Nederlands literatuur voor examen vwo
Komt uitgebreid en duidelijk aan bod. Er is gebruik gemaakt van de normale opgegeven stof, uitleg van docenten en youtube video's van docenten die de onderwerpen nog duidelijker uitleggen.
Ik heb deze gebruikt voor mijn examen, waar ik voor ben geslaagd, dus ...
De 16de en 17de eeuw
In de 16de eeuw waren er in West-Europa 2 belangrijke ontwikkelingen: de hervorming en het streven van de
vorsten naar centralisatie en absolutisme. In de 16de eeuw vond de 80 jarige oorlog (of Nederlandse opstand)
plaats, de Nederlanden kwamen toen in opstand tegen Spanje. Dit resulteerde in de 17de eeuw in de Republiek van
de 7 Verenigde Nederlanden. De politieke en economische situatie destijds zorgde voor toenemende contacten
tussen de gewesten en groeiende nationale eenheid (ze gingen dus beter samenwerken).
● De gewesten: Ook we de lage landen, bestaat uit: Gelre, Friesland, Overijssel, Utrecht, Zeeland, Holland,
Drenthe en Groningen.
Er was veel diversiteit van talen en dialecten per regio in Nederland. Daarom ontwikkelde de Republiek zich tot en
land en er ontwikkelde zich een eenheidstaal (Nederlands).
De hervorming ontstond door onvrede over misstanden in de rooms-katholieke kerk. De burgerij was ontevreden
over de almacht (onbeperkte macht) van de hoge geestelijkheid. De burgers hadden geen invloed in kerkelijke
zaken, ze wilden ruimte voor hun eigen geloofsinzichten en ze wilde kerkdiensten in de volkstaal (Nederlands), in
plaats van in het Latijn.
- Maarten Luther (1483 - 1546): Hij verzette zich tegen de kerkelijke misstanden zoals de aflaathandel (de
vermindering van kerkelijke straf in ruil voor geld). In 1517 spijkerde hij 95 stellingen aan de kerkdeur
met zijn kritiek.
- Johannes Calvijn (1509 - 1564): Hij was het eens met de gedachte van de predestinatie, de opvatting dat
het welzijn afhankelijk is van de goddelijke uitverkiezing. Hij werd de grondlegger van het Calvinisme: dit
benadrukten in maatschappelijk opzicht het belang van hard werken, ijver en spaarzaamheid. De
geloofsovertuiging van calvinisten werd ketterij genoemd.
Geloofstegenstellingen (katholieken tegen hervormden) leidden tot langdurige en bloedige burgeroorlogen in
Europa.
De Nederlanden waren aan het einde van de middeleeuwen verenigd onder de Bourgondische hertogen: Filips de
Schone en Johanna, hieruit ontstond Karel V (1500 - 1558). Hij werd heer van de Nederlanden en koning van
Spanje. De Republiek van de 7 Verenigde Nederlanden bestaat uit de gewesten en de Generaliteitslanden (landen
die onder het gezag van de Staten-generaal vielen).
● Generaliteitslanden: Brabant, Vlaanderen, Overmaas, Opper-gelre, Westerwolde en Wedde.
Karel V streefde naar een absolutistische heerschappij. Het was zijn wens om de Nederlanden onder een vorst met
onbeperkte macht en met een geloof te verenigen. Hij trad streng op tegen mensen die zich aansloten bij de
hervormingsbeweging. In 1555 volgde Filips 2 (1527 - 1598) zijn vader Karel V op. Het verzet tegen de
absolutistische centralisatiepolitiek nam destijds erg toe.
- Willem van Oranje (1533 - 1584) werd de leider van het verzet tegen het politiek van Filips. Dit werd nog
heftiger na de beeldenstorm (1566) (vernieling van heiligenbeelden en andere objecten van katholieke
religieuze plaatsen). Alva werd naar de Nederlanden gezonden die de ketterij moest neerslaan en het
absolutisme definitief moest doorvoeren. Dit leidde tot de Nederlandse opstand/ 80 jarige oorlog (1568 -
1648). Toen Willem van Oranje werd vermoord in 1584 werden zijn zoons, Maurits en Frederik Hendrik,
de stadhouders en legeraanvoerders in de strijd tegen spanje.
In deze opstand vielen de Nederlanden uiteen in een onafhankelijke Republiek in het noorden, de Republiek van
de 7 verenigde Nederlanden en een zuidelijk deel dat onder de Spaanse heerschappij bleef. in 1648 kwam met de
Vrede van Münster een einde aan de 80-jarige oorlog. Er kwam hierdoor wel een einde aan de oorlog met Spanje,
maar niet aan de interne tegenstellingen in de Republiek. Tijdens het 12 jarig bestand (1609-1621, een periode
van wapenstilstand met Spanje), leidden de tegenstellingen tot een erg binnenlands conflict.
