Specialisatie: Recente ontwikkelingen in risicogedrag
Schrijfopdracht
Blog = blog over onderwerp op basis van literatuur of scyfly = samenvatting van wetenschappelijk artikel, begrijpelijk zijn
voor breed publiek. Een vertaalslag maken; jeugdzorg, voor (ouders van) adolescenten.
Scyfly = 1 wetenschappelijk artikel
Blog = stukje schrijven over onderwerp gerelateerd aan cursus risicogedrag. Mag meerdere artikelen gebruiken of eigen
ervaringen. Daarmee boodschap uitdragen in dat blog.
Blogpagina = Radblog
Scyfly heeft vast format. Heeft instructies.
Moet recent artikel zijn, liefst gepubliceerd in afgelopen jaar.
Blog = vrijer qua aanpak en insteek
College 1: Trends in middelengebruik, overgewicht en verslavend gedrag
Wat verstaan we (in deze cursus) onder risicogedrag?
Met name adolescentie is een periode waarin risicovolle activiteiten toenemen. We richten met name op
adolescenten/jongvolwassenen. Waarmee komen jongeren in het nieuws? Risicogedrag jongeren veel in nieuws; comazuipen,
drugsgebruik (xts, ritalin), overgewicht/eetgedrag jongeren, agressief gedrag en internetgebruik/sociale media.
Titel cursus = Recente ontwikkelingen in Risicogedrag.
Als we kijken naar trends in middelengebruik, afgelopen jaren ook impact geweest van coronacrisis op middelengebruik.
Alcohol
De mentaliteit is in de loop der tijd veranderd en de prevalentie van alcoholgebruik (vanaf 2000) onder jongeren is eerst
sterk afgenomen maar daarna gestabiliseerd. Alcohol gebruik lijkt onder jongeren in 2020 weer gestegen zijn
Redenen afname alcohol?
Hogere prijzen/accijnzen; Gulden > euro
Verhoging leeftijdsgrens 16 naar 18 jaar
Meer campagnes vanuit overheid; vanuit overheid veel gedaan om alcoholgebruik onder jongeren te ontmoedigen
• Campagnes? • Bewustwording negatieve gevolgen alcohol (o.a. ouders maar ook jongeren zelf).
• Nieuwsberichten, bijvoo over coma zuipen? • Nieuwe drank- en Horecawet (sinds 1 januari 2014 is de leeftijdsgrens voor
het kopen van alcohol opgeschoven van 16 naar 18 jaar). • Evt. andere factoren?
Redenen stagnatie daling alcohol gebruik
Normalisatie van alcohol, zeker onder volwassenen. Anders dan met roken. Het wordt rokers moeilijk gemaakt. Alcohol op
feestjes worden als normaal gezien.
• Bodem bereikt? In onze maatschappij alcoholgebruik redelijk geaccepteerd. Lager lukt mogelijk niet.
• Niet iedereen gevoelig voor campagnes?
• Verandering in norm? Niet gevoelig voor campagnes, wordt niet afgeschrikt
• Prijs/beschikbaarheid (jongeren meer geld? Bijbaantjes, langer thuis wonen; meer geld uitgaan/drank kopen)
• Reclame en zichtbaarheid in series/op tv? Champagne als er iets te vieren is; zet een bepaalde norm.
Media & regelgeving roken
Voor roken dezelfde trend gaande dat er veel maatregelen genomen om roken te ontmoedigen.
• Verbod op tabaksreclame (2002) • Rookverbod in trein (2003)
• Rookvrije werkplek (2004) • Prijs in 10 jaar verdubbeld (2003-2013)
• Rookverbod horeca (sinds 2008, opgeheven voor kleine horeca in 2010)
• Leeftijdsgrens van 16 naar 18 (2013)
Voor roken een nog veel sterkere normverandering dan voor alcohol. Rokers tegenwoordig minder plekken waar kunnen
roken + prijsverandering. Draagt allemaal bij. Ook bij roken, eerst sterke daling en dan stabilisatie.
Verhogen van prijs zou volgens onderzoek meest effectieve manier zijn voor verminderen/verlagen roken
Voorbeeld: In Australië sigaretten veel duurder en is sinds prijsverhoging percentage rokers veel lager
,Aantal rokende jongeren
Stijging nooit-rokers is daling van rokers. Daling nooit-rokers, is meer rokers.
Aantal nooit rokers leek sinds 2014 ieder jaar toe te nemen, maar 2021 laat daling zien van nooit-rokers; dus lijkt dat steeds
meer jongeren te zijn die begonnen met roken. Bron: Nederlands Jeugd Instituut https://www.nji.nl /cijfers/roken
NJI suggereert dat het met corona crisis te maken kan hebben.
