Samenvatting beleidsinnovatie in Complexe Systemen
Jaargang 2022-2023
Colleges
Artikelen
Tentamenvragen
Begrippen
2 vragen over complexe systemen (college 1,3, 5, 7 Teisman & Marks en artikelen)
2 vragen over beleidsinnovatie (college 2, 4, 6 Fenger)
1 vraag over leiderschap in complexe systemen met metagovernance
,Begrippen
Heuristiek = onbewuste reactiemechanisme die je hebt ontwikkeld als mens zodat je simplistisch met
dingen om kan gaan bounded rationality heeft er mee te maken
- praktische oplossing/aanpak voor een probleem dat niet per se de beste/optimale oplossing is.
- de wetenschap, de leer of de kunst van het vinden. Zij legt zich erop toe om methodisch en
systematisch op uitvindingen en ontdekkingen te komen
- zijn intuïtieve, korte en eenvoudige besluitvormingsregels waarmee moeite en tijd worden
bespaard door een doeleigenschap te beoordelen via een gemakkelijker beschikbare proxy.
- short-cuts. Zie heuristieken als richtlijnen, of vuistregels: meestal zijn ze goed genoeg, maar ze
kunnen leiden tot fouten.
Sociaal-ecologisch systeem = Deze theorie stelt dat de omgeving waarin je opgroeit invloed heeft op
elk facet van je leven. Sociale factoren bepalen je manier van denken, de emoties die je voelt en je
voorkeuren en antipathieën
Emergentie: een verschijnsel dat opkomt
Interdependentie = onderlinge afhankelijkheid of samenhang.
Padafhankelijkheid (path dependence) = het proces waarbij gebeurtenissen of keuzes uit het
verleden van invloed zijn op de loop van latere ontwikkelingen, vooral doordat bepaalde
keuzemogelijkheden moeilijk of uitgesloten zijn.
Doelmatigheid: het realiseren van bepaalde prestaties met een zo beperkt mogelijke inzet van
middelen.
Doeltreffendheid: de mate waarin de gewenste prestaties en de beoogde maatschappelijke effecten
of gestelde doelen van het beleid ook daadwerkelijk worden behaald.
Antecedenten = basisvoorwaarden, wat je in essentie nodig hebt om tot innovatie te komen
- vroeger gebeurde zaak, voorafgaand geval, gelijke aard; woord of zin waarop het betrekkelijk
voornaamwoord terugslaat; iemands ~en, feiten uit iemands vroeger leven.
Tipping point = een kritiek punt in een systeem waarop een soort radicale, potentieel onomkeerbare
verandering kan optreden die leidt tot een andere staat van systeemgedrag, die kan uitmonden in
een nieuw equillibirum
Voorkennis:
New Public Management (NPM) is een wetenschappelijke stroming dat gaat over het denken achter
een bedrijfsmatige overheid. In deze wetenschappelijke stroming wordt aangenomen dat het meer
bedrijfsmatig werken van de overheid de prestaties laten verbeteren. NPM is gebaseerd op een
aantal uitgangspunten, zoals meer vrijheid van handelen voor managers, stimuleren van integraal
management, sturen op output en minder op input, gebruik van productbegrotingen, stimuleren van
initiatieven van ambtenaren en het bereiken van meer doelmatigheid.
Het NPM-denken kende zijn intrede in de jaren 90 in Nederland. Het denken is ontstaan vanuit de
kritiek op de overheid en de verkenningen om de Public Administration te vernieuwen. De prestaties
van de overheid zouden onder de maat zijn, volgens de publieke opinie aan het einde van de 20ste
eeuw. De publieke opinie leidde er toe om na te denken over verbeteringen om onder andere het
imago te verbeteren. De oplossingen werden gevonden in meer prestatiegerichtheid, innovatie,
creativiteit, meer marktgerichtheid en vraagsturing. Deze waarden lijken op waarden uit de private
sector namelijk, bedrijfsmatigheid, ondernemerschap en marktwerking met bijbehorende
concurrentie. In Nederland kreeg NPM zijn intrede tijdens de kabinetten Kok (1994-2002). Dit beleid
,leidde tot contractmanagement en managementrapportages en had een grote invloed op de
planning & control in de publieke sector. NPM-hervorming is het beschouwen van de burger als klant
en het verbeteren van de dienstverlening via marktgerichte mechanismen (d.w.z. concurrentie,
integratieve instrumenten voor prestatiemeting en innovatievermogen).
New Public Governance staat ook bekend als post-NPM of digital-era governance.
NPG beantwoordt aan de steeds groter wordende vraag naar verantwoording en transparantie. Ook
wordt met deze sturingsfilosofie tegemoet gekomen aan het groeiende besef in de samenleving dat
er 'checks and balances' moeten zijn. Dit besef wordt gekenmerkt door niet alleen meer te sturen op
cijfers, maar ook te kijken naar zachtere vormen van verantwoording. Centraal in NPG staat de
samenwerking, de coördinatie en de participatie van de verschillende gefragmenteerde diensten. Dit
in reactie op de doorgedreven verzelfstandiging die binnen NPM centraal stond. De overheid wordt
in NPG holistisch voorgesteld. In de literatuur wordt ook wel over Joined Up Governement
gesproken. Vormen van publiek-private samenwerking en digitalisering zijn uitingen van NPG.
Patrick Dunleavy onderscheidt in NPG drie belangrijke elementen:
- Herintegratie: samenbrengen van de gefragmenteerde diensten na het scheiden van de diensten
tijdens NPM
- Noden-gebaseerd holisme: een nieuwe en sterke relatie van de overheid met de burger,
vereenvoudigd en flexibel
- Digitalisering: maximaal gebruik van de moderne informatie- en communicatietechnologie om
burgers maximaal te bereiken
Van horizontale specialisatie is sprake wanneer taken (werkprocessen) zijn opgedeeld in kleine
deeltaken of zelfs in steeds terugkerende handelingen. Bij verticale specialisatie is sprake wanneer
een taak alleen de planning, de uitvoering of de controle van een werkproces omvat.
, Waar NPM een veel gespecialiseerder cultureel perspectief inluidde, waarbij elke publieke
organisatie een eigen cultuur zou moeten ontwikkelen, is de post-NPM-boodschap dat er meer
nadruk moet komen te liggen op een holistisch perspectief. Het credo is nu dat ambtenaren en
openbare instellingen een soort collectief idee moeten ontwikkelen dat ze in hetzelfde schuitje
zitten, en dat er een soort ethische normen moet zijn en dat er aandacht moet zijn voor het ethos
van de ambtenaren.
De post-NPM-hervormingen spelen zich meer af langs de horizontale structurele dimensie, met meer
integratie, inclusief culturele integratie. Met andere woorden, ze hebben de NPM-hervormingen
aangevuld en aangepast, waardoor het totale systeem complexer en zeker meer hybride is
geworden. Maar de hybriditeit is van een andere kwaliteit in de twee hervormingsgolven, d.w.z.
meer gedesintegreerd in NPM en meer geïntegreerd in post-NPM, wat mogelijk kan leiden tot
verschillende spanningen, uitdagingen en effecten
Networked governance: gebaseerd op bewijs van opkomende patronen van governance en
dienstverlening, die we ‘citizen-centered governance’ of ‘networked governance’ noemen. Er is een
verschuiving geweest naar meer genetwerkte vormen van bestuur, als alternatief voor de staat en de
markt, en enig bewijs van meer sturing en gemeenschapsbestuur, zij het niet zonder spanningen
tussen centralisatie en decentralisatie, en netwerken en hiërarchieën.
