PPT2 Schizofrenie en andere psychotische stoornissen
(film verloren jaren is verplichte leerstof)
Wanen en hallucinaties
Illusie vs hallucinatie
Illusie
• = interpretatiestoornis
waarneming van een reëel object
de kenmerken of betekenis ervan worden verkeerd geïnterpreteerd onder invloed van bepaalde
verwachtingen
betrokkene is in staat tot correctie indien blijkt dat de waarneming niet overeenstemt met de
werkelijkheid
betrokkene beseft dat hij zich vergiste of zich iets inbeeldde
Hallucinatie
• = perceptiestoornis
er wordt niets in de werkelijkheid waargenomen maar men heeft het idee iets waar te nemen
er is geen verkeerde interpretatie van wat men hoort, ziet of voelt
kunnen betrekking hebben op alle zintuiglijke functies (zie verder)
kunnen gedrag beïnvloeden (idem)
HALLUCINATIES:
kunnen op alle zintuiglijke functies betrekking hebben:
visuele of optische hallucinaties (zicht)
auditieve of akoestische hallucinaties (gehoor)
olfactorische hallucinaties (reuk)
gustatore/gustatieve hallucinaties (smaak)
tactiele of haptische hallucinaties (tastzin)
Meest voorkomend: visuele en vooral auditieve
kunnen gedrag beïnvloeden:
bv bevelende stemmen horen die dwingend bepaalde
opdrachten geven → bevelshallucinaties= inhoudelijke denkstoornis
WAAN OF WAANDENKBEELDEN
= een soort ‘privétheorie’ die alleen door de persoon zelf wordt geloofd
foutieve overtuigingen → inhoudelijke denkstoornissen (inhoud denken = verstoord)
men ziet de onjuistheid van de gedachten niet in → zelfs niet wanneer de waanopvatting
aantoonbaar in strijd is met de werkelijkheid
wordt door betrokkene als absolute zekerheid verdedigd!
niet te corrigeren!!
Waanachtig idee = indien er toch enige twijfel is
• Soms betrekking op 1 specifiek thema waarbij de rest van het denken intact blijft
• Bij anderen vormen de wanen een uitgebreid samenhangend geheel → waansysteem
• Primaire waan ontstaat plotseling met directe overtuigingskracht voor de patiënt
• Secundaire waan
komt voort uit de belevingen die met de psychotische toestand samengaan
of gekoppeld zijn aan een ernstige stemmingsstoornis
WAAN: thematiek
• Gericht op de eigen persoon of het eigen bestaan:
– zonde
– schuld
, – grootheid of almacht
– geloof in eigen onsterfelijkheid
– ontkenning van eigen bestaan of overtuiging niets waard te zijn
– idee van ondergang van de wereld
– idee van armoede of rijkdom
• Gericht op eigen lichaam:
– overtuiging van ziekte, infectie, misvorming of aanwezigheid van een vreemd voorwerp in het
lichaam (hypochondrische of somatische wanen)
– idee storende geur te verspreiden
• Gericht op buitenwereld:
– idee door anderen achtervolgd, benadeeld, besproken of beïnvloed te worden (paranoïde
waan)
– overtuiging dat anderen gedachten inbrengen of onttrekken (beïnvloedingswaan)
– idee dat iemand verliefd is op de betrokkene (erotomanie of erotische-betrekkingswaan)
– overtuiging dat de partner ontrouw is (ontrouw- of jaloeziewaan)
WANEN EN HALLUCINATIES
• Behoren tot de psychotische kernverschijnselen
• Variëren in ernst, frequentie en gevolgen voor de patiënt
• Komen bij tal van stoornissen voor
• Komen veelvuldig voor in de algemene bevolking (minder ernstig + vaak van voorbijgaande aard)
Sommige onderzoekers beschouwen deze niet als tekenen van ziekte die behandeling
vragen
• Geen afdoende verklaring
• Kunnen een manier zijn om met belastende omstandigheden om te gaan (coping)
= strategie om een gestoord, maar voor de persoon zelf functioneel
evenwicht te handhaven
• Zijn niet de enige, maar wel de belangrijkste symptomen van
schizofrenie en andere psychotische stoornissen
Gaan dikwijls gepaard met andere psychische aandoeningen:
verslavingen aan alcohol en drugs (cf. dubbeldiagnose)
posttraumatische-stressstoornis (PTSS)
depressieve-stemmingsstoornis
gegeneraliseerde angststoornis (GAS)
Begeleiding van vrijwel iedere psychotische patiënt = complex
1. Schizofrenie (spectrumstoornis)
Inleiding
• Misvatting:
Schizofrenie ≠ ‘gespleten’ persoonlijkheid
Schizofrenie ≠ ‘meervoudige’ persoonlijkheid
• Schizofrenie = ernstige aandoening (invaliderend en irreversibel) met verstoring van:
waarneming
realiteitstoetsing
algehele informatieverwerking
eenheid van denken, voelen, willen en handelen
1. Kenmerken en voorkomen
Kenmerken
• Komt tot uiting in de wijze waarop we waarnemen, denken, voelen en bewegen (zie volgende dia)
• Psychotische episoden worden dikwijls afgewisseld met rustiger perioden, waarin de symptomen veel
minder opvallend zijn.