Nationaal preventie akkoord
In aanloop van 2040 gaat prijs van sigaretten mogelijk enorm verhoogd worden.
2040 als doel; waarbij maatregelen worden genomen door overheid om Nederlanders gezonder te maken; door roken,
problematisch alcoholgebruik terug te dringen.
Doel roken 2040: Rookvrije generatie in 2040 = geen rokers groep jongeren tot 18 jaar
Maximaal 5% rokers onder volwassenen (onder groep 18 jaar en ouder)
Doelen alcohol 2040: Niet meer dan 25% van jongeren heeft voor 18e voor eerst alcohol gedronken.
Probleemdrinkers in hele populatie max 5%.
Tot nu toe lukt terugdringen roken onder jongeren niet goed. Belangrijk om te begrijpen waarom jongeren roken, want alleen
als je dat begrijpt kun je het aanpakken en proberen te voorkomen.
Suggestie om duurder te maken zodat jongeren niet kunnen betalen. Maar sommige jongeren die roken doen dat misschien
vanuit sociale redenen. Het niet voor iedereen makkelijk om ermee te stoppen.
Artikelen
Roken wordt meer gezien als leefstijl, terwijl bij alcohol en drugs er veel meer erkend wordt dat het om een verslaving gaat.
Als je er problemen mee hebt, kun je naar verslavingskliniek, kun je opgenomen worden en behandeld worden. Bij roken
wordt er vanuit de huisarts alleen wat advies gegeven. Opvallend: aanpak bij roken anders dan andere verslavingen.
Verlagen roken, alcohol en drugsgebruik
Aantal tabaksgebruikers is kleiner dan alcoholgebruikers, maar relatief veel verslaafden aan tabak ten aanzien van
verslaafden aan alcohol. Veel mensen die alcohol drinken en relatief weinig mensen die verslaafd zijn aan alcohol. Van veel
rokers is bijna iedereen daadwerkelijk verslaafd aan die nicotine.
Als je verslaafd bent aan nicotine is dat moeilijk en heb je daar hulp bij nodig.
Cannabis = verzamelnaam hasj en wiet
Na roken/drinken meest gebruikte middel in NL. Verschillend te gebruiken; in joint om te roken of in spacecake te
verwerken.
• Cannabis is de verzamelnaam van hasj en wiet, beiden afkomstig van de wietplant. Wiet komt van de groenbruine toppen
van de plant en voor hasj wordt de hars van de bloemtoppen gebruikt. Vooral de hars bevat veel THC: één van de
belangrijkste werkzame stoffen in hasj en wiet. Wiet (of marihuana) is daardoor vaak minder sterk en goedkoper dan hasj.
• Wiet is bruin/groen gedroogd plantmateriaal en hasj is een bruine, kleverige plak of reep
Cannabis - vervolg
• Twee werkzame stoffen:
1. THC (delta-9-tetra-hydro-cannabinol) → roesopwekkende stof
2. CBD (cannabidiol) → rustgevende, ontspannende stof
Verhoudingen niet altijd hetzelfde. In medicinale cannabis: CBD = cannabidiol hoger.
In recreatieve cannabis is THC gehalte vaak hoger.
• Cannabis heeft invloed op: slaap, emotionele beleving, eetlust, het verwerken van informatie, reactievermogen, high voelen.
Het kan ook:
-Negatieve psychische gevolgen hebben voor mensen die daar gevoelig voor zijn.
-Schade aan de luchtwegen brengen (o.a. door het hoge teergehalte)
-Bij spacecake een overdosering veroorzaken (werkt na min. een uur);
mensen voelen niks en nemen extra in waardoor overdosis ontstaat.
-Hallucinaties, angst en paniek veroorzaken (bij een hoge dosering)
-Verslavend werken.
,Trends in cannabis gebruik
Bij jongeren van 12-16 jaar. Vanaf 2000 daling in cannabisgebruik, tot 2015-17. Dan lijkt het tot stabiliseren. Meer bij
studenten dan bij jongeren. Er lijkt zelfs een lichte stijging te detecteren in cannabisgebruik. Cannabisgebruik komt meer
voor bij studenten dan bij jongere scholieren. Geldt ook bij alcohol en roken, maar dat begint al op iets jongere leeftijd.
Cannabisgebruik pas in studententijd. 20-30% van studenten heeft weleens cannabis gebruikt.
Samenvattend
• Tot 2017 dalende trends in gebruik van alcohol, sigaretten en cannabis, daarna lijkt de prevalentie te stagneren of zelfs iets
toe te nemen.
