Week 1
Hoorcollege 1
Waarom is het belangrijk om de feiten te weten?
- om keuzes te maken
- om beslissingen te nemen
- om beleid te maken
- om onderscheid te kunnen maken tussen waar en niet waar
Wetenschap wordt gezien als de “kroonjuweel van het menselijk denkvermogen”
basisposities t.o.v. wetenschap:
- Sciëntisme: ‘wetenschap is verreweg superieur aan alle andere pogingen om kennis te
borgen/verantwoorden: wetenschappelijke wetten bieden zekerheid’
modernisme: modern denken: rationeel-seculier (zonder religie), denk zelf na, gebruik alleen reden)
‘Slogan’: de wetenschappelijke methode is de enige methode om feiten en waarheid te verkrijgen
Richard Dawkins, Daniel Dennett, Lawrence Krauss, Steven Pinker
- Scepticisme: ‘wetenschap geeft geen zekerheid, het is gelijk aan andere vormen van kennis,
wetenschap is een geloof’
Meer dan 1 waarheid, waarheid is ervaring
Postmodernisme: ook seculier maar individuele en emotionele expressie staat centraal
Kennis en waarheid zijn sociale constructies die ‘deconstructie’ nodig hebben (relativisme, nihilisme)
‘Slogan’: alles kan (anything goes)
Paul Feyerabend
Filosofische scepticisme is kritisch denken over wetenschap binnen de grenzen van de filosofie
Een relativistische (alles is relatief), radicale interpretatieve van filosofisch scepticisme is als een
uitslaande brand in de samenleving gekomen (leidt tot een issue/maatschappelijk debat over
alternatieve feiten, feitenvrije politiek, nep nieuws, post-truth tijdperk, politieke correctheid,
identiteitspolitiek, vrijheid en conformisme) (misinformatie of desinformatie)
Mensen zijn onderzoekende wezens: nieuwsgierigheid definieert ons menselijk bewustzijn
Twee basis stijlen van onderzoek:
- naïef onderzoek: niet-geformaliseerde, niet-systematische en niet-gecontroleerde vorm van het
verzamelen en samenvatten van informatie tot naïeve theorieën (common sense, wat we in het
dagelijks leven doen)
pre-modern denken: religieus denken, geloof in een gegeven waarheid
niet-geavanceerde (sophisticated) manieren van kennis van de werkelijkheid (fixed beliefs)
methoden van kennen: 1) vasthoudendheid (tenacity); wat algemeen als waar wordt gezien 2)
authoriteit; mensen met hoge status spreken de waarheid 3) redelijke mens; rede en logische
consistentie zijn belangrijk
‘Slogan’: ik heb een theorie: het gebruik van het woord theorie als eigenlijk een hypothese of
speculatie wordt bedoeld
- de wetenschappelijke methode: ‘zeer hoog geformaliseerde, systematische en gecontroleerde vorm
van onderzoek’ ‘ervan bewust dat observaties en redeneringen foutgevoelig (error prone) zijn’
,‘wetenschap verschuift de plaats van de waarheid van individuen naar groepen, door een aantal
regels in te stellen waar iedereen mee instemt’
de wetenschappelijke methode/ modern denken/ analytisch-empirische benadering
‘Slogan’: waarheid is een objectieve werkelijkheid ‘buiten de mens’, onze ideeën veranderen de
realiteit niet. Wetenschap ontwikkelt theorieën die waar zijn
Theorie is de kern: “een theorie is een verzameling van onderling samenhangende constructen
(concepten), definities en proposities die een systematisch beeld geven van de verschijnselen door
relaties tussen variabelen te specifiëren, met als doel de verschijnselen te verklaren en te voorspellen
Verschillen tussen naïef en wetenschappelijk onderzoek in: ontwikkelen en testen van theorieën, het
controleren van alternatieve verklaringen, de aard van relaties en systematische observaties
- Wetenschap is empirisch: werkt met observeerbare bewijzen (d.m.v. zintuigen of techniek)
- Realisme: wetenschap gaat ervan uit dat er een onafhankelijke werkelijkheid bestaat
- Objectiviteit: een wetenschappelijke theorie behoort objectief van kracht te blijven;
onafhankelijk van de overtuigingen en attitudes van de onderzoeker
- Logica: wetenschap gebruik logica (methods) om termen te formuleren, te argumenteren
- Kritische houding en feilbaarheid (fallible): wetenschappers hebben een kritische houding
(critical attitude) en realiseren zich dat ze feilbaar zijn (ze kunnen het fout hebben)
Doel en pijlers van wetenschap (Schurz, 2014)
doel: vinden van ware, inhoudsrijke uitspraken, wetten of theorieën die betrekking hebben op een
bepaalde domein van verschijnselen
pijlers: 1) empirisme 2) realisme 3) objectivisme 4) logica 5) kritische houding en feilbaarheid
DE symbolen van wetenschappelijk onderzoek: laboratoria en experimenteel onderzoek
Filosofie= liefde voor wijsheid
Wetenschapsfilosofie heeft als voornaamste taak om de onderzoeksmethoden van de
wetenschappen te analyseren
Metatheorie= theorie over theorie
De Verlichting: een van de beste intellectuele projecten in de geschiedenis van de mensheid (toen
ging het licht aan)
Hoorcollege 2
Epistemologie=kennisleer
- wat is kennis?
