11e eeuw – veranderingen in Europa
o De landbouw veranderde
De bevolking groeiden
o De handel bloeide op
Er ontstond een monetaire economie van grote omvang
o Verstedelijking van gebieden
Stedelingen bevochten en kochten zelfbestuur in de vorm van stadsrechten om de
economie te beschermen
o Het netwerk tussen steden en het verzorgingsgebied werd verbeterd
o Er was een constante toestroom van kapitaalkrachtige of kundige aspirant-poort nodig om de
stad in stand te kunnen houden
Atrecht
o Startpunt van stedelijke dynamiek in de Nederlandse gewesten (bisschopsstad)
Medemogelijk gemaakt door de hoge landbouwproductiviteit en de schapenhouderij
Centrale plek voor lakennijverheid
o Rijke kooplieden versterkten hun positie door zich te organiseren in koopliedengilden
Vertrokken leningen aan edellieden om stadsbestuur in handen te krijgen
Brugge
o Overvleugelde Atrecht -> werd nieuwe centrum van nijverheid
o Gunstige positie – via de Noordzee aansluiting met andere steden van de Hanze + Spanje en Italië
o Patriciërs knoopten in de steden banden aan met de adel
o Tussen de patriciërs en de gewone burger ontstond steeds meer spanning
Ontevredenheid over bestuur en werkomstandigheden
Guldensporenslag 1302 – Vlaamse ambachtslieden en boeren in opstand tegen patriciërs en
feodale heren
Nederlandse gewesten rond 1300
o Vlaanderen en Brabant economische zwaartepunt
o Brugge vormt handelscentrum
Netwerk waarbinnen elke stad door innovatie en schaalvergroting de eigen positie en het
netwerk als geheel versterkte
De wisselbrief en de bank vormden de eerste koopmansbeurs
o Antwerpen was toegankelijk voor grote schepen
Nederlandse gewesten rond 14e eeuw
o Noordelijke Amsterdam werd een gespecialiseerde voorhaven voor de graanhandel met de
Oostzeegebied
o Stedelijke burgerij nam taken over van de geestelijkheid (niet van de adel)
Het idee over bonum commune werd geïntroduceerd – het algemene belang van de
stedelingen
o Geestelijkheid zocht aansluiting bij een meer individuele geloofsbeleving (de moderne devotie)
via bedeloren en begijnhoven)
,Late middeleeuwen rond 15 eeuw
o Positie van de steden kwam onderdruk te staan
o Particularisme van de Brabantse/Vlaamse steden botste met het beleid van bourgondische
hertogen
De hertogen probeerden grip te krijgen op bestuur en rechtspraak in de Nederlandse
gebieden
Door hun centrale rol in de handel profiteerden Antwerpen en nam de centrale positie van
Brugge over
De Nederlandse gewesten rond 16 eeuw
o Habsburgse vorsten Karel V en Phillips II de centralisatiepolitiek door en breidden deze vanwege
de opkomst van lutheranisme en calvinisme uit naar de godsdienste
Zij wilden het protestantisme tegengaan
Beeldenstorm en harde optreden van Alva -> opstand
o Onder leiding van Willem van oranje brak er oorlog uit tegen de steden
Antwerpen verloor vanaf 1585 haar stapelmarktfunctie en er trokken veel kapitaalkrachtige
inwoners naar Holland
o Republiek wordt gesticht door de noordelijke gewesten
o De VPC ontwikkelde zich in 1602 als handelsgrootmacht met een wereldwijd handelsnetwerk
Het ontstaan van een oorlogseconomie
o Handel was nodig om de strijd tegen de Habsburgers te financieren
o Regenten zagen Habsburgersstrijd was een middel om de Spaanse handelspositie te verzwakken
o Particularisme van steden en gewesten werd gehandhaafd -> belangrijk voor de welvaart
o Stadhouders moesten vrijheid van de burger accepteren
De dertigjarige oorlog
o Geen economische groei in het heilige roomse rijk
o Engeland en Frankrijk – spanningen tussen vorsten en adel
o Hierdoor steeg populariteit van de republiek –> beheersen van de wereldhandel
- Er kwamen veel migranten op af -> steden groeiden
- Meeste in Amsterdam door stapelmarktfunctie en eigen koopmansbeurs
- Steden waren aan vervanging toe -> rijke kooplieden gingen investeren in ruil kregen ze
hogere status
Na 1648
o Engeland en Frankrijk – mercantilistisch beleid
- Hierdoor leed de handel van de republiek
- Veel regenten trokken zich terug -> leenden geld om politieke en economische macht veilig
te stellen
o Veel ontevredenheid onder het gemeen
o 1672 – rampjaar, einde van de Goude eeuw door de toename van de concurrentie
- De republiek was haar leidende positie kwijt.
, Verlichting 1650 –
1789
De verlichting: eigen verstand is zeer belangrijk
o Veel nieuwe ideeën over mens en samenleving
o Komt voort uit renaissance en wetenschappelijke revolutie
Oorzaken wetenschappelijke revolutie
o Humanistische tekstanalyse tijdens renaissance
Humanisme: menselijke vrijheid
Kritisch kijken naar teksten uit oudheid en bijbel
Erasmus, Lof der Zotheid
o Ontdekkingsreizen
Nieuw wereldbeeld
o Uitvinding boekdrukkunst
Snelle verspreiding ideeën
o Ambachtelijke technieken
Precieze waarneming is belangrijk
- Scheepsbouw en navigatie
o Ontwikkeling methodisch onderzoek
Rationalisme
- Gebruik je eigen verstand
- Descartes
Empirisme
- Kennis baseren op ervaring en waarneming
- Locke
Wetenschappelijke revolutie
o Natuur en wereld wetenschappelijk onderzoeken
Nieuwsgierig
Kritisch
- Ook ten opzichte van geleerden en filosofen uit de oudheid
Wetenschappelijke methode
- Observeren, experimenteren en redeneren
Wetenschappers
o Newton - Zwaartekracht en natuurwetten
o Van Leeuwenhoek - Microscoop
o Copernicus - Heliocentrisme
o Huygens - Slingeruurwerk
De Verlichting
o Wetenschappelijke methoden toepassen in de samenleving
Kritisch over tradities, religies en gezagsverhoudingen (redelijkheid)
- Gebruik van rationalisme en empirisme
- Ook in onderwijs en opvoeding
o Geloof en optimisme in vooruitgang
Hoe ver reikt het menselijk verstand?
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper semwaltman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,48. Je zit daarna nergens aan vast.