Er stonden 2 groepen tegenover elkaar:
, - Een partij rondom Johan van Oldenbarnevelt, die vrede met Spanje wilde.
- En een partij rondom Maurits, die de oorlog voort wilde zetten.
Er bleek ook een meningsverschil te zijn tussen de groep van calvinisten. De zogenaamde contraremonstranten
accepteerden calvijns predestinatieleer en de remonstranten niet.
● Predestinatieleer: het geloof dat de mens van nature slecht is en dat alleen god je kan redden. Al voor je
geboorte is bepaald of je gered of verdoemd wordt.
Dit conflict werd pas een politiek conflict toen Oldenbarnevelt de kant van de remonstranten koos en Maurits de
kant van de contraremonstranten. In 1618 werden Oldenbarnevelt en Hugo de Groot op bevel van Maurits
gevangen genomen. Oldenbarnevelt werd in 1619 onthoofd. Er kwam een nationale kerkelijke vergadering bijeen,
waarin Maurits ter dood veroordeeld werd in 1623. Deze vergadering (een synode) besloot de bijbel te vertalen
naar het Nederlands, de Statenbijbel. Deze gebeurtenissen hadden een grote impact op de literatuur.
- Joost van den Vondel: schreef over de dood van Oldenbarnevelt. P.C. Hooft publiceerde in 1642 de eerste
delen van zijn geschiedschrijving van de Opstand.
De achtergrond van de ontdekkingsreizen begon in de 15de en 16de eeuw toen Portugese en Spaanse zeevaarders
een zeeweg naar Indië zochten. Mensen ontdekte nieuwe landen en Amerika. Een intensieve handel over de
oceanen kwam op gang.
Antwerpen was in de 16de eeuw een deel van de Spaanse Nederlanden, dit ontwikkelde zichzelf tot de
belangrijkste handelsstad van Noordwest-Europa. Deze bloeiperiode (ook wel de Gouden Eeuw genoemd) duurde
tot 1585, de stad viel toen definitief in Spaanse handen: de val van Antwerpen. Veel calvinisten, rijke kooplieden en
kunstenaars verlieten Antwerpen om zich in de noordelijke Nederlanden te vestigen.
De succesvolle handel met Indië en het Verre oosten kwam op. In 1602 werd de Verenigde Oostindische
Compagnie opgericht. De V.O.C. zorgde voor de aanvoer van koloniale waren, bijvoorbeeld zijde en peper. In de
17de eeuw begon ook de slavenhandel, hier zou men mee doorgaan tot de 18de eeuw. De economie in de
Republiek maakte een enorme groei door. De machtige groep uit zaken- en bestuurswereld vormde de groep van
regentenfamilies. De gouden eeuw is eigenlijk alleen van toepassing op de mensen die zich luxegoederen en kunst
en cultuur konden veroorloven.
Vanaf de 16de eeuw (dus vlak na de middeleeuwen) werden kennis en wetenschap bevrijd van de overmacht van
de kerk. In de 16de en 17de eeuw werd er in de filosofie op 2 manieren de vraag waar kennis op gebaseerd wordt.
- Empiristen (bijvoorbeeld Bacon en Locke). Voor het empirisme gold dat betrouwbare kennis werd
gebaseerd op zintuiglijke ervaring en waarneming. Francis Bacon (1561 - 1626) meende dat de mens door
kennis in staat is op de natuur te beheersen: ‘kennis is macht’. Ervaringen zijn betrouwbare bronnen voor
ware kennis. John Locke (1632 - 1704) vond dit ook en voegde hieraan toe dat het menselijk bewustzijn bij
de geboorte als een tabula rasa was. Een mens werd vanaf zijn geboorte gevuld met kennis door
ervaringen.
- Nationalisten (bijvoorbeeld Descartes en Spinoza). René Descartes (1596 - 1650) vond dat kennis van het
verstand kwam, ‘ik denk dus ik ben’. Het verstand alleen maakt kennis mogelijk. Je gaat altijd uit van
twijfel, of iets niet zeker te weten valt. Kennis ontstaat daar waar niet aan getwijfeld kan worden.
Het onderzoek naar het universum leidde tot inzichten waarin de aarde als centrum werd beschouwd. Copernicus
(1473 - 1543) vond dat niet de aarde, maar de zon het middelpunt was en dat andere planeten (waaronder de
aarde) hieromheen bewegen. Deze copernicaanse wending werd door Galileo Galilei (1564 - 1624) d.m.v.
waarneming en experiment bewezen.
Vanaf de 14de eeuw gingen mensen steeds meer nadenken over de mens zelf. Het humanisme kwam op, het op
god gerichte wereldbeeld werd vervangen door een meer antropocentrisch (op de mens gericht) wereldbeeld.
Volgens humanisten verschilde de mens van het dier door zijn vermogen te kunnen spreken (grammatica,
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper student1221. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,98. Je zit daarna nergens aan vast.
