Methodologie van de sociale wetenschappen (S0A18A)
Samenvatting
Samenvatting Methodologie van de sociale wetenschappen (S0A18a)
85 keer bekeken 5 keer verkocht
Vak
Methodologie van de sociale wetenschappen (S0A18A)
Instelling
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Deze samenvatting is op basis van het boek en de filmpjes op Toledo. Niet alle antwoorden op de vragen staan erin gezien ik niet in alle lessen aanwezig was. De gastlessen die gekend moeten zijn, staan er ook niet bij.
Methodologie van de sociale wetenschappen (S0A18A)
Alle documenten voor dit vak (1)
Verkoper
Volgen
catomoerman
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
DEEL 1 ALGEMEEN: BASISBEGRIPPEN .......................................................................................... 1
1 WAAROM SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK?..................................................... 1
1.1 INLEIDING ..................................................................................................................................................... 1
1.2 ENKELE VOORBEELDEN .................................................................................................................................... 1
1.2.1 De opwarming v/d aarde: An Inconvenient Truth vs The Great Global Warming Swindle ...................................... 1
1.2.2 De “War against Crime” in NY: werkt het? .............................................................................................................. 1
1.2.3 Botsende beschavingen ........................................................................................................................................... 2
1.2.4 Polls bij verkiezingen: verteken(en)d? ...................................................................................................................... 2
1.2.5 De wetenschapper als bokser?................................................................................................................................. 2
1.2.6 Verband tussen gamen en agressie ......................................................................................................................... 3
1.3 DE WETENSCHAPPELIJKE AANPAK ....................................................................................................................... 3
1.3.1 Wetenschap: een specifieke benadering.................................................................................................................. 3
1.3.2 Alternatieve bronnen van kennis over de werkelijkheid .......................................................................................... 3
1.4 WAT TE VERWACHTEN VAN METHODOLOGIE? ...................................................................................................... 4
1.5 OEFENING .................................................................................................................................................... 4
2 BOUWSTENEN EN SOORTEN SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK .......................... 5
2.1 INLEIDING ..................................................................................................................................................... 5
2.2 BOUWSTENEN VAN SOCIAAL-WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK ................................................................................. 5
2.2.1 Theorie en empirie ................................................................................................................................................... 6
2.2.2 Inductie en deductie ................................................................................................................................................. 9
2.2.3 De empirische cyclus van wetenschappelijk onderzoek ......................................................................................... 10
2.3 EVALUATIECRITERIA VOOR WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK .................................................................................. 10
2.3.1 Betrouwbaarheid ................................................................................................................................................... 11
2.3.2 Validiteit/geldigheid .............................................................................................................................................. 11
2.3.3 Vakmanschap als kwaliteit .................................................................................................................................... 12
2.4 SOORTEN SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK ............................................................................................. 12
2.4.1 Toepassingsgebied: theoriegericht vs. praktijkgericht onderzoek ......................................................................... 12
2.4.2 Onderzoeksmethodologie: kwantitatief vs. kwalitatief onderzoek........................................................................ 13
2.5 OEFENING: THEORIE EN EMPIRIE AAN HET WERK ................................................................................................. 14
3 FILOSOFISCHE ACHTERGROND: EPISTEMOLOGISCHE BEGINSELEN .................................. 15
3.1 INLEIDING ................................................................................................................................................... 15
3.2 DE ONTWIKKELING VAN DE EPISTEMOLOGIE VAN DE WETENSCHAPPEN .................................................................... 15
3.2.1 Empirische natuurwetenschap: positivisme en empirisme .................................................................................... 15
3.2.2 David Humes scepticisme....................................................................................................................................... 16
3.2.3 Wiener Kreis (Weense Kring): logisch positivisme en verificationisme .................................................................. 17
3.2.4 Karl Popper: principe van falsificatie ..................................................................................................................... 17
3.2.5 Thomas Kuhns paradigma’s ................................................................................................................................... 18
3.2.6 Imre Lakatos: theorie met meerinhoud ................................................................................................................. 18
3.3 WAT MET DE SOCIALE WETENSCHAPPEN?.......................................................................................................... 19
3.3.1 Onderzoeksobject: positivisme versus constructivisme ......................................................................................... 19
3.3.2 Positivisme binnen de sociale wetenschappen ...................................................................................................... 19
3.3.3 Constructivisme binnen de sociale wetenschappen ............................................................................................... 20
3.3.4 Hoe verhouden ze zich tegenover ontologie – epistemologie – methodologie? .................................................... 21
