Minor persoonsgerichte zorg – Ouderen
Hoorcollege week 1
Introductie.
Leervragen week 1
Wat weet je van de zorg in andere culturen? Hoe kun je bij de interventies rekening houden met
cultuuraspecten?
In deze zin wordt cultuur als ‘het geheel van voorstellingen, opvattingen, waarden en normen die
mensen zich als lid van hun samenleving verworven hebben door middel van leer- en gewenning
processen en die van grote invloed zijn op hun gedrag in ruimere zin.’
Cultuur heeft in feite te maken met alle aspecten van het dagelijks leven; van het eten met mes en
vork of met de handen, huwelijksrituelen, kerkelijke gebruiken, man-vrouw verhouding, functioneren
van mantelzorg enzovoort.
We kunnen op verschillende manieren kijken naar culturen:
Cultureel relativisme: deze opvatting heeft als uitgangspunt dat er geen algemeen aanvaarde
waarde of normen zijn. Iedere cultuur is uniek en heeft een waarde in zichzelf. Een cultuur is een
relatief iets wat pas begrepen kan worden binnen de eigen context. Het gaat er niet om andere
culturen van buitenaf te veroordelen;
Cultureel universalisme: bij deze opvatting wordt er vanuit gegaan dat er universele waarden
zijn. gedacht wordt aan waarden als respect, tolerantie, vrijheid van meningsuiting en van
godsdienst. Een typisch westers idee, het is duidelijk dat niet voor iedere samenleving deze
waarden gelden;
Cultureel pluralisme: dit betekent dat culturen ertoe bijdragen dat er bij mensen een bereidheid
is om van andere culturen te leren. Er is een besef dat culturen niet statisch zijn maar telkens
veranderen. culturen verschillen van elkaar maar menselijke waardigheid is de
gemeenschappelijke basis. Tolerantie is niet hetzelfde als het dulden van het vreemde. Maar het
laten voortbestaan van een situatie die je afkeurt, terwijl je in staat bent die te veranderen.
vanuit het pluralisme kunnen culturen beoordeeld worden op de mate waarin ze open staan
voor kritiek en zelfkritiek. De vraag van het pluralisme: hoe ga je met anderen om?
Zoek de overeenkomsten: we hebben het in dit thema vooral over de verschillende behoeften van
groepen ouderen. Dan zou je bijna vergeten dat er ook heel veel overeenkomsten zijn.
Eigenlijk willen alle ouderen:
Zich thuis voelen in een veilige woonomgeving;
Invloed hebben op de tijd waarop er hulp komt;
Praktische invulling geven aan hun religieuze behoeften of levensovertuiging;
Een zorgmedewerker kunnen vertrouwen;
Goede informatie ontvangen over mogelijkheden in de zorg.
Maar er zijn ook verschillen, bijvoorbeeld in dagelijkse gewoonten, beleving van ziekte, omgang met
de dood, het belang van gemeenschap.
,Dagelijkse gewoonten
Bekende verschillen zijn de mate van behoefte aan baden, de kamertemperatuur, mogelijkheden om
dagelijks te bidden. Veel moslims en ook mensen met een joodse achtergrond bereiden hun eten op
grond van religieuze voorschriften. Ook de kledingstijl en de inrichting van iemands huis kunnen veel
vertellen over iemands dagelijkse manier van leven: Chinezen geloven dat rood geluk en voorspoed
brengt, dus zij zullen graag in een rode omgeving willen wonen. Voor Hindoestanen is de kleur oranje
van grote betekenis.
Beleving van ziekte
De manier waarop mensen ziekte beleven is voor een deel cultureel bepaald. In het westen gaat men
doorgaans uit van een lichamelijke, rationele verklaring. Terwijl andere culturen en religies ziekte en
genezing vaak verklaren door God of bovennatuurlijke oorzaken.
