onvoorwaardelijk moesten
de Bijbel en het ware geloof. gehoorzamen.

1. Je kunt uitleggen hoe het protestantisme werd verspreid. (5.3)
*zie leerdoel 8*
1. Je kunt twee oorzaken (indirecte oorzaken) en de aanleiding (directe
oorzaak) noemen van de Nederlandse Opstand. (5.4)
Drie oorzaken:
 Centralisatiepolitiek en absolute macht. (Indirect)
 De vervolging op de protestanten. (Direct)
 Verhoging van de belastingen. (Indirect)
2. Je kunt uitleggen hoe deze Nederlandse Opstand uiteindelijk een
langdurige oorlog werd. (5.4)

, Alva sloeg de eerste aanvallen met gemak af. Oranje ging daarom samenwerken
met calvinistische vluchtelingen, die zich geuzen noemden. In 1570 kwam Filips
in geldnood doordat hij ook in oorlog was met het Ottomaanse rijk. Spaanse
soldaten die al maandenlang niet waren betaald plunderden door Vlaanderen en
Brabant. Hierdoor sloot een groot deel van de Nederlanden zich bij de opstand
aan.
3. Je kunt uitleggen hoe door de Nederlandse Opstand een onafhankelijke
Nederlandse staat ontstond. (5.4)
Na de stichting en de gevolgen van de Unie van Utrecht, werden Willem van
Oranje en Filips II openlijk vijanden. Filips verklaarde Oranje vogelvrij, waarna de
Staten-Generaal van de Unie van Utrecht door de ondertekening van het
Plakkaat van Verlatinge in 1581 besloten om Filips niet meer als vorst te
erkennen. De nieuwe landvoogd Parma veroverde Vlaanderen, Brabant en
Antwerpen. Willem van Oranje werd in de tussen tijd vermoord door een
katholieke fanaticus. De opstandige zochten een nieuwe landsheer, maar
besloten uiteindelijk zelf de soeverein te worden van hun gewesten. Ze vormden
de Zeven Verenigde Nederlanden; de Republiek. In 1648 werd de staat officieel
erkend door Spanje bij de Vrede van Münster.

Tijdvak 6: Regenten en Vorsten
1. Je kunt met de VOC als voorbeeld uitleggen wat handelskapitalisme is.
(6.1)
Door de handel in luxeproducten was het kapitalisme ontstaan, het economisch
systeem waarbij personen geld in een onderneming investeren om winst te
maken. Handelaren hielden zich bezig handel en nijverheid. Vroege vorm van
kapitalisme heet handelskapitalisme. VOC (Verenigde Oost- Indische
Compagnie) is een voorbeeld van handelskapitalisme, omdat de VOC op
ontdekkingsreizen gingen. De VOC is een handelscompagnie die kapitaal kreeg
door aandelen.
2. Je kunt uitleggen waarom de VOC een multinational genoemd kan worden.
(6.1)
Multinational is een onderneming met vestigingen in meerdere landen. VOC is
een multinational. Ze bouwden een uitgebreid handelsnetwerk op met factorijen
aan de kust van bijvoorbeeld China, Japan, Perzië (Iran), India en Ceylon.
3. Je kunt met behulp van de VOC en de WIC uitleggen hoe in de 17e eeuw
een wereldeconomie ontstond. (6.1)
De wereldwijde handelscontacten die de handelskapitalistische compagnieën
aanknoopten, vormden het begin van een wereldeconomie. Een
wereldeconomie is een economisch systeem van wereldwijde handelscontacten.
WIC (West- Indische Compagnie) wordt opgericht. WIC had factorijen aan de
kusten van West- Afrika en Amerika. De VOC was grootste Europese
onderneming in Azië.
4. Je kunt uitleggen waarom de Republiek in staatkundig opzicht bijzonder
was in Europa in de 17e eeuw. Maak hierbij gebruik van de begrippen
gewesten, regenten en stadhouder. (6.2)
De Republiek had in staatkundig opzicht een bijzondere plaats in Europa. In
andere landen groeiden de macht van de koning, maar de Republiek had nog
geen eens een staatshoofd. Regenten zijn de bestuurders in de Republiek. Er
waren zeven gewesten en in elk gewest zaten er regenten. De stadhouder was
een regent met de meeste macht in de Republiek.
5. Je kunt uitleggen waarom de Nederlandse economie bloeide in de 17e
eeuw. (6.2)

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Direct to-the-point

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anoniemanoniem4. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 69052 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Begin nu gratis