3.4 OEFENING .................................................................................................................................................. 23
4 ETHIEK IN SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK ..................................................... 24
4.1 INLEIDING ................................................................................................................................................... 24
4.2 HOE OMGAAN MET DEELNEMERS AAN ONDERZOEK ............................................................................................. 25
4.2.1 Vermijden van schade als basisprincipe ................................................................................................................. 25
4.2.2 Vrijwillige toestemming of ‘informed consent’ ...................................................................................................... 25
4.2.3 Privacy, vetrouwelijkheid en deontologie .............................................................................................................. 26
4.3 PROFESSIONELE STANDAARDEN EN DEONTOLOGIE ............................................................................................... 26
,4.4 SAMENLEVING EN WETENSCHAP ...................................................................................................................... 28
4.5 OEFENING .................................................................................................................................................. 28
DEEL 2: PLANNING EN VOORBEREIDING VAN EMPIRISCH ONDERZOEK.......................................... 29
5 ONDERZOEK ONTWERPEN: STRATEGIE EN DOELSTELLINGEN.......................................... 29
5.1 INLEIDING ................................................................................................................................................... 29
5.2 HET ONDERZOEKPLAN ................................................................................................................................... 29
5.3 PROBLEEMFORMULERING OF PROBLEEMSTELLING ............................................................................................... 30
5.3.1 Algemene vraagstelling en onderzoeksdoelstelling: fundamenteel versus praktijkgericht? ................................. 30
5.3.2 Literatuurtudie: status quaestionis ........................................................................................................................ 31
5.3.3 Vraagstelling en onderzoeksvragen ....................................................................................................................... 31
5.3.4 Achtergrond – kenmerken van een goede onderzoeksvraag ................................................................................. 32
5.4 ONDERZOEKSOPZET OF (ONDERZOEKS)TECHNISCH ONTWERP ................................................................................ 33
5.4.1 Plaats en situatie van waarneming: waar?............................................................................................................ 33
5.4.2 Tijdstip en periode van waarneming: wanneer en hoe lang? ................................................................................ 33
5.4.3 Onderzoekseenheden en kenmerken: wie?............................................................................................................ 33
5.4.4 Methode van waarneming: hoe? ........................................................................................................................... 34
5.4.5 Tijdsplanning en financieel overzicht ..................................................................................................................... 34
5.5 ILLUSTRATIE ................................................................................................................................................ 34
5.6 OEFENING .................................................................................................................................................. 35
6 KWANTITATIEVE EN KWALITATIEVE METING ................................................................. 36
6.1 INLEIDING ................................................................................................................................................... 36
6.2 METEN: ENKELE BASISBEGRIPPEN .................................................................................................................... 36
6.2.1 Het meetproces ...................................................................................................................................................... 36
6.2.2 Soorten concepten ................................................................................................................................................. 37
6.2.3 Meten: kwantitatieve versus kwalitatieve benaderingen ...................................................................................... 37
6.3 KWANTITATIEF METEN ................................................................................................................................... 37
6.3.1 Uitgangspunt: klassieke testtheorie ...................................................................................................................... 37
6.3.2 Enkele kenmerken van kwantitatieve variabelen .................................................................................................. 38
6.3.3 Schaaltechnieken ................................................................................................................................................... 38
6.3.4 Operationaliseren van relaties tussen variabelen .................................................................................................. 39
6.3.5 Betrouwbaarheid nagaan? .................................................................................................................................... 42
6.3.6 Meetvaliditeit nagaan?.......................................................................................................................................... 43
6.3.7 Oefening: Kwalitatieve meting van homonegativiteit ........................................................................................... 44
6.4 KWALITATIEVE METING .................................................................................................................................. 45
6.4.1 Het open karakter van kwalitatieve benaderingen................................................................................................ 45
6.4.2 Enkele illustraties van kwalitatieve benaderingen ................................................................................................. 45
6.4.3 De kwaliteit van kwalitatieve metingen................................................................................................................. 46
7 SELECTIE VAN ONDERZOEKSEENHEDEN: STEEKPROEVEN ............................................... 47
7.1 INLEIDING ................................................................................................................................................... 47