Belangrijke vraag: Wat is hierbij de impact van de corona crisis?
Alcoholgebruik studenten tijdens eerste lockdown voorjaar 2020: eigen onderzoek RU
Alcoholgebruik is flink afgenomen door de lockdown (voor en tijdens lockdown). Daling in gebruik; bars en restaurants dicht
en feesten verboden.
Middelengebruik studenten tijdens eerste covid-19 lockdown
Binge drinken; hoeveel dat wekelijks werd gedaan
Voor jongens ≥ 6 glazen per gelegenheid
Voor meisjes ≥ 4 glazen per gelegenheid
Wekelijks middelengebruik uitgevraagd.
Alcoholgebruik afgenomen, roken gelijk gebleven, cannabis gebruik toegenomen.
Scholieren 3-de klas middelbare school
Longitudinaal onderzoek: Bij zelfde mensen toename in alcoholgebruik tijdens Corona t.o.v. voor Corona. Opmerkelijk:
jongeren meer thuis. Wellicht mochten ze thuis drinken.
In lijn van verwachting minder gesport.
Trends in overgewicht
15.9% jongeren heeft overgewicht (2021). Betreft percentage personen van 4-18 jaar met overgewicht (matig en ernstig
overgewicht). Is een verschil tussen overgewicht (BMI ≥ 25) en obesitas (BMI ≥ 30).
Bij jongeren is dat ook lastig, omdat ze nog heel erg groeien; ofwel lengte of breedte. Bij jonge kinderen zijn BMI’s niet zo
betrouwbaar. Er wordt vaak gebruik gemaakt van Z-BMI scores, gestandaardiseerde BMI-scores, gecorrigeerd voor leeftijd
en sekse.
Trends obesitas kinderen naar leeftijd
Opvallend: Hakkelende lijnen i.p.v. vloeiende lijnen. Blauw = 4-11 jarigen. Roze = 12-17 jarigen. Met name een toename te
zien in 12-17 jarigen.
Trends obesitas kinderen naar leeftijd: Cijfers Nederlands Jeugdinstituut 2018-2021
Toename voor 4-12 jarigen. Voor andere twee lijnen 12-16 jarigen en 16-20 jarigen lopen eigenlijk door elkaar heen. Ook
daar vooral gekke resultaten van 2020-2021.
Kan te maken hebben met Corona pandemie.
Als je 2018 met 2021 vergelijkt: % overgewicht in 2018 lager dan in latere jaren = zorgelijk
Eetgedrag van scholieren BO en VO (2017)
In BO is percentage dat ’s ochtends elke dag ontbijt hoger dan in VO. ’s Ochtends ontbijten wordt gezien als maat voor een
gezond eetpatroon. Ook gekeken naar hoeveel % van kinderen 1x per dag groente of fruit eten. Veel kinderen voldoen niet
aan de voorgeschreven groente en fruit voldoen.
Verandering eetgedrag tijdens corona?
Tijdens Corona
- Meer ongezonde snacks thuis, minder buitenshuis (niet alles significant)
- Minder fruit (thuis en buitenshuis)
Na Corona
- Ongezonde snackgedrag ging redelijk terug naar voor pandemie
- Na corona crisis nog steeds minder fruit; veerde niet terug naar de normale hoeveelheden terwijl de scholen wel weer open
waren (meer buitenshuis); dus ondanks hervatten oude ritme, fruit blijft achter
, Welke drugs zijn populair in Nederland?
Lachgas steekt enorm bovenuit en wordt relatief veel gebruikt, ook door 12-16 jarige scholieren. Tegen 10% heeft weleens
lachgas gebruikt. Percentages voor andere drugs zoals XTC, cocaïne, amfetamine en paddo’s stuk lager zijn.
Harddrugsgebruik onder studenten (2019); lachgas veel gebruikt. 1:3 studenten ooit lachgas gebruikt.
8-10% van studenten hebben ooit enige harddrugs gebruikt; meisjes lager (exclusief lachgas)
Verdovende werking / roes
• GHB heeft een verdovende werking op het centrale zenuwstelsel en geeft een ontspannen gevoel;
ook werkt GHB seksueel stimulerend. Risico is o.a. overdosering (out gaan) en grote kans op verslaving.
• Door het inademen van lachgas (via ballon) kom je meteen in een roes (toestand waarin anders voelt dan gewoonlijk) die
een paar minuten duurt. Soms moet je lachen, vandaar de naam lachgas. Je gaat
dingen in je omgeving waziger zien. Geluid lijkt langzamer te gaan en klinkt anders.
Risico’s als je gas direct inademt: bevriezing lippen/longen, zuurstoftekort, zenuwschade, tintelingen, vitamine B12 tekort
(meer een lange termijneffect).