- wat kan ik weten?
- hoe wordt kennis vergaard?
Ontologie= zijnsleer
- wat is de aard van het object?
- wat is de zijnsrealiteit?
Metafysica:
- uitstijgend (meta) boven de natuur (fysica)
- wat is het wezen van de werkelijkheid?
,Empirisme: zintuigelijke waarneming is de bron van kennis
Rationalisme: ons denk- of redeneervermogen (ratio) is de bron van kennis
Heraclitus (+- voor christus) (empirist):
- niets is, alles wordt
- oerstof/ arché= vuur (ordenend principe)
- pantha rei- alles stroomt
Parmenides (+- 550 voor christus) (rationalist):
- zintuigen bedriegen ons
- eerste rationalist
- je kunt alleen ‘een zijn’ denken, niet een ‘niet-zijn’. Denken en zijn is een en hetzelfde
- niets verandert, alles is
Socrates (+- 470) (rationalist)
- ‘grondlegger’ westerse filosofie
- philosophia= ik houd van wijsheid
- hij was iemand die naar inzicht streefde
- werkelijkheid is een illusionele werkelijkheid (schaduw van echte werkelijkheid, echte
werkelijkheid= werkelijkheid van ideeën)
Socratische methode:
- enige manier om tot ware kennis te komen:
1) anamnese (de herinnering) (herinneren van die ideeën wereld)
2) hermeneutiek (nadenken over betekenis waardoor die herinnering opgediept kan worden)
3) maïeutiek (vroedvrouwtechniek)
- het enige dat ik weer is dat ik weet dat ik niets weet
- wat is rechtvaardigheid? Wat is deugd?
- tegenstander komt met definitie (mening)
- gevolgtrekkingen maken aan de hand van die mening
- tegenargumenten in de vorm van gesloten vragen (mening is niet houdbaar)
- wat kun je wél weten?
- eindpunt: onwetendheid
Plato (rationalist) (+- 420 v.c.)
- leerling socrates
- waar bestaat de wereld eigenlijk uit?
- maintains that true knowledge about reality derives from the proper use of our reasoning capacities
(intellect, reason or ratio)
denken, ons intellect gebruiken is de sleutel tot kennis
- Hoe? “ unfortunately, this knowledge was all lost at birth, but we are able to remember it all, if we
only use our reason correctly (anamnesis= learning-by-recollection
- Waarom is er iets? (in tegenstelling tot niets?
- Waar bestaat de wereld uit?
Twee visies:
1) realiteit verandert constant
- Heraclitus: niets is alles wordt (pantha rei)
, 2) Realiteit verandert niet
- Parmenides: alles is, niet wordt
Relativisme:
- Homo mensura (mens is de maak van dingen)
- Truth is in the eyes of the beholder
Ideeën- of vormenleer:
- oplossing: er moeten twee werelden bestaan
- de werkelijke wereld: wereld van de ideeën/vormen, de kenbare wereld
- de waargenomen wereld
- Zintuigelijke waarneming leidt tot geloof (doxa), denken (de rede) tot kennis (episteme)
- mensen die op de zintuigen vertrouwen zijn als gevangen in een grot, zij kunnen nooit tot kennis
komen en zien verschijningen als de werkelijkheid (idea=gestalte, vorm (eidos)
Allegorie (mythe in een verhaal) van de grot (Plato) = schijnwerkelijkheid die mensen zien
alleen filosofen kunnen de echte werkelijkheid ontdekken door lang te redeneren
Hoe komen we uit die grot?
- we kunnen uitsluitend komen tot de ideeënwereld door onze ratio
- leren is her-inneren (terug naar binnen gaan)
- Nativisme (al die ideeën hebben we al een keer gezien, namelijk in het vorige leven)
Aristoteles (empirisme/rationalist) (384-322 bc.):
- de natuur is echt en de eigenlijke wereld
- Peripatetisch axioma: nihil est in intellectu quod non prius fuerit in sensu (niks in het verstand
voordat het in de zingtuig is geweest)
- Tabula rasa (onbeschreven blad)
- not reason, but sensory experience is the ultimate source of knowledge. The senses are reliable
indicators of what reality is like
- zintuigelijke ervaring is de sleutel
Een goede wetenschappelijke verklaring heeft vier oorzaken:
1) materieel (dat waar het object van gemaakt is) (algemene eigenschappen van het voorwerp)
2) formeel ( dat wat van een ding 1 ding maar ipv meerdere dingen) (soort blauwprint)
3) werking (dat wat dat teweeg heeft gebracht, bron van verandering) (bv. timmerman maakt tafel)
(mens maakt mens)
4) doel (telos) (waarom breekt een ruit door een bal? Bal is hard) (mensen bestaan om meer mensen
te maken)
Aristoteles & logica:
- waarnemen= in-formatie
- wetenschap= achterhalen van oorzaken van objecten. Alleen tot kennis komen met een causale
verklaring.
door:
- deductie : van het algemene naar het specifieke , van breed naar smal, van groot naar klein etc.
- inductie: van het specifieke naar het algemene, van smal naar breed, van klein naar groot etc.