Bij palliatieve zorg kunnen mensen bijvoorbeeld verschillen in:
Rituelen;
De mate van vertrouwd zijn met palliatieve zorg, de mate van mantelzorg;
Gewoontes met betrekking tot bijvoorbeeld hygiëne, omgang man-vrouw, tonen van emoties;
Opvattingen over leven en dood;
Openheid over de diagnose;
Gemeenschap.
Veel mensen met een migratieachtergrond hechten een andere waarde aan de gemeenschap dan in
de overheersende Nederlandse cultuur. De rol van familie is vaak belangrijker. Uithuisplaatsing van
een zorgbehoevende oudere ligt bijvoorbeeld gevoelig. Hierdoor komt het voor dat mensen langer
thuis blijven wonen dan gezien hun zorgbehoefte verantwoord is. Ook heeft de familie over het
algemeen een grotere stem bij besluitvorming. Het kan voorkomen dat familieleden de wens uiten
dat de cliënt niet zelf betrokken wordt in het gesprek omtrent diagnose, prognose, behandeling,
begeleiding.
Open houding
Culturele verschillen vragen vooral om een open, begripvolle houding en open communicatie.
Verdiep je in iemand, in de individuele cliënt. Want anders loop je de kans in stereotypen te blijven
hangen.
Wat zijn normen en waarden van Surinamers?
Hieronder enkele voorbeelden van normen in Suriname, onduidelijk of deze ook voor zorgverleners
gelden:
Schoenen uit als je naar binnen gaat;
Hoofdmaaltijd van de dag is tussen 13 en 15 uur;
Er heerst taboe over HIV/aids;
Mensen met borstkanker kunnen er niet over spreken. Wanneer je het hebt is het volgens de
bevolking je eigen schuld.
,Hoe kan je het beste iemand begeleiden in het rouwproces?
Begrip voor de werking van het rouwproces, steun in praktische zaken.
Begrijpen hoe het rouwproces werkt:
Als jij er graag voor iemand wilt zijn kan het voor jou helpen om te begrijpen hoe het rouwproces
werkt. Rouwen is een erg persoonlijk proces en verschilt per persoon. Toch is het goed om de
kenmerken van het proces te begrijpen en herkennen. Zo kan jouw naaste zich de ene dag beter
voelen, opgewekt en spraakzaam zijn, en de andere dag somber en stil zijn.
Het is daarbij goed je te realiseren dat voor iemand die rouwt, zijn of haar wereld stilstaat. En dat
terwijl het dagelijks leven gewoon door gaat. Dat doet ontzettend pijn voor diegene. Ze zouden het
dan ook het liefst uitschreeuwen.
Iemand die rouwt voelt zich vaak erg eenzaam en verdrietig en heeft steun nodig: een schouder om
op te huilen, een vertrouwd persoon om tegen te praten, of juist om niet tegen te praten. Door er
voor iemand te zijn maak je het rouwproces net dat stukje minder moeilijk. Hoe kan je er voor
iemand zijn? Dat kan in kleine dingen zitten, bijvoorbeeld iemand bellen, langskomen of een
luisterend oor bieden.
Praten en luisteren:
Als je niet weet wat je moet zeggen tegen iemand die aan het rouwen is kun je altijd nog goed
luisteren. Het kan veel steun bieden door iemands gevoelens te erkennen. De wetenschap dat jij er
bent om tegen te praten en gevoelens bij te uiten kan helpen tegen het eenzame gevoel dat rouw
met zich meebrengt. Als betrokkene is het daarom ook nuttiger om te leren luisteren in plaats van de
juiste woorden te vinden.
Soms is het moeilijk om over het verlies te praten, maar het onderwerp vermijden kan nog pijnlijker
zijn. Het kan de nabestaande erg helpen om erover te praten, maar geef diegene de ruimte om dat
zelf te bepalen. Het is hierbij belangrijk dat jij oprechte interesse toont in de gevoelens van de ander.
Zo kun je het best begrijpen waar de nabestaande het wel of niet over wil hebben.