7.1.1 Onderzoekseenheden, populatie en steekproef ..................................................................................................... 47
7.1.2 Steekproeven: twee logica’s van selectie ............................................................................................................... 47
7.2 TOEVALSTEEKPROEVEN .................................................................................................................................. 48
7.2.1 Stappen bij het trekken van toevalsteekproeven ................................................................................................... 48
7.2.2 Types toevalsteekproeven...................................................................................................................................... 49
7.2.3 Foutenbronnen bij steekproeftrekking ................................................................................................................... 51
7.2.4 Steekproefgrootte .................................................................................................................................................. 52
7.2.5 Kwantitatieve niet-toevalsteekproeven ................................................................................................................. 53
7.3 THEORETISCHE STEEKPROEVEN ........................................................................................................................ 53
7.3.1 De eigenheid van theoretische steekproeftrekking ................................................................................................ 53
7.3.2 Strategieën in theoretische steekproeftrekking ..................................................................................................... 54
7.4 OEFENING: DE KWALITEIT VAN POLITIEKE PEILINGEN ............................................................................................ 55
,DEEL 3: KWANTITATIEVE METHODEN ............................................................................................ 56
8 EXPERIMENTELE ONTWERPEN ....................................................................................... 56
8.1 INLEIDING ................................................................................................................................................... 56
8.2 ONDERDELEN VAN HET KLASSIEKE EXPERIMENTELE ONTWERP ................................................................................ 57
8.2.1 Basisschema van een klassiek experiment ............................................................................................................. 57
8.2.2 Randomiseren en matchen .................................................................................................................................... 57
8.2.3 Èffect van de stimulus ............................................................................................................................................ 58
8.2.4 Voormeting ............................................................................................................................................................ 58
8.3 BEDREIGINGEN VAN DE INTERNE GELDIGHEID ..................................................................................................... 59
8.3.1 Buitenexperimentele gebeurtenissen..................................................................................................................... 59
8.3.2 Maturatie of spontane veranderingen................................................................................................................... 59
8.3.3 Testeffect ............................................................................................................................................................... 59
8.3.4 Instrumentatie ....................................................................................................................................................... 59
8.3.5 Statistische regressie = regressie naar het gemiddelde ......................................................................................... 59
8.3.6 Selectie ................................................................................................................................................................... 59
8.3.7 Uitval...................................................................................................................................................................... 60
8.3.8 Verwachtingen van onderzoeker ........................................................................................................................... 60
8.4 BEDREIGINGEN VAN DE EXTERNE GELDIGHEID ..................................................................................................... 60
8.4.1 Populatievaliditeit .................................................................................................................................................. 60
8.4.2 Naturalistische validiteit/ecological validity .......................................................................................................... 60
8.5 ALTERNATIEVEN OP DE KLASSIEKE EXPERIMENTELE ONTWERPEN ............................................................................. 61
8.5.1 Quasi-experimentele ontwerpen............................................................................................................................ 61
8.5.2 Pre-experimentele ontwerpen ............................................................................................................................... 62
8.6 ETHISCHE BEKOMMERNISSEN .......................................................................................................................... 63
8.7 OEFENING: EXPERIMENTELE LOGICA IN DE ONDERZOEKSPRAKTIJK ........................................................................... 63
9 SURVEYONDERZOEK ...................................................................................................... 65
9.1 INLEIDING ................................................................................................................................................... 65
9.2 STAPPENPLAN EN FOUTENBRONNEN ................................................................................................................. 65
9.2.1 Total Survey Error .................................................................................................................................................. 66
9.3 OVER VRAGEN EN ANTWOORDEN .................................................................................................................... 67
9.4 HET ONTWERP VAN VRAGENLIJSTEN ................................................................................................................. 67
9.4.1 Een model van het vraag-antwoordproces ............................................................................................................ 68
9.4.2 Responsfouten en -stijlen ....................................................................................................................................... 69
9.4.3 Aanbevelingen voor het opstellen van vragenlijsten ............................................................................................. 70