, • De ene schizofrene patiënt kan heel andere symptomen hebben dan de andere
• Het beeld bij één en dezelfde patiënt kan in de loop van de tijd wisselen
• Niet één stoornis maar eerder een verzamelterm voor uiteenlopende psychosen die elk een aantal
symptomen gemeen hebben.
DSM-5 : ‘schizofreniespectrumstoornis’
• Ontwikkelt zich geleidelijk
het geleidelijke verloop is typerend
het beginpunt is niet altijd aan te geven
• MAAR kan ook vrij snel optreden na een Belangrijkste symptomen van schizofrenie ingrijpende
gebeurtenis
Formele denkstoornissen
Incoherentie (+)
Vreemde associaties/onlogische verbanden (+)
Moeilijk abstract denken (-)
Neologismen (+)
• Positieve symptomen Vertraagd denken (-)
komen niet voor bij mensen zonder Gedachteblokkade (-) psychosen
Inhoudelijke denkstoornissen
= psychische ‘nieuwvormingen’ Meestal bizarre wanen (gedachten inbrengen, (+)
onttrekken of uitzenden, beïnvloedingswaan,
wijzen op overproductief of ontremd betrekkingswaan, achtervolgingswaan) psychisch
functioneren Magische denken
Stoornissen in de waarneming
(+)
doen zich vooral voor in het begin van de Hallucinaties (vooral stemmen) (+) psychose
Stoornissen in het emotionele leven
• Negatieve symptomen Verminderde emotionele expressie (-)
Misplaatste gevoelens
komen voor bij normaal functioneren Neerslachtige buien
zijn weggevallen bij of sterk verminderd bij Stoornissen in gedrag mensen met
Katatone symptomen (katalepsie, stereotypieën, (-)
een psychose grimassen trekken)
Spraakarmoede (-)
= psychische ‘uitvalsverschijnselen’ Passiviteit, apathie (-)
typerend voor chronische vormen Gebrekkige zelfverzorging (-)
Positieve symptomen (+) zijn psychische nieuwvormingen
Negatieve symptomen (-) zijn psychische uitvalverschijnselen
Psychofarmaca werken in op de positieve symptomen (+)
1.1 Inhoudelijke denkstoornissen (wanen)
• = meest kenmerkend
mystiek-religieuze of pseudowetenschappelijke ideeën of andere vormen van magisch
denken
bizarre wanen
niet-bizarre wanen
wanen van gedachte-inbrenging of gedachte-onttrekking
beïnvloedingswanen
paranoïde wanen
-wanen gaan vaak samen met hallucinaties
-auditieve hallucinatie = stemmen horen:
=>stemmen geven doorlopend commentaar
=>twee of meer stemmen spreken elkaar tegen
-wanen en hallucinaties kunnen ook bij stemmingsstoornissen voorkomen → inhoud sluit dan
meestal aan bij de stemming (ΔΔ!)
, 1.2 Formele denkstoornissen
• = organisatie van het denken is verstoord -> cognitieve stoornissen
Incoherentie of verwardheid
Minder ernstige gevallen leggen ongewone associaties en onlogische verbanden
In hun denken zijn bepaalde afwijkende cognitieve patronen te herkennen:
– confirmatietendens
– covariatietendens
– springen naar conclusies
– bronmonitoringtendens
Denken verloopt vertraagd
Inhoudelijke gedachtearmoede
Gedachteblokkade = patiënten zijn soms plots kwijt waarover ze nadenken (cf.
gedachteonttrekking = paranoïde interpretatie)
Abstract denken is aangetast:
– abstracte begrippen worden concreet uitgelegd
– figuurlijke betekenissen worden letterlijk geïnterpreteerd (concretismen)
Neologismen = patiënten bedenken woorden die niet bestaan
Maniërismen = patiënten spreken of gedragen zich op een gekunstelde manier
Verminderde executieve functies: problemen met verwerken van info (indrukken uit de
omgeving), (werk)geheugen, aandacht en concentratie, planning en probleemoplossend
vermogen
1.3 Ontregeling van stemming en emotie
• Angst, prikkelbaarheid en vooral verminderde emotionele expressie (emotionele vervlakking)
vallen sterk op:
– gelaat is uitdrukkingsloos
– stem mist expressie (vlakke stem)
– gevoelens lijken afwezig
• Om die reden gebruikt een aantal patiënten drugs of alcohol als een soort zelfmedicatie of
suïcideren zich
• Inadequaat (misplaatst) affect (bv. lachen na een triest bericht)
• Dit soort kenmerken bemoeilijkt het sociale contact, waardoor veel patiënten zich
terugtrekken en de omgang met anderen alleen nog maar stroever verloopt.
1.4 Psychische stoornissen
• Patiënten zijn in het begin onrustig; na verloop van tijd vertonen ze apathie
• Katatone symptomen komen bij een klein aantal patiënten voor
bewuste controle over en souplesse van de bewegingen is aangetast
– katalepsie = bewegingloosheid of aannemen van vreemde houdingen als pop of
standbeeld
– grimassen trekken = starre gelaatsuitdrukking
– stereotypieën = regelmatige, zinloos herhaalde bewegingen
• Grote variëteit aan schizofrene symptomen
vroeger: verschillende typen van schizofrenie
= de verschillende typen zijn geen leerstof!
nu: indeling laten vallen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anelfe. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.