Was sprake dat ze lachgas op lijst van verboden middelen zou komen. Op lijst 1 van Opiumwet.
Lachgas toch niet op opiumlijst; landelijk verbod op lachgas is afgewezen.
Recreatief lachgas gebruiken blijft toegestaan en wordt niet verboden.
Stimulerende middelen
• Cocaïne werkt stimulerend op hersenen. Energie, euforie, gevoel van opwinding en grote helderheid zijn eerste effecten. Ze
duren max. 1 uur. Cocaïne vaak gebruikt om te kunnen presteren: men voelt zich sterk, actief, spraakzaam en vol
zelfvertrouwen. Risico’s o.a.: hartklachten, onrust/angst, psychische problemen, impotentie.
• XTC (ecstasy) werkt stimulerend; je krijgt energie en je voelt je wakker, maar het werkt ook bewustzijnsveranderend: muziek
wordt anders waargenomen en je hebt meer behoefte aan knuffelen. XTC begint meestal te werken 20-60 minuten nadat je het
hebt ingenomen en is na 4 tot 6 uur uitgewerkt. Risico’s: uitputting, uitdroging, depressies, angsten, paniekreacties,
slaapstoornissen (dinsdagdip)
• Doordat amfetamine (speed) de afgifte van dopamine stimuleert en de heropname blokkeert wordt het beloningscentrum extra
geprikkeld. Hierdoor ga je je euforisch en alert voelen en word je spraakzaam. Door deze werking kun je ook sterk naar het
middel gaan verlangen.
Risico’s o.a.: slapeloosheid, gewichtsverlies, paranoia
Methylfenidaat = Ritalin = Concerta is ander stimulerend middel welke wordt gebruikt om te presteren. Middel gebruikt
voor ADHD. Ook studenten die geen diagnose ADHD hebben en middel gebruiken in tentamentijd, omdat ze denken beter te
kunnen studeren.
Drugs tijdens een feestje normaal
Experts maken zich zorgen, vooral over excessief gebruik door hoger opgeleide studenten.
Artikelen wekken suggestie dat alle studenten of van een bepaalde doelgroep een groot aantal mensen (harddrugs) middelen
gebruikt.
Trip middelen
• LSD. De effecten beginnen 20-60 minuten na inname. De eerste twee uur neemt de heftigheid van de trip toe en de trip
houdt 8-12 uur aan. De effecten van LSD zijn sterk afhankelijk van persoonlijke factoren, zoals hoe je je lichamelijk en
geestelijk voelt en de omgeving waarin wordt gebruikt
(setting). Niet iedereen reageert dus hetzelfde op dezelfde hoeveelheid
Deze factoren kunnen bepalend zijn voor of een trip een positieve of juist negatieve en beangstigende ervaring (‘bad trip’) is.
• De werkzame stoffen in paddo's zijn psilocybine en psilocine, waardoor je kunt gaan trippen. Paddo's worden via het
bloed in de hersenen opgenomen en beginnen een half uur tot een uur na inname te werken (kan variëren, afhankelijk van de
dosis die ingenomen wordt). De roes duurt meestal 3 tot 4 uur, maar kan afhankelijk van de dosis langer duren.
Risico o.a.: bad trip
Als je maar bepaald respondenten bereikt met uitnodiging vragenlijst in te vullen, kan voor bias zorgen.
Daarom achtergrondkenmerken van respondenten verzamelen om eventueel subgroepen te identificeren, wat kan helpen bij het
preventie en interventie maatregelen meer in subgroepen in te zetten.
Verandering drugs gebruik tijdens corona crisis? > ook hier vraag wat rol coronacrisis
• Onderzoek onder uitgaanders: De veranderingen in middelengebruik verschillen per uitgaander.
❖ Minder uitgaanders hebben tabak, ecstasy, amfetamine en lachgas gebruikt tijdens de coronacrisis dan in 2019.
❖ Het percentage gebruikers van cannabis, cocaïne, ketamine en de psychedelica 2C-B, paddo’s of truffels en LSD bleef
stabiel. Voor alle middelen gold dat een deel minder vaak of evenveel gebruikte dan voor de coronapandemie, maar
dat er voor elk middel ook een groep was die meer is gaan gebruiken dan vóór de coronapandemie.
❖ Dus: voor aantal middelen is gebruik middelen stabiel gebleven (onder uitgaanders)
❖ Voor middelen geldt: zijn mensen die zijn gestopt, verminderd in gebruik en bij wie stabiel gebleven. Dus gaat om
gemiddelden. Maar het is belangrijk om ook naar subgroepen te kijken.