9.5 DE KEUZE VOOR EEN SURVEYMODUS ................................................................................................................ 71
9.5.1 Face-to-facesurveys ............................................................................................................................................... 72
9.5.2 Zelf-in-te-vullen vragenlijsten ................................................................................................................................ 72
9.5.3 Mixed-mode surveys .............................................................................................................................................. 73
9.6 OEFENING: OPSTELLEN VAN EEN VRAGENLIJST .................................................................................................... 73
9.7 OEFENING: BEGRIJPEN VAN ANTWOORDVERDELINGEN ......................................................................................... 74
10 NIET-REACTIEF ONDERZOEK EN SECUNDAIRE DATA-ANALYSE ........................................ 75
10.1 INLEIDING ................................................................................................................................................... 75
10.2 SOORTEN NIET-REACTIEVE GEGEVENS ............................................................................................................... 75
10.2.1 Fysieke sporen ........................................................................................................................................................ 75
10.2.2 Tekst: inhoudsanalyse ............................................................................................................................................ 75
10.2.3 Administratieve data en officiële statistieken........................................................................................................ 76
10.2.4 Big Data ................................................................................................................................................................. 77
10.3 SECUNDAIRE ANALYSE VAN ONDERZOEKSDATA ................................................................................................... 78
10.4 VOOR- EN NADELEN VAN NIET-REACTIEVE EN SECUNDAIRE DATA ............................................................................ 78
10.5 OEFENING: NIET-REACTIEVE DATA IN DE STRIJD TEGEN CORONA ............................................................................. 79
,DEEL 4: KWALITATIEVE METHODES ............................................................................................... 80
11 VELDONDERZOEK EN PARTICIPERENDE OBSERVATIE ...................................................... 80
11.1 INLEIDING ................................................................................................................................................... 80
11.2 TYPES VELDONDERZOEK ................................................................................................................................. 81
11.2.1 De rol van de onderzoeker: participeren versus observeren .................................................................................. 81
11.2.2 De mate van openheid: verborgen versus open onderzoek ................................................................................... 82
11.2.3 Het gehanteerde paradigma: coöperatief versus investigatief onderzoek ............................................................ 82
11.3 HET VERLOOP VAN VELDONDERZOEK ................................................................................................................ 83
11.3.1 Planning van veldwerk ........................................................................................................................................... 83
11.3.2 Toegang verkrijgen tot het veld ............................................................................................................................. 83
11.3.3 Verblijf in het veld .................................................................................................................................................. 84
11.3.4 Uittrede uit het veld ............................................................................................................................................... 85
11.4 VELDWERKNOTITIES ...................................................................................................................................... 85
11.5 VOOR- EN NADELEN VAN VELDONDERZOEK ........................................................................................................ 86
11.5.1 Voordelen ............................................................................................................................................................... 86
11.5.2 Nadelen .................................................................................................................................................................. 86
11.6 ILLUSTRATIE: WHEN PROPHECY FAILS?.............................................................................................................. 87
11.7 OEFENING .................................................................................................................................................. 87
12 DIEPTE-INTERVIEWS EN FOCUSGROEPEN ....................................................................... 88
12.1 INLEIDING ................................................................................................................................................... 88
12.2 EPISTEMOLOGISCHE ACHTERGROND VAN DIEPTE-INTERVIEWS ................................................................................ 88
12.2.1 Nadruk op begrijpen en interpretatie .................................................................................................................... 88
12.2.2 Nadruk op theorievorming en -ontwikkeling ......................................................................................................... 89
12.3 DE INTERVIEWSITUATIE .................................................................................................................................. 90
12.3.1 Structuur van een interview ................................................................................................................................... 90
12.3.2 Soorten vragen....................................................................................................................................................... 91
12.3.3 Mogelijke valstrikken ............................................................................................................................................. 91
12.4 FOCUSGROEPEN ........................................................................................................................................... 92
12.4.1 Wat zijn focusgroepen? ......................................................................................................................................... 92
12.4.2 Samenstelling van een focusgroep ........................................................................................................................ 92