Praktische steun bieden:
Is jouw naasten iemand verloren? Bij een overlijden komt vaak veel kijken en voor de nabestaanden
is het is vaak moeilijk om zelf om hulp te vragen. Door op dit gebied attent te zijn kun je iemand die
rouwt erg helpen. Biedt ze aan of je met specifieke zaken kunt helpen, in plaats van te zeggen: “laat
het me weten als je iets nodig hebt”. Denk bijvoorbeeld aan:
Helpen in het huishouden;
Jouw naaste meenemen om iets leuks te doen;
Eten langsbrengen;
Op kinderen passen;
Helpen met het regelen van de begrafenis.
Steun tijdens feestdagen
Kerst, oud en nieuw, een verjaardag: dit soort dagen kunnen voor iemand die rouwt extra lastig zijn.
Je zou de nabestaande steun kunnen bieden door hem of haar op deze dagen uit te nodigen of
gewoon even op te bellen en te laten weten dat jij voor hem of haar klaarstaat. Op dagen als deze is
dat vaak zeer welkom.
, Bij bepaalde religies of culturen horen bepaalde rituelen/gebruiken. Zoals bij Surinamers, spiegels of
portretten van de overledene afdekken.
Hoe kan je het zelfzorgtekort vaststellen, welke meetinstrumenten? Hoe kan je het zelfzorgtekort
dan nog vergroten?
Er is sprake van een zelfzorgtekort als er bijvoorbeeld bij de algemene dagelijkse levensverrichtingen
(ADL) zoals wassen, aankleden of eten hulp nodig is van een familielid, bekende of een zorgverlener
en deze de ADL ondersteunt of volledig overneemt. Je kan het zelfzorgtekort vergroten door
hulpmiddelen in te zetten (steunbeugels douche/toilet, eHealth middelen).
Meetinstrumenten om zelfzorgtekort vast te stellen:
ZelfredzaamheidsRadar: bestaat uit 15 domeinen (continentie, aankleden, mobiliteit, etc.) die
per domeinen scores verkrijgen. Zo ontstaat er een overzicht waar de zelfzorgtekorten zijn en
kan er worden nagedacht over verbeteringen;
Katz-ADL: bestaat uit 6 gebieden, waarop iemand afhankelijk of onafhankelijk functioneert.
Daarnaast wordt de Katz schaal gebruikt om de verandering in ADL tengevolge van een
behandeling te evalueren;
Barthel Index;
SIP: sickness impact profile.
Wat is decubitus? Wat is de beste behandeling van vochtletsel en decubitus?
Decubitus is huid dat kapotgaat door te lang zitten of liggen op die bepaalde plek. Er komt dan te veel
druk op de huid. Kleine bloedvaten worden dichtgedrukt en de huid gaat kapot. Ook het vet, de
spieren, de pezen en het bot onder de huid kunnen stuk gaan. Er kan bijvoorbeeld decubitus
ontstaan bij bedlegerigheid, rolstoelgebruik, het niet zelfstandig kunnen wisselen van houding of
wanneer men veel schuift in een stoel of bed. Decubitus kan veel ongemak en pijn geven.
Iedereen kan decubitus krijgen maar er zijn risicofactoren, namelijk: 65+, veel op bed liggen of in een
rolstoel zitten, moeizaam zelfstandig van houding veranderen, niet voelen dat de huid kapotgaat
(neuropathie), men schuift vaak onderuit bij het zitten of liggen, de huid is dun en droog, de huid is
lange tijd erg nat (zweten, koorts, plas en poep), weinig spieren of vet (ondervoeding) en
gezondheidsproblemen (diabetes mellitus, hartfalen, COPD).
Behandeling:
Juiste houdingen zoeken en hulpmiddelen die druk op de huid minder maken;
Wond verzorgen door verpleegkundige, eventueel dood weefsel weg laten halen. Wanneer de
wond geïnfecteerd is moet de wond ook goed schoon gemaakt worden;
Pijnstilling.
Behandeling vochtletsel: zinkolie, scheurlinnen of barrière crème.
