Dit document is een gedetailleerde samenvatting over alle thema's uit biologie voor jou leerjaar 6 geschreven in 6vwo, bestaat uit schema's, uitleg van thermen en alle benodigde informatie om alles volledig te begrijpen.
Voedingsstoffen
Voedingsmiddelen bevatten voedingsstoffen:
o Eiwitten (proteïnen)
o Koolhydraten
o Vetten (lipiden)
o Water
o Mineralen (zouten)
o Vitaminen
Bouwstof – vorming van (delen van) cellen (weefsels)
Brandstof – voedingsstoffen die energie kunnen leveren
Additieven – toegevoegde stoffen in voeding -> sommige zijn schadelijk als je er te veel
van binnen krijgt
Voedingsstof Bouwstof Brandstof
Eiwitten X X
Koolhydraten X X
Vetten X X
Water X
Mineralen X
Vitaminen X
Eiwitten
Opgebouwd uit aminozuurmoleculen
20 verschillende aminozuren
o 12 niet-essentiële -> kunnen we zelf maken
o 8 essentiële -> moeten in voeding zitten
Belangrijke bouwstof, kan omgebouwd worden tot glucose dan dient het als brandstof
Reguleren cel processen
Betrokken bij transport van stoffen
In verteringsstelsel – eiwitten worden gesplitst tot aminozuurmoleculen, die worden
opgenomen in het bloed -> via bloed, aminozuren naar organen vervoerd daar worden
ze in cellen aan elkaar gekoppeld (door eiwitsynthese)
Structuur:
o Primaire structuur: volgorde aminozuren
o Secundaire structuur: 3D (bijv. Helixstructuur)
o Tertiaire structuur: eiwit vormt bijvoorbeeld een H-brug (-> eiwit vouwt zich)
Koolhydraten
Mono, di, en polysachariden
Belangrijke brandstof voor energievoorziening
Ook gebruikt als bouwstof (bijv. DNA)
Te veel koolhydraten -> opgeslagen in lichaam, klein deel omgezet tot glycogeen de rest
als vet
,Voedingsvezels
Worden niet door enzymen verteerd
Zijn vooral koolhydraten uit celwanden van plantaardige voedingsmiddel, belangrijk voor
de stoelgang en darmwerking
Zorgt voor verzadigd gevoel
Vetten
Opgebouwd uit 1 glycerolmolecuul en 3 vetzuren
Onverzadigd: dubbele binding -> kan nog een H-atoom opnemen -> plantaardig, goed.
Vloeibaar bij kamertemperatuur
Verzadigd: enkele binding -> kan geen H-atoom opnemen -> dierlijk, slecht. Vast bij
kamertemperatuur
Cholesterol – vet in celmembraan/bloedplasma
o Aanmaak door de lever
o Onverzadigde vetzuren -> verminderen de cholesterol afzetting
o Verzadigde vetzuren -> bevorderen de cholesterol afzetting tegen de binnenwand van de
bloedvaten -> nauwere vaten, kan leiden tot hart- en vaatziekten
Water
Bouwstof voor lichaamscellen
Oplosmiddel voor stoffen
Transportmiddel (in bloed)
Regeling van de lichaamstemperatuur
Mineralen
Bouwstoffen (de ionen van de zouten)
Calcium -> ontwikkeling beenweefsel
IJzer -> vorming rode bloedcellen
Spoorelementen -> in kleine hoeveelheden nodig
Vitaminen
Voor de gezondheid
Provitaminen zitten in voeding -> hieruit kan het lichaam vitaminen vormen
Gebrek aan vitaminen – gebrekziekten
Vitaminen B en C: oplosbaar in water
Vitaminen A, D en K: oplosbaar in vet
Schijf van 5
Gevarieerd
Niet te veel eten en bewegen
Minder verzadigd vet
Veel groente, fruit en brood
Eet veilig
, Vakken in de schijf van 5
1. Kevert koolhydraten, water, vitamine C en voedingsvezels
2. Levert zetmeel, plantaardige eiwitten, vitaminen, mineralen
en voedingsvezels
3. Levert (dierlijke) eiwitten vitaminen, mineralen (kalk, ijzer)
4. Levert vetten en vitaminen
5. Levert water
Additieven
Additieven – worden toegevoegd om bepaalde
eigenschappen te verbeteren.
E-nummer – nummer dat additieven krijgen in de EU als je geen gezondheidsrisico’s
opleveren
ADI – dagelijkse hoeveelheid die je van additieven mag krijgen zonder dat je gezondheid
gevaar loopt
Conserveringsmethoden/werking
Conserveren – Bacteriën en schimmels bederven voedsel, door de
levensomstandigheden van de micro-organismes zo ongunstig mogelijk te maken, blijft
voedsel langer houdbaar
1. Invriezen – bij een lage temperatuur zijn de enzymen van de micro-organismen tijdelijk
niet actief
2. Pasteuriseren/ steriliseren – bij hoge temperatuur denatureren de enzymen van micro-
organismen -> definiet onwerkzaam
3. Vacuüm/inblikken – voedsel wordt luchtdicht verpakt, zo kunnen er geen micro-
organismen op komen
4. Gas verpakken – verpakken in een speciale verpakking met één enkel gas of meerdere
gassen
5. Conserveermiddelen toevoegen – met behulp van zout/suiker/zuur de
leefomstandigheden voor micro-organismen ongeschikt maken
Voedselvergiftiging – iemand wordt ziek door giftige stoffen die zijn gemaakt door micro-
organismen in het voedsel
Voedselinfectie – iemand wordt ziek doordat voedsel met een ziekmakende hoeveelheid
micro-organismen in de darm terecht komen en deze prikkelt of aantast
Verteringstelsel
Mechanisch vertering – kauwen en kneden
Chemische vertering – enzymen in verteringssappen breken voedingsstoffen af tot
moleculen die cellen in de darmwand kunnen opnemen
Darmperistaltiek – door het afwisselend samentrekken en ontspannen van de
kringspieren en lengtespieren in de want van het darmkanaal wordt de voedselbrij
gemengd met de verteringssappen (bevatten vaak enzymen) gekneed en voortgeduwd
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper semwaltman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,48. Je zit daarna nergens aan vast.