12.5 VAN GESPROKEN WOORD NAAR GESCHREVEN TEKST ............................................................................................ 92
12.6 ANALYSEREN EN INTERPRETEREN ..................................................................................................................... 92
12.6.1 Condenseren van betekenis ................................................................................................................................... 92
12.6.2 Categoriseren van betekenis .................................................................................................................................. 93
12.6.3 Narratieve analyse ................................................................................................................................................. 93
12.6.4 Diepere interpretatie ............................................................................................................................................. 93
12.6.5 Ad-hocinterpretatie................................................................................................................................................ 93
12.7 KWALITEIT? ................................................................................................................................................ 93
12.8 OEFENING .................................................................................................................................................. 94
13 HISTORISCH-VERGELIJKEND ONDERZOEK ....................................................................... 95
13.1 INLEIDING ................................................................................................................................................... 95
13.2 DE OORSPRONG VAN VERGELIJKENDE METHODES: JOHN STUART MILL .................................................................... 95
13.2.1 De methode van overeenkomst ............................................................................................................................. 95
13.2.2 De methode van verschil ........................................................................................................................................ 96
13.2.3 De gecombineerde methode van overeenkomst en verschil .................................................................................. 96
13.2.4 De methode van gelijktijdige variatie .................................................................................................................... 96
13.3 SPECIFIEKE KENMERKEN VAN HISTORISCH-VERGELIJKEND ONDERZOEK ..................................................................... 97
13.3.1 De aard van het empirische materiaal ................................................................................................................... 97
13.3.2 Het reconstrueren van historische feiten ............................................................................................................... 97
13.3.3 Streven naar oorzakelijke verbanden..................................................................................................................... 98
13.3.4 Verbinden van micro- en macroniveau .................................................................................................................. 98
13.3.5 Gebruik van contextueel materiaal bij vergelijkingen............................................................................................ 98
13.4 PROBLEMEN BIJ HISTORISCH-VERGELIJKEND ONDERZOEK ...................................................................................... 98
,13.4.1 Veronderstelling van equivalentie ......................................................................................................................... 98
13.4.2 Galtons probleem................................................................................................................................................... 99
13.4.3 Vertekening door eenhedenselectie ....................................................................................................................... 99
13.5 OEFENING ................................................................................................................................................ 100
, Deel 1 Algemeen: basisbegrippen
1 Waarom sociaalwetenschappelijk onderzoek?
• Voorbeelden van sociaal-wetenschappelijk onderzoek kunnen herkennen
• Het belang van onderzoek in de samenleving kunnen duiden
• Het belang van methodologie kunnen inschatten
1.1 Inleiding
• Wetenschappelijk onderzoek is alomtegenwoordig in het dagelijkse leven
• Aan wetenschap doen vergt een grondige kennis & beheersing van de spelregels à toepassen van
set rigoureuze principes
• Methodologie =
- Beheersing van technieken van wetenschappelijk onderzoek
- Wijze waarop het hele proces van wetenschapsbeoefening functioneert à hoe je theorieën
hanteert, welke redeneringen steek houden & hoe wetenschap bedrijven ingebed is in ruimere
filosofische discussies
• Organisatie en financiering hebben gevolgen voor wetenschappelijke output
Doelstellingen boek
• Kennismaken met fundamenten en basisprocedures van sociaalwetenschappelijk onderzoek.
Basistypes en -procedures van sociaalwetenschappelijk onderzoek leren kennen
• Je in staat stellen discussies binnen socio-wetenschappelijke veld te volgen en studies te kunnen
evalueren op hun wetenschappelijke merites
• Levert nodige vocabularium om over socio-wet onderzoek te kunnen praten
• Kritische omgang met onderzoeksresultaten stimuleren & aanleren hoe te beoordelen op kwaliteit
1.2 Enkele voorbeelden
1.2.1 De opwarming v/d aarde: An Inconvenient Truth vs The Great Global Warming Swindle
• Docu die ongerustheid ten gevolge van klimaatveranderingen aanwakkert & docu die problemen
minimaliseert
• An inconvenient truth: wetenschap bewijst dat CO2 de gemiddelde temperatuur op aarde zal doen
toenemen & de zeespiegel zal stijgen met reeks drama’s als gevolg
• The Great Global Warming Swindle: wetenschap bewijst dat stijging van temperatuur hoeveelheid
van CO2 doet toenemen en niet omgekeerd. Rol van de mens is hier van marginaal belang. Claimt
dat wetenschappers die kritiek zoals zij uiten bedreigd worden.
• Leidt wetenschap dan niet tot zekerheid? Als het ene waar is, is het andere toch onwaar? à
tegensprakelijke debat gebruiken om twijfel te zaaien; demarcatieprincipe
1.2.2 De “War against Crime” in NY: werkt het?
• NY is geen modelstad voor American Dream meer, maar plaats van drugshandel & criminaliteit
• Klopt in absolute cijfers
• Nieuwe burgemeester oplossing a.d.h.v. broken windows theory: criminele handelingen = gevolg
van gebrek aan sociale normen & controle om aan die normen te conformeren
à anonimiteit grootstad = voedingsboden voor crimineel gedrag: in sommige buurten is sociale
weefsel onbestaande & dus geen sociale controle
à kleine criminaliteit eerst aanpakken (grafitti, bedelen…) om verloedering te vermijden
• NU: NYC is een van de veiligste grootsteden ter wereld
Methodologie 1
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper catomoerman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.
